II CZ 172/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:03-04-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CZ 172/12
POSTANOWIENIE
Dnia 19 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa W. K.
przeciwko I.K .
o rozwód,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 grudnia 2012 r.,
zażalenia pozwanej
na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 maja 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i pozostawia Sądowi rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu
kończącym postępowanie w sprawie.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 17 maja 2012 r., Sąd Apelacyjny uchylił wyrok Sądu
Okręgowego z dnia 6 października 2011 r., oddalający powództwo W. K. przeciwko
I. K. o rozwód, oraz przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu wyroku
Sąd Apelacyjny za podstawę prawną rozstrzygnięcia przyjął art. 386 § 4 i art. 108 §
2 k.p.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy,
albowiem oddalając powództwo na podstawie art. 56 § 3 k.r.o. ze względu na
wyłączną winę powoda w rozkładzie pożycia pomiędzy małżonkami, nie wyjaśnił
wszystkich istotnych okoliczności dotyczących winy rozkładu pożycia stron.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe
nie uzasadnia wniosku, że sprawa została należycie wyjaśniona do stanowczego
rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy nie wyjaśnił wszystkich istotnych okoliczności
sprawy i orzekł w oparciu o niepełny materiał dowodowy, a ocena tego materiału
okazała się dowolna i tym samym naruszyła art. 233 § 1 k.p.c. Postępowanie
dowodowe zostało ograniczone jedynie do przesłuchania stron oraz dwóch
świadków. Negatywna przesłanka orzeczenia rozwodu przewidziana w art. 56 § 3
k.r.o. ustalona została w oparciu o zeznania pozwanej, pomimo tego, że powód im
zaprzeczył. W ocenie Sądu Apelacyjnego całokształt materiału dowodowego
zgromadzonego w sprawie nie pozwala na przypisanie zeznaniom pozwanej waloru
wiarygodności. Sąd Apelacyjny nie zgodził się również z oceną Sądu Okręgowego,
że zaciąganie przez pozwaną zobowiązań kredytowych bez wiedzy i zgody powoda
oraz podpisywanie przez pozwaną za powoda zgody na udzielenie kredytu jest
nieistotne przy ocenie zawinienia w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Sąd
Okręgowy nie wyjaśnił ponadto, dlaczego zeznania powoda, dotyczące
przyczynienia się pozwanej do zerwania więzi małżeńskich, uznane zostały za
niewiarygodne. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie jest wystarczające odmówienie im
wiarygodności jedynie z tego względu, że powód nie mógł niczego zarzucić
pozwanej. Ustalenie, że to powód doprowadził do rozpadu rodziny, nie oznacza
3
jeszcze, ze pozwana nie jest współwinna rozkładowi pożycia. Sąd Okręgowy nie
odniósł się ani do zeznań powoda związanych ze spłacaniem przez niego długów
pozwanej oraz trwonienia przez nią pieniędzy, ani do twierdzeń powoda
dotyczących sfałszowania przez pozwaną jego podpisu w celu uzyskania kredytu,
ani do zawiadomienia o popełnieniu przez nią przestępstwa, ani do sporządzonej w
innej sprawie opinii biegłego, z której wynika, że powód nie podpisał zgody na
zaciągnięcie przez pozwaną bliżej określonego zobowiązania kredytowego. W
ocenie Sądu Apelacyjnego bez wyjaśnienia powyższych istotnych okoliczności
rozstrzygnięcie sprawy nie jest możliwe, a braki te nie mogą być konwalidowane na
etapie postępowania apelacyjnego w drodze uzupełniającego postępowania
dowodowego. Wydanie orzeczenia co do istoty sprawy faktycznie ograniczyłoby jej
rozpoznanie do jednej instancji.
Uchylenie przez Sąd Apelacyjny wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania zaskarżyła zażaleniem pozwana, zarzucając
błędną ocenę, że przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe było
niekompletne oraz że Sąd Okręgowy nie rozpatrzył istoty sprawy.
Rzekome sfałszowanie podpisu przez pozwaną było przedmiotem rozważań Sądu
Okręgowego, który jednak uznał, że nie miało ono wpływu na rozkład pożycia, gdyż
ten nastąpił już wcześniej. Powód sam przyznał, że od zawsze zdradzał żonę,
nigdy jej nie kochał i ożenił się z nią tylko z chęci posiadania potomstwa.
Ponadto jest uzależniony od alkoholu, co było przedmiotem postępowania
dowodowego. W związku z tym pozwana wniosła o uchylenie wyroku Sądu
Apelacyjnego i wydanie przez Sąd Apelacyjny wyroku reformatoryjnego. Ponadto
reprezentujący pozwaną adwokat, ustanowiony z urzędu, wniósł o zasądzenie
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej w postępowaniu
zażaleniowym przed Sądem Najwyższym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.
W judykaturze Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że przewidziana
w art. 386 § 4 k.p.c. przyczyna uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu
pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, polegająca
4
na nierozpoznaniu istoty sprawy, zachodzi wtedy, gdy sąd pierwszej instancji
zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu lub zarzutów
merytorycznych przeciwstawionych zgłoszonemu roszczeniu (por. wyrok SN z dnia
23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999/1/22; wyrok SN z dnia 12 lutego
2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003/3/36; wyrok SN z dnia 17 listopada 2004 r.,
IV CK 229/04, niepubl.; wyrok SN z dnia 10 czerwca 2011 r., II CSK 568/10, OSNC
2012/B/40). Nierozpoznanie istoty sprawy następuje w tak rzadkich przypadkach,
jak w razie oddalenia powództwa ze względu na błędne przyjęcie braku legitymacji
procesowej, błędne uwzględnienie zarzutu przedawnienia, czy błędne przyjęcie,
że dochodzone roszczenie nie jest jeszcze wymagalne, albo że już wygasło.
Z nierozpoznaniem istoty sprawy nie należy natomiast utożsamiać niewyjaśnienia
wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy
(por. wyrok SN z dnia 22 kwietnia 1999 r., II UKN 589/99, OSNAPiUS 2000/12/483;
postanowienie SN z dnia 9 listopada 2012 r., IV CZ 156/12, niepubl.), tak jak
to uczynił Sąd Apelacyjny w niniejszej sprawie. Kwestia ustalenia winy w rozkładzie
pożycia małżeńskiego między stronami, istotna z punktu widzenia prawidłowego
zastosowania art. 58 § 3 k.r.o., mogła być przedmiotem sporu między stronami oraz
oceny sądów w obu instancjach, dlatego wyrażane przez Sąd Apelacyjny obawy
związane z ograniczeniem merytorycznego rozpoznania sprawy tylko do jednej
instancji należy uznać za bezpodstawne.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39815
§ 1 zd. pierwsze
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., postanowił jak w sentencji, orzeczenie o kosztach
postępowania zażaleniowego pozostawiając końcowemu rozstrzygnięciu w myśl
art. 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.
POSTANOWIENIE
Dnia 19 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa W. K.
przeciwko I.K .
o rozwód,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 grudnia 2012 r.,
zażalenia pozwanej
na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 maja 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i pozostawia Sądowi rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu
kończącym postępowanie w sprawie.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 17 maja 2012 r., Sąd Apelacyjny uchylił wyrok Sądu
Okręgowego z dnia 6 października 2011 r., oddalający powództwo W. K. przeciwko
I. K. o rozwód, oraz przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu wyroku
Sąd Apelacyjny za podstawę prawną rozstrzygnięcia przyjął art. 386 § 4 i art. 108 §
2 k.p.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy,
albowiem oddalając powództwo na podstawie art. 56 § 3 k.r.o. ze względu na
wyłączną winę powoda w rozkładzie pożycia pomiędzy małżonkami, nie wyjaśnił
wszystkich istotnych okoliczności dotyczących winy rozkładu pożycia stron.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe
nie uzasadnia wniosku, że sprawa została należycie wyjaśniona do stanowczego
rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy nie wyjaśnił wszystkich istotnych okoliczności
sprawy i orzekł w oparciu o niepełny materiał dowodowy, a ocena tego materiału
okazała się dowolna i tym samym naruszyła art. 233 § 1 k.p.c. Postępowanie
dowodowe zostało ograniczone jedynie do przesłuchania stron oraz dwóch
świadków. Negatywna przesłanka orzeczenia rozwodu przewidziana w art. 56 § 3
k.r.o. ustalona została w oparciu o zeznania pozwanej, pomimo tego, że powód im
zaprzeczył. W ocenie Sądu Apelacyjnego całokształt materiału dowodowego
zgromadzonego w sprawie nie pozwala na przypisanie zeznaniom pozwanej waloru
wiarygodności. Sąd Apelacyjny nie zgodził się również z oceną Sądu Okręgowego,
że zaciąganie przez pozwaną zobowiązań kredytowych bez wiedzy i zgody powoda
oraz podpisywanie przez pozwaną za powoda zgody na udzielenie kredytu jest
nieistotne przy ocenie zawinienia w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Sąd
Okręgowy nie wyjaśnił ponadto, dlaczego zeznania powoda, dotyczące
przyczynienia się pozwanej do zerwania więzi małżeńskich, uznane zostały za
niewiarygodne. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie jest wystarczające odmówienie im
wiarygodności jedynie z tego względu, że powód nie mógł niczego zarzucić
pozwanej. Ustalenie, że to powód doprowadził do rozpadu rodziny, nie oznacza
3
jeszcze, ze pozwana nie jest współwinna rozkładowi pożycia. Sąd Okręgowy nie
odniósł się ani do zeznań powoda związanych ze spłacaniem przez niego długów
pozwanej oraz trwonienia przez nią pieniędzy, ani do twierdzeń powoda
dotyczących sfałszowania przez pozwaną jego podpisu w celu uzyskania kredytu,
ani do zawiadomienia o popełnieniu przez nią przestępstwa, ani do sporządzonej w
innej sprawie opinii biegłego, z której wynika, że powód nie podpisał zgody na
zaciągnięcie przez pozwaną bliżej określonego zobowiązania kredytowego. W
ocenie Sądu Apelacyjnego bez wyjaśnienia powyższych istotnych okoliczności
rozstrzygnięcie sprawy nie jest możliwe, a braki te nie mogą być konwalidowane na
etapie postępowania apelacyjnego w drodze uzupełniającego postępowania
dowodowego. Wydanie orzeczenia co do istoty sprawy faktycznie ograniczyłoby jej
rozpoznanie do jednej instancji.
Uchylenie przez Sąd Apelacyjny wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania zaskarżyła zażaleniem pozwana, zarzucając
błędną ocenę, że przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe było
niekompletne oraz że Sąd Okręgowy nie rozpatrzył istoty sprawy.
Rzekome sfałszowanie podpisu przez pozwaną było przedmiotem rozważań Sądu
Okręgowego, który jednak uznał, że nie miało ono wpływu na rozkład pożycia, gdyż
ten nastąpił już wcześniej. Powód sam przyznał, że od zawsze zdradzał żonę,
nigdy jej nie kochał i ożenił się z nią tylko z chęci posiadania potomstwa.
Ponadto jest uzależniony od alkoholu, co było przedmiotem postępowania
dowodowego. W związku z tym pozwana wniosła o uchylenie wyroku Sądu
Apelacyjnego i wydanie przez Sąd Apelacyjny wyroku reformatoryjnego. Ponadto
reprezentujący pozwaną adwokat, ustanowiony z urzędu, wniósł o zasądzenie
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej w postępowaniu
zażaleniowym przed Sądem Najwyższym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.
W judykaturze Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się, że przewidziana
w art. 386 § 4 k.p.c. przyczyna uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu
pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, polegająca
4
na nierozpoznaniu istoty sprawy, zachodzi wtedy, gdy sąd pierwszej instancji
zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu lub zarzutów
merytorycznych przeciwstawionych zgłoszonemu roszczeniu (por. wyrok SN z dnia
23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999/1/22; wyrok SN z dnia 12 lutego
2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003/3/36; wyrok SN z dnia 17 listopada 2004 r.,
IV CK 229/04, niepubl.; wyrok SN z dnia 10 czerwca 2011 r., II CSK 568/10, OSNC
2012/B/40). Nierozpoznanie istoty sprawy następuje w tak rzadkich przypadkach,
jak w razie oddalenia powództwa ze względu na błędne przyjęcie braku legitymacji
procesowej, błędne uwzględnienie zarzutu przedawnienia, czy błędne przyjęcie,
że dochodzone roszczenie nie jest jeszcze wymagalne, albo że już wygasło.
Z nierozpoznaniem istoty sprawy nie należy natomiast utożsamiać niewyjaśnienia
wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy
(por. wyrok SN z dnia 22 kwietnia 1999 r., II UKN 589/99, OSNAPiUS 2000/12/483;
postanowienie SN z dnia 9 listopada 2012 r., IV CZ 156/12, niepubl.), tak jak
to uczynił Sąd Apelacyjny w niniejszej sprawie. Kwestia ustalenia winy w rozkładzie
pożycia małżeńskiego między stronami, istotna z punktu widzenia prawidłowego
zastosowania art. 58 § 3 k.r.o., mogła być przedmiotem sporu między stronami oraz
oceny sądów w obu instancjach, dlatego wyrażane przez Sąd Apelacyjny obawy
związane z ograniczeniem merytorycznego rozpoznania sprawy tylko do jednej
instancji należy uznać za bezpodstawne.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39815
§ 1 zd. pierwsze
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., postanowił jak w sentencji, orzeczenie o kosztach
postępowania zażaleniowego pozostawiając końcowemu rozstrzygnięciu w myśl
art. 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.