Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 69/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Stanisław Zabłocki (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Michał Laskowski
SSA del. do SN Dorota Wróblewska
Protokolant Anna Janczak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Bogumiły Drozdowskiej
w sprawie M. G.
skazanego z art. 270 § 1 i 2 k.k.; art. 284 § 2 k.k., art. 238 k.k., art. 233 § 1 k.k., art.
13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. i art. 64 § 1 k.k. oraz art. 11 § 2 k.k., art. 12 k.k.,
art. 292 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 17 stycznia 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę oskarżonego
od wyroku Sądu Okręgowego w .z dnia 28 września 2011 r.11,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w P.
z dnia 18 kwietnia 2011 r.,
1) pozostawia bez rozpoznania kasację w części dotyczącej
utrzymania w mocy wyroku Sądu I instancji co do czynu z
punktu 1. tego wyroku;
2) oddala kasację w pozostałej części;
3) zwalnia skazanego M. G. od ponoszenia
kosztów sądowych postępowania kasacyjnego, w tym od
nieuiszczonej opłaty od kasacji.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w P., wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2011 r., po rozpoznaniu
sprawy M. G. oskarżonego o to, że :
I. w dniu 22 września 2008 r., w S., w celu użycia za autentyczną, dokonał
podrobienia umowy kupna sprzedaży samochodu marki Volkswagen Golf o nr rej.
2
…, poprzez naniesienie na umowie podpisu treści „M. Ł.” tj. o czyn z art. 270 § 1
k.k.
II. w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w
dniach 27 kwietnia i 19 czerwca 2009 r., w P. zawiadomił KPP w P. o kradzieży z
włamaniem samochodu marki Volkswagen Golf o nr rej … wiedząc, iż przestępstwa
tego nie popełniono, a następnie, uprzedzony o odpowiedzialności karnej za
składanie fałszywych zeznań, składając zeznania mające służyć za dowód w
postępowaniu prowadzonym na podstawie k.p.k., a nadzorowanym przez
Prokuraturę Rejonową w P. pod sygn. 1 Ds. … zeznał nieprawdę co do
okoliczności rzekomej kradzieży tego pojazdu tj. o czyn z art. 238 i 233 § 1 k.k. w
zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;
III. w dniu 27 kwietnia 2009 r., w P., w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
zmierzał bezpośrednio do doprowadzenia PZU S.A. do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem w postaci odszkodowania w kwocie 42 000 zł.,
wynikającego z polisy AC nr … za pomocą wprowadzenia w błąd ubezpieczyciela
co do okoliczności kradzieży pojazdu marki Volkswagen Golf o nr rej. … lecz
zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na odmowę wypłacenia odszkodowania,
przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat od odbycia co najmniej 6 miesięcy
kary pozbawienia wolności orzeczonej za umyślne przestępstwo podobne tj. o czyn
z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. ;
IV. W nieustalonym dniu w kwietniu 2009 r., w P., przywłaszczył sobie
powierzony mu samochód marki Volkswagen Golf o wartości 42 000 zł stanowiący
współwłasność M. G. i G./…/ Bank S.A. w ten sposób, iż ukrył wyżej wskazany
pojazd, a następnie dokonał jego rozmontowania, przy czym czynu tego dopuścił
się w ciągu 5 lat od odbycia co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności
orzeczonej za umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 284 § 2 k.k. w zw. z
art. 64 § 1 k.k.
V. W nieustalonym czasie między 24 września 2009 r., a 22 stycznia 2010 r. w
P., przyjął od nieustalonej osoby silnik o nr … posiadający zeszlifowane pole
numerowe, pochodzący z motoru Kawasaki o nr rej …, która to rzecz pochodziła z
kradzieży z włamaniem na szkodę A. M., przy czym czynu tego dopuścił się w
ciągu 5 lat od odbycia co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności
orzeczonej za umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 291 § 1 k.k. w zw. z
art. 64 § 1 k.k.;
3
VI. W nieustalonym czasie między 12 października 2009 r. a 22 stycznia 2010 r.
w P., przyjął od nieustalonej osoby silnik o nr … posiadający zeszlifowane pole
numerowe, pochodzący z motoru Kawasaki o nr rej. …, która to rzecz pochodziła z
kradzieży z włamaniem na szkodę P. D., przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu
5 lat od odbycia co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności orzeczonej za
umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.;
orzekł, co następuje:
1. oskarżonego M. G., w miejsce czynu opisanego w punkcie I, uznał za
winnego tego, że: w dniu 22 września 2008 r., w S., w celu użycia za
autentyczną, dokonał podrobienia umowy kupna sprzedaży samochodu
marki Volkswagen Golf o nr rej …, poprzez naniesienie na niej parafy
wskazującej na to, iż umowę powyższą podpisał wskazany w niej jako
nabywca pojazdu M. Ł., co stanowi wypadek mniejszej wagi, czym
wyczerpał znamiona art. 270 § 1 i 2a k.k. i za to, na podstawie art. 270 § 2a
k.k. wymierzył mu grzywnę w wysokości 30 (trzydziestu ) stawek dziennych
po 10 ( dziesięć ) złotych;
2. oskarżonego M. G. w miejsce zarzucanych mu w punktach II-IV czynów,
uznał za winnego tego, że: działając ze z góry powziętym zamiarem, w
krótkich odstępach czasu:
- w kwietniu 2009 r., w P., przywłaszczył sobie powierzony mu samochód marki
Volkswagen Golf o nr rej. … o rzeczywistej wartości 17600 zł stanowiący
współwłasność jego oraz G./…/ Bank S.A. w ten sposób, iż ukrył wyżej wskazany
pojazd, a następnie dokonał jego rozmontowania;
- w dniach 27 kwietnia i 19 czerwca 2009 r., w P. zawiadomił KPP w P. o kradzieży
z włamaniem samochodu marki Volkswagen Golf o nr rej. …1 wiedząc, iż
przestępstwa tego nie popełniono, a następnie, uprzedzony o odpowiedzialności
karnej za składanie fałszywych zeznań, składając zeznania mające służyć za
dowód w postępowaniu karnym, prowadzonym pod sygn. 1 Ds … zeznał nieprawdę
co rzekomej kradzieży tego pojazdu;
- w dniu 27 kwietnia 2009 r. w P., w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, zmierzał
bezpośrednio do doprowadzenia PZU S.A. do niekorzystnego rozporządzenia
mieniem w postaci odszkodowania w kwocie 42000 zł., wynikającego z polisy AC nr
…, za pomocą wprowadzenia w błąd ubezpieczyciela co do faktu kradzieży pojazdu
marki Volkswagen Golf o nr rej. … lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na
4
odmowę wypłacenia odszkodowania przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5
lat od odbycia co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności orzeczonej za
umyślne przestępstwo podobne, czym wyczerpał znamiona czyny z art. 284 § 2
k.k., 238 k.k., 233 § 1 k.k., 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1
k.k., 11 § 2 k.k. i 12 k.k. i za to , na podstawie art. 14 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1
k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 2 (dwóch) lat i 10 (dziesięciu)
miesięcy pozbawienia wolności:
3. oskarżonego w miejsce czynu zarzuconego mu w punkcie V, uznał za
winnego tego, że: w czasie między 24 września 2009 r. a 22 stycznia 2010
r., w P., nabył silnik o nr …, pochodzący z motoru Kawasaki o nr rej … o
wartości 200 zł, który pochodził z kradzieży dokonanej na szkodę A. M., o
którym na podstawie faktu, iż silnik miał zeszlifowane numery identyfikacyjne
powinien i mógł przypuszczać, że pochodzi z kradzieży, czym wyczerpał
znamiona art. 122 § 2 k.w. i za to, na podstawie art. 122 § 2 k.w. wymierzył
mu karę 600 (sześciuset) złotych grzywny;
4. oskarżonego w miejsce czynu opisanego w punkcie VI, uznał za winnego
tego, że: w czasie między 12 października 2009 r., a 22 stycznia 2010 r., w
P., nabył silnik o nr …, pochodzący z motocykla Kawasaki o nr rej. …,
wartości 600 zł., pochodzący z kradzieży z włamaniem na szkodę P. D., o
którym na podstawie faktu, iż silnik ów posiadał zeszlifowane pole
numerowe, powinien był i mógł przypuszczać, że pochodzi z czynu
zabronionego, czym wyczerpał znamiona art. 292 § 1 k.k. i za to, na
podstawie art. 292 § 1 k.k., wymierzył mu karę 3 (trzech ) miesięcy
pozbawienia wolności;
5. na podstawie art. 85 k.k. i 86 § 1 k.k. połączył kary jednostkowe orzeczone
w punktach 2 oraz 4 i wymierzył oskarżonemu karę łączną 2 (dwóch) lat i 11
(jedenastu) miesięcy pozbawienia wolności.
Powyższy wyrok został zaskarżony apelacją wniesioną przez obrońcę
oskarżonego oraz pismem zatytułowanym „zażalenie”, które zasadnie zostało przez
Sąd Odwoławczy uznane za apelację, sporządzonym przez samego oskarżonego.
Obrońca wyraźnie ograniczył tzw. pole zaskarżenia do pkt 2 wyroku Sądu
Rejonowego, obejmującego – jak to określił – „zarzuty opisane w punktach II do IV
aktu oskarżenia”, stawiając w tym zakresie jeden tylko zarzut, a mianowicie błędu w
ustaleniach faktycznych”. Osobisty środek odwoławczy, wniesiony przez M. G.,
5
aczkolwiek nie zawierał żadnych skonkretyzowanych zarzutów, a jedynie wyrażał
nieusatysfakcjonowanie oskarżonego treścią orzeczenia pierwszoinstancyjnego,
dotyczył – co można było wywieść z treści uzasadnienia – całego wyroku Sądu I
instancji. Sąd Okręgowy w Ł., wyrokiem z dnia 28 września 2011 r., utrzymał w
mocy zaskarżony wyrok, uznając obie apelacje za oczywiście bezzasadne.
Prawomocny wyrok Sądu Odwoławczego, kończący postępowanie, został
zaskarżony kasacją przez obrońcę skazanego, który sformułował następujące
zarzuty:
1. W zakresie utrzymującym w mocy wyrok sądu I instancji co do czynu z pkt.1
– rażące naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść
rozstrzygnięcia, tj. art. 438 pkt 2 k.p.k., art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k.
poprzez ogólnikowe, zbiorcze i lakoniczne odniesienie się do zarzutu
apelacji skazanego co do braku dowodów na okoliczność tego, iż dopuścił
się on zarzucanego mu czynu i dokonał podrobienia umowy kupna
sprzedaży w celu użycia jej za autentyczną, w sytuacji gdy wyrok Sądu I
instancji, właśnie z uwagi na przekroczenie granic swobodnej oceny
dowodów i braku wszechstronnego rozważenia okoliczności ujawnionych w
sprawie, był dotknięty obrazą przepisu art. 7 k.p.k., art. 167 k.p.k., art. 366
k.p.k. i art. 410 k.p.k. – wobec uznania, iż oskarżony podpisał w/w umowę w
imieniu M. Ł., w sytuacji gdy na tę okoliczność nie został przeprowadzony
dowód z opinii biegłego grafologa;
2. W zakresie utrzymującym w mocy wyrok Sądu I instancji co do czynu z pkt.
2 – rażące naruszenie przepisu art. 440 k.p.k. mające istotny wpływ na treść
zaskarżonego rozstrzygnięcia, wyrażające się w utrzymaniu w mocy rażąco
niesprawiedliwego rozstrzygnięcia Sądu I instancji wobec:
- pominięcia przez Sąd II instancji, iż w zakresie zachowania zarzucanego
oskarżonemu w pkt IV aktu oskarżenia Sąd I instancji błędnie zakwalifikował czyn z
art. 284 § 2 k.k. i uznał, iż oskarżony przywłaszczył powierzony mu samochód, w
sytuacji gdy wedle stanu faktycznego ustalonego w sprawie oskarżony był jego
współwłaścicielem i mógł co najwyżej przywłaszczyć prawa majątkowe w postaci
idealnego udziału w wysokości 49 % w prawie własności pojazdu – co wykluczało
przyjęcie kwalifikacji z § 2 art. 284 k.k., który stanowi wyłącznie o rzeczy ruchomej,
- pominięcia przez Sąd II instancji, iż w zakresie zachowania zarzucanego
oskarżonemu w pkt II aktu oskarżenia Sąd I instancji błędnie dokonał kumulatywnej
6
kwalifikacji prawnokarnej z art. 238 i 233 § 1 k.k., w sytuacji gdy z uwagi na regułę
redukcji wielości ocen prawno-karnych i zasadę konsumpcji powołane zachowanie
winno zostać zakwalifikowane wyłącznie z przepisu art. 238 k.k.
w konsekwencji czego Sąd II instancji błędnie zaakceptował opis czynu
ciągłego przypisanego oskarżonemu i jego kwalifikację prawnokarną, w sytuacji,
gdy winien zostać wyeliminowany z niego przepis art. 233 § 1 k.k. i jednocześnie
zmodyfikowany przepis art. 284 § 2 k.k. – co mogło mieć istotny wpływ na wymiar
kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec skazanego;
3. W zakresie utrzymującym w mocy wyrok Sądu I instancji co do czynu z pkt.
4 – rażące naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na
treść rozstrzygnięcia, tj. art. 438 pkt 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. poprzez
ogólnikowe, zbiorcze i lakoniczne odniesienie się do zarzutu apelacji
skazanego co do braku wyjaśnienia przez Sąd I instancji wszystkich
istotnych okoliczności dla rozstrzygnięcia sprawy przez zaniechanie
załączenia do akt niniejszej sprawy akt postępowania przygotowawczego
dotyczącego przestępstwa kradzieży z włamaniem popełnionego na szkodę
P. D., w następstwie czego Sąd I instancji dopuścił się rażącej obrazy art. 4
k.p.k., art. 167 k.p.k. i art. 366 § 1 k.p.k.
W konkluzji kasacji, obrońca wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy Sądowi II instancji do ponownego rozpoznania.
W pisemnej odpowiedzi na kasację, prokurator Prokuratury Okręgowej wniósł o
jej oddalenie, jako oczywiście bezzasadnej.
Rozstrzygając niniejszą sprawę, Sąd Najwyższy zważył co następuje.
W części, w jakiej kasacja zwrócona została przeciwko wyrokowi Sądu
Odwoławczego utrzymującemu w mocy orzeczenie skazujące M. G. za czyn
zakwalifikowany z art. 270 § 1 i § 2a k.k. (pkt 1 wyroku Sądu Rejonowego),
nadzwyczajny środek zaskarżenia jest niedopuszczalny i w związku z tym należało
pozostawić go bez rozpoznania. Za występek ten M. G. wymierzona została kara
samoistnej grzywny, a więc zgodnie z art. 523 § 2 i § 4 pkt 1 k.k. od tej części
prawomocnego wyroku strona mogłaby wnieść kasację wyłącznie wówczas, gdyby
opierała ją na jednym z uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. Uchybienie
należące do tej kategorii nie zostało w kasacji zgłoszone, a na podstawie zarzutu
sformułowanego w tym zakresie przez stronę kasację miałby prawo wnieść, na
podstawie art. 521 k.p.k., tylko jeden z tzw. podmiotów specjalnych, wymienionych
7
w tym ostatnim przepisie (art. 523 § 4 pkt 2 k.p.k.). Nie zmienia sytuacji także i to,
że w zakresie pozostałych czynów przypisanych skazanemu M. G. wymierzona
została bezwzględna kara pozbawienia wolności, połączona następnie węzłem kary
łącznej. Z punktu widzenia ograniczeń kasacyjnych, o których mowa jest w art. 523
§ 2 k.p.k., istotne jest bowiem to, czy sprawca został skazany na karę pozbawienia
wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania i warunek ten odnosić
należy do każdego z czynów pozostających w zbiegu realnym.
Przed przejściem do dalszych rozważań wskazać należy, że w związku z
zakresem, w jakim zaskarżył wyrok Sądu I instancji obrońca, granice rozpoznania
sprawy w postępowaniu kasacyjnym wyznaczone zostały treścią osobistego środka
odwoławczego oskarżonego. Jedynie w związku z zakresem tego drugiego środka,
wniesionego na etapie zwykłego postępowania odwoławczego, możliwe było na
etapie następnym, związanym z rozpoznawaniem środka o charakterze
nadzwyczajnym, merytoryczne ustosunkowanie się co do tej części kasacji, która
dotyczyła utrzymania w mocy wyroku skazującego Sądu I instancji za czyn
przypisany M. G. w pkt 3 tego orzeczenia, które to rozstrzygnięcie nie było przecież
kwestionowane w apelacji obrońcy. Nie bez znaczenia natomiast dla ocen sądu
kasacyjnego pozostawała treść zarzutów zgłoszonych w zwykłych środkach
odwoławczych, o czym będzie jeszcze mowa w dalszej części niniejszego
uzasadnienia.
W tej części, w jakiej nadzwyczajny środek zaskarżenia zwrócony został
przeciwko wyrokowi Sądu Okręgowego, utrzymującemu w mocy wyrok skazujący
Sądu I instancji w jego punktach 2 i 3, kasacja jest więc dopuszczalna, ale nie
zasługuje na uwzględnienie z przyczyn merytorycznych.
Całkowicie bezzasadne są zarzuty podniesione w zakresie utrzymania w mocy,
przez Sąd Okręgowy, wyroku Sądu Rejonowego w jego pkt 3. Wręcz irracjonalne
jest stwierdzenie, że Sąd Odwoławczy naruszył art. 438 pkt 2 k.p.k. Przepis ten
konstytuuje jedną z tzw. względnych podstaw odwoławczych, na której oparty może
być środek odwoławczy wnoszony od orzeczenia sądu pierwszej instancji. Stanowi
więc pewną dyrektywę o charakterze ogólnym, która musi być wypełniona
konkretami (to jest wskazaniem tego, obrazy jakich przepisów postępowania
dopuścił się sąd I instancji i jaki był wpływ obrazy tych przepisów na treść
orzeczenia tego sądu), aby w ogóle możliwa była rozsądna dyskusja nad
prawidłowością wyroku, i to jedynie - co najistotniejsze z punktu widzenia
8
postępowania kasacyjnego - wyroku sądu a quo. Jak wynika z powyższego,
rzekome naruszenie tego przepisu nie może stanowić podstawy skargi kasacyjnej,
adresowanej przecież przez stronę - z uwagi na treść art. 520 § 2 k.p.k. - wobec
wyroku sądu ad quem. Twierdzenie, że Sąd Odwoławczy naruszył w omawianym tu
zakresie przepis art. 457 § 3 k.p.k. jest wręcz nierzetelne. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego wielokrotnie przypominano dwie zasady. Po pierwsze tę, że jeśli
uzasadnienie wyroku Sądu a quo jest w jakimś zakresie na tyle precyzyjne i
wyczerpujące, iż Sąd ad quem, musiałby innymi słowami przytaczać tę samą
argumentację, wystarczające jest odwołanie się w tym zakresie do wywodów
poczynionych przez organ pierwszoinstancyjny. Po drugie tę, że nieobojętny dla
stopnia szczegółowości, z jakim powinno zostać sporządzone uzasadnienie wyroku
sądu odwoławczego, pozostaje charakter zarzutów i merytoryczna zawartość
argumentacji rozpoznawanego środka odwoławczego. Poziom wniesionego środka
odwoławczego niejednokrotnie bowiem nie tylko utrudnia, ale wręcz uniemożliwia
rozsądną polemikę z zawartymi w nim sformułowaniami (por. np. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 12 lutego 2003 r., II KK 91/02, Lex Nr 75456; z dnia 15
kwietnia 2009 r., III KK 381/08, Lex Nr 512100; z dnia 6 kwietnia 2011 r., V KK
368/10, Lex Nr 795219; z dnia 21 kwietnia 2011 r., V KK 389/10, Lex Nr 817565
oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2003 r., V KK 66/03, Lex
Nr 83793; z dnia 25 sierpnia 2005 r., II KK 3/05, Lex Nr 200149; z dnia 17
listopada 2005 r., II KK 60/05, Lex Nr 164368; z dnia 17 stycznia 2007 r., IV KK
471/06, Lex Nr 459606). Jeśli przez pryzmat tych zasad poddać ocenie fakt, że
obrońca nie sformułował pod adresem tej części wyroku Sądu I instancji żadnych
zarzutów (gdyż w ogóle nie znalazł podstaw do zaskarżenia go w tej części), zaś w
apelacji osobistej oskarżonego zawarte zostało jedno jedyne zastrzeżenie
(„….prokuratura nie dostarczyła do aktu oskarżenia dokumentu z akt dochodzenia 1
Ds. … o pochodzeniu silników motocyklowych”), nie poparte żadną dalszą
argumentacją, to w pełni należy podzielić zapatrywanie zawarte w pisemnej
odpowiedzi prokuratora na kasację, iż „Sąd szczegółowo wykazał jakim dowodom
dał wiarę i dlaczego innym waloru wiarygodności odmówił. Wyjaśnił także podstawę
prawną wyroku, zaś tok jego rozumowania znalazł w pełni odzwierciedlenie w
pisemnych motywach rozstrzygnięcia, zgodnie z dyrektywą art. 457 § 3 k.p.k.”
Pomocniczo wypada odesłać do k. 8-9 maszynopisu uzasadnienia wyroku Sądu
Odwoławczego oraz do k.11-12 maszynopisu uzasadnienia wyroku Sądu I instancji.
9
W jeszcze bardziej oczywisty sposób rysuje się całkowita bezzasadność zarzutu
kasacji, sformułowanego w tym zakresie, gdy zważy się, że jej autor stwierdza, iż w
wyniku nienależytej kontroli odwoławczej Sąd Okręgowy zaakceptował rażącą
obrazę przez Sąd I instancji przepisów art. 4 k.p.k., art. 167 k.p.k. oraz art. 366 § 1
k.p.k., a to dlatego, że zaniechał załączenia akt postępowania przygotowawczego,
dotyczącego kradzieży popełnionej na szkodę P. D. Jedynie dla porządku wypada
zatem przypomnieć pogląd, także konsekwentnie podkreślany w orzecznictwie, że
takie przepisy, jak art. 4 k.p.k., art. 2 § 2 k.p.k., art. 2 § 2 pkt 1 k.p.k. - formułujące
tylko ogólne zasady procesowe - nie mogą samodzielnie stanowić nie tylko
podstaw kasacji, ale nawet zwykłego środka odwoławczego, bowiem ich wysoki
poziom abstrakcji normatywnej, bez powiązania ich z konkretnymi przepisami
prawa procesowego, "ucieleśniającymi" te wskazania ogólne, wyklucza możliwość
badania samego faktu ich naruszenia, jak i ewentualnego wpływu naruszenia na
treść wydanego orzeczenia (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30
lipca 2008 r., II KK 93/08, Lex Nr 448993). Kompletnie chybione jest twierdzenie o
możliwości wpływu na treść wydanego orzeczenia zaniechania przez Sąd (art. 167
k.p.k.) i kierującego rozprawą przewodniczącego (art. 366 § 1 k.p.k.) tzw. inicjatywy
dowodowej, zmierzającej do wyjaśnienia okoliczności kradzieży popełnionej na
szkodę P. D. Po pierwsze, materiały (w tym zeznania pokrzywdzonego) dotyczące
utraty przez P. D. motocykla marki Kawasaki zostały zaliczone, bez sprzeciwu
stron, do materiału dowodowego (zob. k. 508-509 akt oraz ujawnione k. 267-273
oraz 217-219 akt), zaś oskarżony nie zaprzeczał, że przyjął na przechowanie
między innymi znaleziony na jego posesji silnik z motocykla utraconego przez P. D.
Pochodzenie tego silnika zostało potwierdzone, po przeprowadzeniu badań
mechanoskopijnych, przez biegłego. Po drugie, i co najistotniejsze, M. G. został
skazany nie za kradzież przedmiotowej rzeczy, ale za tzw. nieumyślne paserstwo
(art. 292 § 1 k.k.). Dla ustalenia znamion tego ostatniego występku relewantne były
nie okoliczności, w jakich doszło do kradzieży motocykla na szkodę P. D., a jedynie
okoliczności, w jakich M. G. przyjął na przechowanie silnik pochodzący z tego
motocykla, świadczące o tym, że powinien on i mógł przypuszczać, iż rzecz
pochodzi z czynu zabronionego. W tej mierze decydujące zaś były dwa fakty,
których w żaden sposób nie mogłyby podważyć materiały zawarte w aktach
postępowania, o których dopiero w skardze kasacyjnej wspomina obrońca. Po
pierwsze ten, który wyeksponowany został w niekwestionowanym przez obrońcę i
10
oskarżonego opisie czynu przypisanego, a mianowicie przyjęcie przez M. G. na
przechowanie silnika posiadającego zeszlifowane pole numerowe. Po drugie ten,
który wynika z uzasadnienia wyroku, a którego skazany także nie kwestionował, już
choćby z tej przyczyny, że jest on zgodny z jego wyjaśnieniami, iż M. G. nie potrafił
podać danych osoby, która silnik ten mu na przechowanie pozostawiła (k. 448 –
protokół rozprawy z dnia 21 października 2010 r.).
Bezzasadne są także zarzuty, które według autora kasacji miałyby uzasadnić
rażące naruszenie prawa w tym zakresie, w jakim Sąd ad quem utrzymał w mocy
wyrok Sądu a quo w odniesieniu do rozstrzygnięcia zawartego w jego punkcie 2. Po
pierwsze, zwrócić należy uwagę, że w analizowanym zakresie w żadnym z
wniesionych zwykłych środków odwoławczych, a więc także w apelacji wniesionej
przez podmiot fachowy, jakim jest obrońca, nie był zgłoszony zarzut naruszenia
prawa materialnego. Kwestionowano bowiem jedynie ustalenia faktyczne, w
oparciu o podstawę odwoławczą z pkt 3 art. 438 k.p.k., a jak wiadomo sfera faktów
w postępowaniu kasacyjnym nie podlega już kontroli, albowiem sąd kasacyjny nie
pełni roli sądu „trzeciej instancji”. Nie ma tu przy tym znaczenia to, iż apelacja i
kasacja sporządzone zostały przez personalnie innych obrońców. Wspomniana
wyżej konfiguracja procesowa nie uniemożliwia, rzecz jasna, przy odpowiednio
skonstruowanym zarzucie kasacyjnym, swoistego „powrotu” do problematyki
materialnoprawnej w środku o charakterze nadzwyczajnym. Może jednak
świadczyć o zasadności merytorycznej tego zarzutu, skoro nawet obrońca nie
upatrywał dotąd w odniesieniu do tej części wyroku błędów o charakterze prawnym,
a tym bardziej błędów mających charakter rażący. Dopuszczalność kasacji w tym
zakresie wynika, w konfiguracji procesowej przedstawionej w tzw. części
historycznej niniejszego uzasadnienia i pokrótce przypomnianej wyżej, z powołania
w kasacji, obok przepisów materialnoprawnych (które rzekomo miałyby zostać
rażąco naruszone) także i przepisu art. 440 k.p.k., a więc wysunięcie supozycji, że
obowiązkiem Sądu Odwoławczego było wyjście poza granice zaskarżenia i
podniesionych zarzutów i dokonanie stosownej zmiany w płaszczyźnie
materialnoprawnej z urzędu, aby uniknąć rażącej niesprawiedliwości orzeczenia.
Rzecz jednak w tym, że obrońca nie ma racji wysuwając twierdzenie o naruszeniu
w prawomocnym wyroku art. 284 § 2 k.k. oraz art. 233 § 1 i 238 k.k.
Tezę, iż dokonano błędnej kumulatywnej kwalifikacji prawnej czynu M. G. z art.
238 i art. 233 § 1 k.k., gdy tymczasem z uwagi na regułę redukcji wielości ocen
11
prawnokarnych i zasadę konsumpcji zachowanie oskarżonego powinno zostać
zakwalifikowane wyłącznie z art. 238 k.k., obrońca opiera na poglądzie wyrażonym
przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 listopada 2002 r., V KK 43/02. Autor
kasacji nie dostrzega już jednak tego, że pogląd ten wypowiedziany został na stanu
faktycznego całkowicie odmiennego od tego, z którym mamy do czynienia w
sprawie niniejszej. Z uzasadnienia orzeczenia, do którego odwołuje się obrońca,
jednoznacznie bowiem wynika, że swe zapatrywanie Sąd Najwyższy odnosił do
sytuacji, w której stwierdzono, iż w ramach tej samej czynności procesowej,
dokonywanej w tym samym miejscu i czasie, to jest w ramach przyjęcia
zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa i depozycji składanych do protokołu
takiego zawiadomienia, sprawca popełnił dwa przestępstwa, to jest występek
zawiadomienia o faktycznie niepopełnionej kradzieży samochodu oraz występek
fałszywych zeznań. W sprawie niniejszej stan faktyczny był całkowicie odmienny.
Występek fałszywego zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa został dokonany
w dniu 27 kwietnia 2009 r., zaś występek złożenia fałszywych zeznań dopiero w
dniu 19 czerwca 2009 r. i stanowiły one, bez wątpienia, rezultat nie tylko dwóch
odrębnych impulsów woli M. G., ale także dwóch odrębnych jego zachowań,
zaistniałych w odrębnych datach i okolicznościach, choć podporządkowanych temu
samemu celowi. Niezrozumiałe jest w tym kontekście jednoczesne powołanie w
kwalifikacji prawnej art. 11 § 2 k.k. oraz art. 12 k.k. W czynie przypisanym jest
jednak wyraźnie mowa o działaniu oskarżonego „ze z góry powziętym zamiarem, w
krótkich odstępach czasu”, co z jednej strony świadczy o w pełni zamierzonym
zastosowaniu przez sąd konstrukcji nie tzw. kumulatywnej kwalifikacji prawnej
czynu, ale przede wszystkim konstrukcji tzw. czynu ciągłego, z drugiej zaś strony
wyklucza rozważania nad potraktowaniem takiego zachowania, w oparciu o które w
ogóle przyjęto konstrukcję ciągłości, jako czynu współukaranego następczego.
Zastosowania konstrukcji czynu ciągłego obrońca zaś na żadnym etapie
postępowania nie kwestionował, co wobec potraktowania jako jeden czyn nie tylko
zachowań wypełniających dyspozycję art. 238 i art. 233 § 1 k.k., ale nadto i art. 284
§ 2 k.k. oraz art. 13 § 1 w zw. z art. 286 § 1 i art. 64 § 1 k.k. wydaje się zgodne z
regułą przewidzianą w art. 86 § 1 k.p.k., gdyż zaatakowanie tej konstrukcji mogłoby
prowadzić do przypisania M. G. paru występków, pozostających w tzw. zbiegu
realnym. Dla dopełnienia argumentacji wykazującej błędy w poglądach
materialnoprawnych forsowanych przez obrońcę przypomnieć też należy, że gdyby
12
nawet – wbrew ustaleniom poczynionym w niniejszej sprawie – przyjąć, iż w
prawomocnym wyroku zachowanie polegające na złożeniu zawiadomienia o
niepopełnionym przestępstwie i zachowanie polegające na złożeniu fałszywych
zeznań przypisane zostało M. G. nie jako elementy składowe czynu ciągłego, ale
przy zastosowaniu „klasycznej” konstrukcji kumulatywnej kwalifikacji prawnej, to i
tak postulowany kierunek „pochłaniania” powinien być zgoła odmienny. Zważywszy
na dodatkowe elementy relewantne przy kwalifikacji z art. 233 § 1 k.k. oraz
porównanie granic sankcji przy obu typach, przyjąć ewentualnie należałoby, że
„jeśli zawiadomienie o niepopełnionym przestępstwie wyczerpuje zarazem
znamiona fałszywego zeznania, czyn z art. 233 k.k. pochłonie czyn z art. 238 k.k., a
zatem sprawca odpowiadać będzie za fałszywe zeznanie” (por. B.Kunicka-
Michalska /w:/ A.Wąsek /red./: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do
artykułów 222-316, tom II, Warszawa 2005, s. 203, Nbl 13 do art. 238).
Nietrafne są także zastrzeżenia zgłaszane przez obrońcę co do
zakwalifikowania czynu M. G. – przy ustalonym w prawomocnym wyroku stanie
faktycznym – z art. 284 § 2 k.k., a nie - jak chciałby to widzieć obrońca - z art. 284
§ 1 k.k. Po pierwsze, należy zwrócić uwagę na treść § 2 i § 3 umowy
przewłaszczenia na zabezpieczenie, zawartej przez oskarżonego z G./…/ Bankiem
S.A. w dniu 9 lutego 2009 r. (k. 177 akt sprawy). Z jednej strony, zgodnie z § 3 tej
umowy, Bank stał się współwłaścicielem rzeczy w 49/100 (a nie w postaci udziału
„idealnego”, jak to określa obrońca), z drugiej jednak strony własność pojazdu miała
przejść na przewłaszczającego dopiero w wypadku spłaty w całości kredytu,
odsetek i innych kosztów. Zgodnie z dalszymi postanowieniami umowy, oskarżony
zobowiązał się nawet do tego, że nie odda pojazdu w używanie osobie trzeciej (§ 5
pkt 2). Jeśli w umowie zawarowane zostało, że oskarżony nie ma nawet prawa
oddania pojazdu w używanie osobie trzeciej, tym bardziej nie miał prawa postąpić z
całą rzeczą (rozbierając ją na części), a następnie z jej częściami składowymi
(zbywając je) jak z własną. Tymczasem, rozbierając ten samochód na części i
spieniężając je, oskarżony postąpił z całą rzeczą (a nie jedynie z określonym
prawem majątkowym, wyrażającym się w stosownym ułamku) stanowiącą
przedmiot przewłaszczenia, jak z własną. Zatem przywłaszczył sobie samą rzecz
(jej części składowe), a nie – jak utrzymuje obrońca – prawo majątkowe w postaci
udziału. Po drugie, umowa ta dotyczyła konkretnie oznaczonego pojazdu, a więc
rzeczy oznaczonej co do tożsamości, co powoduje, że przewłaszczenie i jego
13
skutek rzeczowy nastąpiły w chwili podpisania umowy. Bank stał się z chwilą
podpisania tej umowy nie tylko współwłaścicielem rzeczy wymienionej w umowie,
ale także części składowych tej rzeczy (co - wobec rozebrania samochodu na
części i ich spieniężenia przez oskarżonego - ma istotne znaczenie). Po trzecie, w
piśmiennictwie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości pogląd, że sprzedaż rzeczy
ruchomej, stanowiącej przedmiot przewłaszczenia na zabezpieczenie, dokonanego
na rzecz banku lub innego podmiotu będącego wierzycielem sprawcy i będącego
formą zabezpieczenia tej wierzytelności, stanowi realizację znamion przestępstwa
przywłaszczenia rzeczy (a w konsekwencji i jej części składowych). Umowa o
przewłaszczenie na zabezpieczenie stanowi tzw. fiducjarne (powiernicze)
przeniesienie własności, polegające na zabezpieczeniu wierzytelności poprzez
przeniesienie na wierzyciela prawa własności rzeczy (w całości lub w określonej
części) ruchomej, z jednoczesnym ustanowieniem zobowiązania wierzyciela do
korzystania przez dłużnika z prawa własności, ale tylko w granicach ustalonych
przez strony (por. np. wyrok SA w Poznaniu z dnia 22 czerwca 1995 r., II Akr
179/95, Pr. Gosp. 1996, nr 1, poz. 48; M.Dąbrowska-Kardas, P.Kardas /w:/ A.Zoll
/red:/ Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, Zakamycze 2006, t. III, s. 214,
teza 24 do art. 284 k.k.).
Z omówionych przyczyn kasacja została zatem w części pozostawiona bez
rozpoznania, jako niedopuszczalna, zaś w pozostałej części oddalona, jako
niezasadna. Od kosztów sądowych postępowania kasacyjnego, w tym od
nieuiszczonej dotąd opłaty od kasacji, Sąd Najwyższy zwolnił skazanego mając na
uwadze jego aktualną sytuację materialną oraz fakt odbywania kary pozbawienia
wolności, który ogranicza możliwości podjęcia pracy zarobkowej.