Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 298/12
POSTANOWIENIE
Dnia 23 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Barbara Myszka
w sprawie z wniosku R. K.-Z. i R. Z.
przy uczestnictwie J. A.
o wpis hipoteki przymusowej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 23 stycznia 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawców
od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 15 grudnia 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Wnioskodawcy R. K. – Z. i R.Z. wnosili o ustanowienie hipoteki łącznej
przymusowej kaucyjnej do kwoty 300 000 zł na udziałach należących do uczestnika
J. A. stanowiących po 1/6 części nieruchomości objętych księgami wieczystymi Kw.
/…/, wskazując jako podstawę wpisu nakaz zapłaty wydany w postępowaniu
nakazowym przez Sąd Rejonowy w L. w dniu 28 września 2010 r. I Nc …/10.
Postanowieniem referendarza sądowego Sądu Rejonowego w L. z dnia 31
stycznia 2011 r. wniosek ten został oddalony wobec braku przewidzianych w art. 76
ust. 1 i art. 1111
u.k.w.h. podstaw do ustanowienia hipoteki przymusowej łącznej
oraz wskazania kwoty zabezpieczenia znacznie przewyższającej wysokość
wierzytelności wynikającej z załączonego do wniosku nakazu zapłaty.
W skardze na powyższe orzeczenie referendarza wnioskodawcy ostatecznie
zmodyfikowali żądaniem wnosząc o ustanowienie hipoteki przymusowej kaucyjnej
do kwoty 20 000 zł na udziale należącym do J. A. w nieruchomości objętej księgą
wieczystą Kw /…/.
Postanowieniem z dnia 17 czerwca 2011r. Sąd Rejonowy w L. dokonał
wpisu zgodnego ze zmienionym żądaniem.
W wyniku apelacji uczestnika postępowania, zarzucającej naruszenie art. 67
u.k.w.h. w zw. z art. 492 k.p.c., art. 742 k.p.c. i art. 6266
k.p.c., Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 15 grudnia 2011 r. zmienił zaskarżony wpis w ten sposób,
że nakazał Sądowi Rejonowemu jego wykreślenie i oddalił żądanie wniosku.
Sąd drugiej instancji stwierdził, że w sprawie doszło do niedopuszczalnej
zmiany przedmiotowej wniosku o wpis, polegającej na wystąpieniu w skardze na
orzeczenie referendarza z zupełnie nowym żądaniem, zamiast pierwotnego.
W ocenie Sądu tak istotna modyfikacja wniosku, która wskazuje raczej na
złożenie nowego wniosku o wpis, nie może być skuteczna w toku postępowania
wywołanego wniesieniem skargi, ponieważ rozpoznający ją sąd ma obowiązek
badania sprawy jedynie w granicach wyznaczonych wnioskiem o wpis do księgi
wieczystej. Z tych przyczyn Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone orzeczenie i oddalił
zmodyfikowany wniosek o wpis.
W skardze kasacyjnej opartej na drugiej podstawie, wnioskodawcy zarzucili
naruszenie art. 39822
§ k.p.c. w zw. z art. 6268
§ 2 k.p.c. przez uznanie, że
3
modyfikacja wniosku o wpis do księgi wieczystej nie może być skuteczna w toku
postępowania wywołanego wniesieniem skargi na orzeczenie referendarza
sądowego oraz naruszenie art. 6268
§ 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 193 § 1 k.p.c. i art.
316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. przez przyjęcie, że w postępowaniu
wieczystoksięgowym niedopuszczalna jest modyfikacja treści wniosku o wpis
hipoteki do księgi wieczystej.
Wnosili o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Z uwagi na to, że kwestia zmiany przedmiotowej wniosku w postępowaniu
nieprocesowym nie została uregulowana przepisem odrębnym, zgodnie z art. 13
§ 2 k.p.c., do zmiany takiej, dokonanej w postępowaniu nieprocesowym, stosuje się
odpowiednio przepisy o procesie, a więc art. 193 k.p.c. W świetle jego postanowień
zmiana przedmiotowa powództwa (wniosku) polega bądź na zastąpieniu
dotychczasowej podstawy faktycznej, przy zachowaniu niezmienionego żądania,
bądź na zmianie żądania, przy zachowaniu niezmienionej podstawy faktycznej,
bądź na zmianie obu tych elementów (porównaj między innymi wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 lipca 2008 r. II CSK 102/08, niepubl.). Polega więc na
zmianie istotnych elementów powództwa (wniosku), wszystkich albo wybranych,
w wyniku czego przeobrażeniu podlega żądanie wraz z podstawą faktyczną
i prawną. Zawsze zatem zmiana powództwa i wniosku polega na zmianie jego
istotnych elementów, a więc okoliczność, że zmiana żądania była istotna, a nawet
„diametralna”, jak stwierdził Sąd Okręgowy, nie przesądza o jej niedopuszczalności.
Przepis art. 193 § 1 k.p.c. wiąże dopuszczalność zmiany przedmiotowej
powództwa jedynie z właściwością sądu, a więc także zmiana przedmiotowa
wniosku w postępowaniu nieprocesowym nie jest uzależniona od innych
okoliczności (porównaj postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 kwietnia
2003 r. V CKN 104/01, niepubl.).
Jest ona dopuszczalna także w postępowaniu wywołanym wniesieniem
skargi na orzeczenie referendarza sądowego oddalające wniosek o wpis do księgi
wieczystej. W takiej sytuacji bowiem, zgodnie z art. 39822
§ 2 k.p.c., wniesienie
skargi pociąga za sobą utratę mocy zaskarżonego orzeczenia, gdyż skarga ma
4
charakter anulacyjny. Rozpoznający ją sąd działa jako sąd pierwszej instancji
i sprawa będąca przedmiotem skargi musi zostać na nowo rozpoznana. Nie chodzi
więc o merytoryczną kontrolę skargi, lecz o ponowne rozpoznanie samej sprawy,
które odbywa się według przepisów o postępowaniu przed sądem pierwszej
instancji. Jak przyjmuje się w literaturze i jak stwierdził Sąd Najwyższy
w uzasadnieniu postanowienia z dnia 4 marca 2011 r. I CSK 455/10 (niepubl.),
w postępowaniu tym stosuje się wszystkie przepisy o postępowaniu
pierwszoinstancyjnym, w tym także dotyczące zmiany przedmiotowej wniosku.
W konsekwencji należy stwierdzić, że w postępowaniu wywołanym
wniesieniem skargi na orzeczenie referendarza sądowego oddalające wniosek
o wpis hipoteki do księgi wieczystej, dopuszczalna jest zmiana przedmiotowa
wniosku o wpis.
Z uwagi na to, że Sąd Okręgowy zajął w tym zakresie inne stanowisko,
należało uznać za uzasadnione zarzuty skargi kasacyjnej, co prowadziło do
uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu
do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego
(art. 39815
k.p.c. oraz art. 108 § 2 w zw. z art. 39821
k.p.c.).
db