Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 231/12
POSTANOWIENIE
Dnia 22 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jarosław Matras
na posiedzeniu w trybie art.535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 22 stycznia 2013 r.,
sprawy z wniosku M. K.
o zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie
z powodu kasacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 grudnia 2011 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Okręgowego
w Ś.
z dnia 21 października 2011 r.6
p o s t a n o w i ł:
I. Oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
Zwolnić wnioskodawcę od kosztów sądowych postępowania
kasacyjnego.
Wyrokiem z dnia 21 października 2011 r., Sąd Okręgowy w Ś. zasądził od
Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy M. K. 8500 (osiem tysięcy pięćset) zł wraz
z ustawowymi odsetkami od daty prawomocności wyroku tytułem zadośćuczynienie
za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie wnioskodawcy w okresie od
13 do 29 grudnia 2000 r. w sprawie sygn. akt II K … Sądu Rejonowego w W. W
pozostałym zakresie wniosek oddalił, a kosztami postępowania obciążył Skarb
Państwa.
2
Od tego wyroku apelację wywiódł pełnomocnik wnioskodawcy. Zaskarżając wyrok
w części oddalającej wniosek w pozostałym zakresie, zarzucił mu naruszenie
przepisów postępowania mającego wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to;
„1) art. 552 par. 4 kpk poprzez:
- jego niewłaściwą wykładnię i uznanie, że przyznana przez sąd I instancji kwota
zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jest sumą odpowiednią w rozumieniu tego
przepisu, w sytuacji kiedy zasądzona kwota jest rażąco niska i dalece
nieodzwierciedlająca stopnia pokrzywdzenia wnioskodawcy
- pominięcie przez sąd I instancji utraty przez wnioskodawcę dobrego imienia na
skutek zastosowania wobec niego tymczasowego aresztowania i konsekwencji z
tego faktu wynikających, w sytuacji kiedy jest to jeden z najistotniejszych czynników,
na którym wnioskodawca opiera swoje roszczenie, a który stanowi nadto element
składowy pojęcia pokrzywdzenia we wskazanym przepisie
2) art. 7 k.p.k. na skutek błędnej oceny materiału dowodowego i przyjęcie, że:
- kwota zadośćuczynienia odzwierciedla w odpowiedni sposób krzywdę materiale
dowodowym
- nie należy łączyć działalności banków dokonujących faktycznych egzekucji na
mieniu wnioskodawcy jedynie z jego zatrzymaniem, w sytuacji, kiedy postawa
banków względem wnioskodawcy zmieniła się w sposób diametralny właśnie
dopiero po mediach o dokonanym zatrzymaniu wnioskodawcy
3) art. 401 k.p.k. na skutek nie uwzględnienia w wyrokowaniu całości okoliczności
ujawnionych w toku rozprawy.”
Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę orzeczenia i
podwyższenia zadośćuczynienia do 5 000.000 zł względnie o uchylenie wyroku do
ponownego rozpoznania.
Po rozpoznaniu tej apelacji Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 29 grudnia
2011 r., utrzymał zaskarżony wyrok w mocy, uznając apelację za oczywiście
bezzasadną.
Kasację od tego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił rażące naruszenie przepisów prawa
mające istotny wpływ na treść orzeczenia, a to:
„1) art. 552 par. 4 kpk w zw. z art. 445 par. 1 kc, 448 kc i art. 45 Konstytucji poprzez
jego niewłaściwą wykładnię i uznanie, że przyznana przez sąd I instancji kwota
zadośćuczynienia utrzymana w swej wysokości przez sąd II instancji za doznaną
3
krzywdę z tytułu naruszenia dóbr osobistych, jak i doznanych cierpień jest sumą
odpowiednią w rozumieniu tego przepisu, w sytuacji kiedy zasądzona kwota jest
rażąco niska, niesprawiedliwa i dalece nieodzwierciedlająca stopnia pokrzywdzenia
wnioskodawcy, a przy tym nie uwzględnia wymiaru zadośćuczynienia zasądzanego
w innych sprawach, w których podstawą roszczenia było naruszenie dobrego
imienia
2) 7 kpk na skutek błędnej oceny materiału dowodowego i przyjęcie, że:
- zasądzona kwota zadośćuczynienia odzwierciedla w odpowiedni sposób krzywdę
wyrażoną w materiale dowodowym
-oczywiście błędną ocenę zeznań wskazanych w zaskarżonym wyroku świadków, a
to M. D. i A. M. poprzez brak uwzględnienia okoliczności, iż wypowiedzenie umowy
dealerskiej z M. K. przez firmę S./…/ w bardzo dużym stopniu było wynikiem utraty
zaufania względem wnioskodawcy na skutek jego tymczasowego aresztowania
3) art. 410 kpk w zw. z art. 458 kpk na skutek nie uwzględnienia w wyrokowaniu
całości okoliczności ujawnionych w toku rozprawy
4) art. 433 par. 1 i 2 kpk i art. 457 par. 3 kpk na skutek braku należytego
rozpoznania przez Sąd II instancji zarzutów podniesionych przez skarżącego w
apelacji, a w szczególności zarzutu nieuwzględnienia przez Sąd I instancji w
sposób należyty utraty dobrego imienia jako dobra osobistego mającego
zdecydowany wpływ na wysokość żądanego zadośćuczynienia.”
Podnosząc powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcie o przyznaniu na rzecz
pełnomocnika kosztów zastępstwa procesowego za „wszystkie instancje”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zarzuty kasacji okazały się zupełnie chybione, co skutkowało oddaleniem
kasacji jako oczywiście bezzasadnej, na podstawie art. 535 § 3 k.p.k. W zakresie
pierwszego zarzutu należy podkreślić, że zarzut ten jest w istocie powtórzeniem
zarzutu apelacyjnego, co do którego sąd odwoławczy ustosunkował się w
uzasadnieniu wyroku na str. 3-6. Obecnie w kasacji zarzut ten został uzupełniony o
naruszenie art. 445 § 1 k.c. oraz 448 k.c. i art. 45 Konstytucji. Analiza uzasadnienia
kasacji dowodzi, że skarżący uważa, iż sąd II instancji akceptując wysokość kwoty
zadośćuczynienia pominął przepis art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c., który stanowi
podstawę do przyznania zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego.
Wskazując na to, iż tymczasowe aresztowanie „zrujnowało” dobre imię
4
wnioskodawcy, co miało wpływ na zerwanie umów kredytowych oraz handlowych,
wywodził, że istotne kryterium w ocenie wysokości kwoty zadośćuczynienia zostało
pominięte przy określaniu tej kwoty. Ustosunkowując się do tej argumentacji
stwierdzić należy, że pełnomocnik wnioskodawcy dopiero w kasacji wysunął
kwestię art. 448 k.c. jako przepisu, który winien stanowić odrębną podstawę prawną
do określania wysokości zadośćuczynienia. Przepis ten nie był bowiem
powoływany zarówno we wniosku, jak i innych oświadczeniach procesowych,
natomiast w apelacji znalazł się tylko przy okazji cytowania tych judykatów Sądu
Najwyższego, które dotyczyły rozumienia „odpowiedniości sumy pieniężnej” jako
kryterium przyznania zadośćuczynienia. W żadnym z tych orzeczeń nie znalazło się
natomiast twierdzenie, aby roszczenie określone w art. 552 § 4 k.p.k. w zw. z art.
552 § 1 k.p.k. mogło obejmować także to zadośćuczynienie, którego podstawą
jest art. 448 k.c. W istocie kwestia „dobrego imienia” wnioskodawcy ujmowana była
przez cały tok postępowania jako determinant krzywdy z art. 445 k.c., a nie odrębna
podstawa odszkodowawcza (zob. k. 1-2, 172-177, 270-281, 380-384, 431-432, 519
oraz 557v). Już chociażby z tego powodu nie można twierdzić, aby określając
wysokość zadośćuczynienia sąd II instancji dopuścił się obrazy art. 448 k.c. oraz art.
45 Konstytucji. Ponadto odpowiedzialność z art. 552 § 1 w zw. z § 4 k.p.k. w
zakresie w jakim obejmuje zadośćuczynienie dla wnioskodawcy za doznaną przez
niego krzywdę wynikłą z niewątpliwego niesłusznego tymczasowego aresztowania,
ogranicza się do rekompensacji jedynie tej krzywdy, która jest bezpośrednim
następstwem niesłuszności zastosowania tego środka, a nie obejmuje krzywdy
wynikającej z tego, jak ta sytuacja była przedstawiana w mediach, oraz czy i w
jakim zakresie miała ona wpływ na dalsze postępowanie innych osób i podmiotów,
z którymi wnioskodawca prowadził współpracę w zakresie działalności kredytowej
czy handlowej. Tak więc nie można twierdzić, aby oba orzekające sądy dopuściły
się obrazy art. 552 § 1 k.p.k. w zw. z art. 445 § 1 k.c., albowiem określając
wysokość zadośćuczynienia nie pominęły tych kryteriów, które powinny być brane
pod uwagę przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia (sąd I instancji wskazał
wprost na to, iż wnioskodawca był osoba znaną w swoim środowisku zamieszkania;
por. np. wyroki SN z dnia 19 października 2010 r., II KK 196/10 oraz II KK 261/10).
Skoro więc sąd II instancji nie pominął żadnego z kryteriów określających wysokość
zadośćuczynienia, a kwota zasądzona tytułem zadośćuczynienia za 17 dni
pozbawienia wolności nie jest symboliczna, to zarzut ujęty w pkt 1 kasacji okazał
5
się zupełnie chybiony. Nie jest zasadny także zarzut ujęty w pkt 4 kasacji. Sąd
odwoławczy odniósł się bowiem do wszystkich zarzutów apelacji, o czym
przekonuje uzasadnienie wyroku, a w zakresie tzw. zniszczenia reputacji
wnioskodawcy wskazał na te dowody, które wcale nie wykazywały, aby to właśnie
tymczasowe aresztowanie było powodem określonych czynności banków, czy też
innych podmiotów gospodarczych. Chybiony jest także zarzut obrazy art. 7 k.p.k.
Sąd II instancji w ogóle nie przeprowadzał nowych dowodów, a jedynie wprost
odwołał się do określonych zeznań świadków, którzy wskazywali, iż powody
wypowiedzenia umów były złożone. Nie dokonywał zatem ich oceny, a jedynie
przywołał je na potwierdzenie prawidłowości ustaleń sądu I instancji, który
wskazywał na to, iż już przed tymczasowym aresztowaniem występowała sytuacja
niespłacania kredytów, a zatem, że to zaniechania wobec banków, i to zaistniałe
przed pozbawieniem wolności, były powodem wypowiedzenia umów, a nie
tymczasowe aresztowanie (str. 8 uzasadnienia wyroku). To, że wypowiedzenia
umów kredytowych wynikały z niespłacenia zadłużenia wynika zresztą także z
innych dokumentów znajdujących się w aktach sprawy (por. k. 230-233; 307- 308,
314-316, 368-369). Ostatni z zarzutów, tj. obraza art. 401 k.p.k. w zw. z art. 458
k.p.k. jest powieleniem zarzutu apelacji, a nieprzywołanie przepisów, które miałby
naruszyć sąd II instancji odnosząc się do zarzutu tak ujętego w apelacji, wskazuje
wprost, że zarzut ten nie dotyczy sądu odwoławczego.
Z tych wszystkich powodów należało orzec jak w postanowieniu.