Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 144/12
POSTANOWIENIE
Dnia 7 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jarosław Matras (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Michał Laskowski (sprawozdawca)
Protokolant Anna Janczak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Mieczysława Tabora,
w sprawie V. M.
skazanego z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 264 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 7 lutego 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
od postanowienia Sądu Rejonowego
z dnia 11 października 2011 r.,
1. uchyla zaskarżone postanowienie w części co do
umorzenia wykonania kary grzywny i w tym zakresie przekazuje
sprawę Sądowi Rejonowemu do dalszego prowadzenia,
2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokat A. B.-S.
prowadzącej Kancelarię Adwokacką kwotę 738 złotych , w tym
23% VAT tytułem obrony w postępowaniu przed Sądem
Najwyższym.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w W., wyrokiem z dnia 18 listopada 2010 r., uznał V. M. za
winnego przestępstwa z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 264 § 2 k.k. w zb. z art. 270 § 1
k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za przestępstwo to wymierzył mu karę 8 miesięcy
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat
próby oraz, na podstawie art. 71 § 1 k.k. karę grzywny w wymiarze 200 stawek
dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 20 złotych. Sąd zaliczył na
2
poczet orzeczonej kary grzywny okres rzeczywistego pobawienia wolności
oskarżonego w okresie od dnia 2 sierpnia 2010 r. do dnia 27 sierpnia 2010 r. i
uznał tym samym grzywnę za wykonaną w wymiarze 1000 złotych. Ponadto w
wyroku zasądzono od oskarżonego na rzecz Skarby Państwa koszty sądowe w
kwocie 670 złotych, w tym opłatę w wysokości 580 złotych.
Wyrok ten nie został zaskarżony i uprawomocnił się z dniem 11 grudnia 2010 r.
Wobec V. M. toczyło się równolegle postępowanie o ekstradycję do
Federacji Rosyjskiej, której skazany jest obywatelem. W styczniu 2011 r. został on
przekazany władzom rosyjskim.
W toku postępowania wykonawczego w odniesieniu do wyroku Sądu
Rejonowego z dnia 18 listopada 2010 r., sąd ten w dniu 11 października 2011 r.
wydał postanowienie, którym na podstawie art. 51 k.k.w. umorzył skazanemu
grzywnę w kwocie 3000 złotych i koszty sądowe w kwocie 670 złotych, podnosząc
w uzasadnieniu, że V. M. wydany został władzom rosyjskim, nie posiada w Polsce
żadnego majątku, a dochodzenie nieuiszczonych należności w drodze egzekucji
byłoby niecelowe i nieskuteczne. Postanowienie to nie zostało zaskarżone i stało
się prawomocne z dniem 9 grudnia 2011 r.
Kasację od tego postanowienia wniósł Prokurator Generalny. Zaskarżył
postanowienie na niekorzyść V. M. i zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść
postanowienia naruszenie przepisu prawa procesowego – art. 92 k.p.k., polegające
na pominięciu przez sąd, wynikającej z materiału dowodowego i mającej znaczenie
dla rozstrzygnięcia okoliczności co do wydania postanowienia o zabezpieczeniu na
mieniu V. M. kwoty 4000 złotych na poczet grożącej mu kary grzywny i przekazania
powyższej kwoty do depozytu sadowego i w konsekwencji błędnym przyjęciu, iż
wykonanie orzeczonej prawomocnym wyrokiem grzywny jest niemożliwe, w
następstwie czego doszło do wadliwego umorzenia skazanemu grzywny w oparciu
o art. 51 k.k.w., pomimo braku spełnienia przesłanek określonych w tym przepisie.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
W pisemnej odpowiedzi na kasację obrońca V. M. wniósł o jej pozostawienie
bez rozpoznania, a ewentualnie, przy uznaniu dopuszczalności kasacji, o jej
oddalenie, jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
3
Przed merytorycznym rozpoznaniem kasacji stwierdzić należy, że nie można
podzielić zawartej w odpowiedzi na kasację argumentacji obrońcy skazanego,
dotyczącej niedopuszczalności kasacji Prokuratora Generalnego i konieczności
pozostawienia jej bez rozpoznania. Kasacja wnoszona na podstawie art. 521 k.p.k.
ma wyjątkowy status w stosunku do kasacji wnoszonych przez strony, które i tak są
środkami zaskarżenia o nadzwyczajnym charakterze. Kasacja wnoszona na
podstawie art. 521 k.p.k., w odniesieniu do której używa się zresztą określenia
kasacja nadzwyczajna, może być bowiem wniesiona od każdego prawomocnego
orzeczenia sądu kończącego postępowanie. Kasacji tej nie dotyczą ograniczenia
wskazane w art. 523 § 2 i 3 k.p.k., może być także wniesiona od orzeczenia, a więc
zarówno wyroku, jak i postanowienia wydanego przez sąd pierwszej instancji, które
nie były poddane kontroli odwoławczej; pozostałe kasacje mogą być wniesione
jedynie od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie.
Rozpoznawana kasacja wniesiona została od prawomocnego postanowienia
wydanego przez sąd, rozważenia wymaga zatem jedynie to, czy przedmiotowe
orzeczenie sądu jest orzeczeniem kończącym postępowanie w rozumieniu art. 521
k.p.k. Orzeczeniami kończącymi postępowanie są zaś nie tylko wyroki i
postanowienia rozstrzygające w przedmiocie głównego nurtu postępowania, a więc
m. in. wyroki skazujące, uniewinniające lub postanowienia o umorzeniu
postępowania. Kończą postępowanie także prawomocne orzeczenia wydawane w
innych, także pobocznych nurtach procesu, pod warunkiem, że definitywnie
zamykają rozpoznanie danej kwestii, powodując trwałe skutki. Dotyczy to także w
ograniczonym zakresie postępowania wykonawczego. Postanowienia wydawane w
tej fazie postępowania podlegać mogą kontroli kasacyjnej jedynie w trybie
przewidzianym w art. 521 k.p.k. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5
listopada 2010 r., III KZ 90/10, R-OSNKW 2010, poz. 2206). Przyjmuje się, że w
odniesieniu do postanowień wydawanych w toku postępowania wykonawczego
kasacja nadzwyczajna przysługuje wówczas, gdy są to postanowienia powodujące
trwałe przekształcenie kary, to jest sposobu lub trybu jej wykonywania, które
jednocześnie nie podlegają korygowaniu na podstawie art. 24 k.k.w. Prawomocne
postanowienie o umorzeniu grzywny wymierzonej skazanemu ma w sobie ten
element trwałości, postanowienie to powoduje bowiem, że kara grzywny
wymierzona skazanemu nie będzie wykonywana. Jednocześnie orzeczenie to nie
może podlegać zmianie w trybie przewidzianym w art. 24 k.k.w. Sąd podjął zresztą
4
próbę zmiany swego postanowienia w ten sposób i na skutek zażalenia
wniesionego przez obrońcę skazanego, wydane na podstawie art. 24 k.k.w.
postanowienie zostało uchylone, sąd odwoławczy zasadnie bowiem wskazał
przesłankę, której spełnienie jest konieczne dla zmiany lub uchylenia wcześniej
wydanego postanowienia. Jest to ujawnienie się nowych lub poprzednio nie
znanych okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia. W sprawie V. M. nie doszło do
takiego ujawnienia, okoliczności związane z zabezpieczeniem kary grzywny
wynikały bowiem z dokumentów zawartych w aktach sprawy. Potencjalna
możliwość zmiany bądź uchylenia postanowienia o umorzeniu grzywny na
podstawie art. 24 k.k.w. nie niweczy, wbrew twierdzeniom obrońcy, cechy trwałości
tego postanowienia, jako orzeczenia kończącego postępowanie. Możliwość
przewidziana w art. 24 k.k.w. zachodzi bowiem wyłącznie wtedy, gdy już po
wydaniu orzeczenia powstaną fakty istotne dla rozstrzygnięcia lub gdy okoliczności
te istniały wprawdzie wcześniej, ale nie były znane sądowi i ujawniły się po wydaniu
postanowienia. W innych przypadkach, a więc na przykład w przypadku wadliwości
postanowienia lub zmiany stanu prawnego sprawy nie można korzystać z
możliwości przewidzianej w omawianym przepisie, a postanowienie wydane w
postępowaniu wykonawczym pozostawać będzie trwale w obrocie prawnym, chyba,
że wniesiony zostanie od niego nadzwyczajny środek zaskarżenia. Tak zaś stało
się w przedmiotowej sprawie. Dla oceny dopuszczalności kasacji w tej sprawie nie
ma przy tym znaczenia fakt, że prokurator nie wniósł zażalenia na postanowienie
sądu o umorzeniu grzywny. Uznać zatem należy, że dopuszczalne jest wniesienie
na podstawie art. 521 k.p.k. kasacji od wydanego w postępowaniu wykonawczym
postanowienia o umorzeniu grzywny (zob. Z. Hołda, K. Postulski, Kodeks karny
wykonawczy. Komentarz, Gdańsk 2005, s. 43).
Na wstępie rozważań, dotyczących zasadności wniesionej przez Prokuratora
Generalnego kasacji przypomnieć trzeba, że w toku postępowania przeciwko V. M.
doszło najpierw do tymczasowego zajęcia mienia ruchomego podejrzanego w
postaci 40 banknotów po 100 złotych (k. 29 akt), następnie do wydania w dniu 4
sierpnia 2010 r. przez prokuratora postanowienia o zabezpieczeniu na mieniu
podejrzanego kwoty 4000 złotych na poczet grożącej mu kary grzywny lub
świadczenia pieniężnego (k. 53). Sam podejrzany oświadczył, że chce, aby
zabezpieczone pieniądze przeznaczone zostały na wykonanie kary (k. 30).
Wreszcie, zabezpieczona kwota przekazana została do dyspozycji sądu (k. 100
5
akt). Wszystkie te okoliczności nie zostały dostrzeżone, a więc doszło do ich
pominięcia, przez sąd wydający zaskarżone kasacją postanowienie o umorzeniu
grzywny i kosztów sądowych. Tym samym sąd ten rażąco naruszył przepis art. 92
k.p.k., znajdujący zastosowanie w toku przedmiotowego postępowania w związku z
art. 1 § 2 k.k.w. Nie wziął bowiem pod uwagę całokształtu okoliczności ujawnionych
w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia. Wpływ tego uchybienia
na treść postanowienia jest oczywisty.
W tym stanie rzeczy konieczne stało się uchylenie zaskarżonego kasacją
postanowienia. Kasacja Prokuratora Generalnego została przy tym wniesiona na
niekorzyść skazanego. W tej sytuacji, biorąc pod uwagę treść art. 536 k.p.k.,
niezbędne było ścisłe określenie granic zaskarżenia i podniesionych w kasacji
zarzutów. Uważna lektura zarzutu kasacji, a także uzasadnienia tego środka
zaskarżenia prowadzi do wniosku, że Prokurator Generalny wskazał na naruszenie
prawa jedynie w odniesieniu do kary grzywny, nie kwestionując umorzenia kosztów
sądowych, o którym mowa w zaskarżonym postanowieniu. Co więcej, w wydanym
w dniu 4 sierpnia 2010 r. postanowieniu o zabezpieczeniu majątkowym (k. 54 akt)
mowa jest o zabezpieczeniu na poczet grożącej kary grzywny lub świadczenia
pieniężnego, nie zaś o zabezpieczeniu innych należności sądowych, w
szczególności kosztów. Wobec powyższego kasacja Prokuratora Generalnego
została uwzględniona jedynie w odniesieniu do kary grzywny i w tym tylko zakresie
sprawę przekazano do ponownego rozpoznania, w trakcie którego sąd uwzględnić
powinien okoliczności związane z dokonanym zabezpieczeniem majątkowym.