Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 162/12
POSTANOWIENIE
Dnia 14 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Hubert Wrzeszcz
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z wniosku S. A. N.
przeciwko obowiązanemu W. R. J.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 14 lutego 2013 r.,
zażalenia wnioskodawcy
na orzeczenie o kosztach zawarte w pkt II. postanowienia
Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 30 kwietnia 2012 r.,
1. zmienia zaskarżone postanowienie w ten sposób, że nie
obciąża wnioskodawcy kosztami postępowania
zażaleniowego,
2. zasądza od W. J. na rzecz S. N. kwotę 157 (sto pięćdziesiąt
siedem) zł tytułem zwrotu kosztów w postępowaniu
zażaleniowym przed Sądem Najwyższym.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy w G. udzielił S. N.
zabezpieczenia jego roszczeniu o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną w
ten sposób, że zakazał obowiązanemu W. J. zbywania i obciążania stanowiącej
jego własność nieruchomości w postaci działki gruntu o powierzchni 0,3 ha
położonej w S. przy ul. W. 10, mającej urządzoną księgę wieczystą nr […],
prowadzoną przez Sąd Rejonowy w G. Ponadto Sąd Okręgowy wyznaczył
uprawnionemu termin dwóch tygodni do wytoczenia przeciwko obowiązanemu
powództwa o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną oraz orzekł o kosztach
postępowania należnych wnioskodawcy od obowiązanego. Na skutek zażalenia
obowiązanego, Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 30 kwietnia 2012 r. zmienił
zaskarżone postanowienie w ten sposób, że wniosek o udzielenie zabezpieczenia
oddalił oraz uchylił zaskarżone postanowienie w części zakreślającej termin na
wniesienie powództwa i orzekającej o kosztach postępowania. Nadto zasądził
od wnioskodawcy na rzecz obowiązanego kwotę 1847 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania zażaleniowego. Z uzasadnienia postanowienia wynika,
że o reformatoryjnej treści rozstrzygnięcia zadecydowała zmiana okoliczności
zaistniała po wydaniu zaskarżonego postanowienia. Wnioskodawca zamierzał
wystąpić ze skargą pauliańską przeciwko obowiązanemu jako nabywcy
nieruchomości uprzednio stanowiącej własność dłużniczki wnioskodawcy.
Tymczasem, po wydaniu zaskarżonego postanowienia, wierzytelność, dla której
zaspokojenia wnioskodawca zamierzał wszcząć egzekucję z darowanej
obowiązanemu nieruchomości, została zaspokojona. Stan taki, uwzględniony przez
Sąd odwoławczy zgodnie z art. 316 k.p.c., prowadził, zdaniem tego Sądu
do wniosku, że zabezpieczone zaskarżonym postanowieniem roszczenie
wnioskodawcy utraciło, w rozumieniu art. 7301
k.p.c., przymiot roszczenia
uwiarygodnionego, a tym samym odpadła ustawowa przesłanka udzielenia
zabezpieczenia.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego, w części orzekającej o kosztach
postępowania zażaleniowego, zaskarżył wnioskodawca. Zarzucił naruszenie art.
130² § 1, art. 108 § 1 w związku z art. 98 § 3, art. 744 § 1 i 2, art. 745 § 1 oraz
art. 102 w związku z art. 745 § 2 k.p.c. We wnioskach skarżący domagał się
uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi
3
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie zmiany zaskarżonego
postanowienia przez oddalenie wniosku obowiązanego o zasądzenie kosztów
postępowania. Żalący wniósł również o zasądzenie od obowiązanego na jego
rzecz kosztów postępowania zażaleniowego przed Sądem Najwyższym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W zażaleniu wnioskodawca wykazał, że nie wszczął skutecznie procesu
o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, wobec zaspokojenia wierzytelności,
ochrony której zamierzał domagać się powództwem. Złożony przez wnioskodawcę,
w terminie zakreślonym w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia, pozew,
został prawomocnie zwrócony przed datą orzekania przez sąd odwoławczy, wobec
zaniechania uiszczenia należnej opłaty, z podanej przyczyny. Prawomocny zwrot
pozwu skutkuje upadkiem zabezpieczenia (art. 744 § 1 k.p.c. w związku z art. 733
k.p.c.), a to z kolei oznacza, że orzekając w sprawie Sąd odwoławczy rozstrzygał
o zabezpieczeniu, które już upadło. Mimo upadku zabezpieczenia, co z kolei
pozbawiało sąd odwoławczy podstaw do merytorycznego rozstrzygania
o zażaleniu, nie można pominąć, że niewytoczenie powództwa z powodu uzyskania
zaspokojenia czyniło wnioskodawcę uprawnionym do żądania od obowiązanego
kosztów postępowania zabezpieczającego. To, wynikające dla wnioskodawcy
z uregulowania art. 745 § 2 zd. 2 k.p.c. uprawnienie, nie zostało zrealizowane.
Wyjaśnić należy, że o kosztach postępowania zabezpieczającego, w myśl art. 745
§ 1 k.p.c., sąd rozstrzyga w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.
Oznacza to, że w postanowieniu udzielającym zabezpieczenia Sąd pierwszej
instancji nie powinien był rozstrzygać o kosztach tego postępowania.
Jeżeli natomiast nie dochodzi do wytoczenia powództwa, norma art. 745 § 1 k.p.c.
pozostaje niezrealizowana, a sposób rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
zabezpieczającego reguluje § 2 tego artykułu. Jeżeli nie dochodzi do wytoczenia
powództwa dlatego że, jak w sprawie niniejszej, obowiązany zaspokoił roszczenie
uprawnionego, zwrot kosztów postępowania zabezpieczającego należy się
uprawnionemu, przy czym o kosztach tych orzeka sąd na wniosek uprawnionego
złożony w terminie przewidzianym w art. 745 § 2 zd. 1 k.p.c. W sprawie niniejszej
wnioskodawca co prawda nie złożył wniosku o przyznanie mu kosztów
postępowania zabezpieczającego, nie można jednak wykluczyć, że dostrzeżenie
4
przez Sąd odwoławczy tej regulacji mogłoby skłonić ten Sąd do zaniechania
ingerowania w rozstrzygnięcie o kosztach postępowania orzeczonych przez
sąd pierwszej instancji. Sąd Najwyższy nie jest jednak uprawniony do badania
i rozważania możliwych postaci rozstrzygnięcia o kosztach, które w zaistniałej
sytuacji noszą cechę kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego.
Oceniając natomiast zasadność zaskarżonego postanowienia Sąd Najwyższy
wskazuje, że zaspokojenie przez dłużnika roszczenia przed wytoczeniem sprawy
nie pozwala wnioskodawcy traktować jako strony przegrywającej postępowanie
zabezpieczające. Wbrew poglądowi Sądu odwoławczego, wnioskodawca nie miał
obowiązku cofnięcia wniosku o udzielnie zabezpieczenia; od takiego obowiązku
zwalniał wnioskodawcę upadek zabezpieczenia, cofnięcie bowiem wniosku
o udzielenie zabezpieczenia, które, udzielone, z mocy prawa już upadło, byłoby
czynnością procesową bezprzedmiotową. Na sądzie natomiast spoczywał
obowiązek dostrzeżenia stanu upadku zabezpieczenia oraz obowiązek, przy braku
wniosku wnioskodawcy złożonego na podstawie art. 745 § 2 zd. 2 k.p.c., w terminie
w tym przepisie wskazanym, jedynie umorzenia postępowania zażaleniowego.
Z przedstawionych przeto przyczyn Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji
postanowienia na podstawie art. 3941
§ 3 w związku z art. 39816
k.p.c. O kosztach
postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w związku
z art. 3941
§ 3 i w związku z art. 39821
k.p.c.
jw