Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 171/12
POSTANOWIENIE
Dnia 28 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marta Romańska (przewodniczący)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Gminy Miejskiej K.
przy uczestnictwie Skarbu Państwa - Prezydenta Miasta K. i Spółdzielni
Mieszkaniowej "A." Akademii Rolniczej
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 28 lutego 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 5 marca 2012 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. oddala wniosek uczestnika postępowania Spółdzielni
Mieszkaniowej "A." Akademii Rolniczej o zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Gmina Miejska K. wniosła o wykreślenie jej jako właściciela działki nr 85/88,
położonej w K., mającej urządzoną księgę wieczystą […] w Sądzie Rejonowym w
K. oraz o wpisanie w dziale II tej księgi- jako właściciela działki Skarb Państwa oraz
jako użytkownika wieczystego działki Spółdzielnię Mieszkaniową "A." Akademia
Rolnicza. Do wniosku dołączono ostateczną decyzję Samorządowego Kolegium
Odwoławczego w K. z dnia 28.02.2011 r., stwierdzającą nieważność decyzji
Prezydenta Miasta K. z dnia 10.11.1999 r. w części rozstrzygającej, iż działka nr
85/88 przechodzi na własność Gminy K. z dniem, w którym decyzja o podziale
stanie się ostateczna oraz decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego
z dnia 17.05.2011 r., utrzymującą powyższą decyzję w mocy.
Postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2011 roku referendarz sądowy oddalił
powyższy wniosek. Po rozpoznaniu skargi Gminy K. na to orzeczenie, Sąd
Rejonowy w K. postanowieniem z dnia 12 grudnia 2011 roku oddalił wniosek.
Apelacja wnioskodawcy od powyższego orzeczenia została oddalona
postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 5 marca 2012 r.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd II instancji podzielił pogląd Sądu
I instancji co do ograniczonej kognicji sądu wieczystoksięgowego przy
rozpoznawaniu wniosku o wpis i co do konieczności uzyskania przez
wnioskodawcę orzeczenia sądu o usunięciu niezgodności między stanem prawnym
ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym działki (art. 10
ustęp 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece - Dz. U.
2001/124/1361 ze zmianami).
Sąd Okręgowy podniósł, że podstawę kwestionowanego przez
wnioskodawcę wpisu Gminy K. jako właściciela wskazanej działki stanowiła decyzja
Prezydenta Miasta K. z dnia 10.11.1999 r. wydana w oparciu o art. 93, 96, 98 i 99
ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, którą
zatwierdzono projekt podziału działki nr 85/7 m.in. na działkę nr 85/88. W decyzji tej
zawarto pouczenie, że działka nr 85/88 wydzielona pod budowę drogi z
nieruchomości objętej na wniosek właściciela podziałem, przechodzi na własność
Gminy K. z dniem, w którym decyzja niniejsza stanie się ostateczna. Decyzja SKO
3
z dnia 28.02.2011 roku stwierdziła nieważność opisanej wyżej decyzji Prezydenta w
części rozstrzygającej o przejściu prawa własności działki nr 85/88 na rzecz Gminy
K., jednakże nie wynika z niej, zdaniem Sądu Okręgowego, bezpośrednia zmiana w
stanie prawnym tej działki. Sąd Okręgowy wskazał dalej, że nie jest rzeczą sądu
wieczystoksięgowego rozpoznawanie sporu między uczestnikami postępowania
dotyczącego charakteru wydzielonej działki ani analiza art. 98 ustęp 1 ustawy
z dnia 27.08.1997 roku o gospodarce nieruchomościami. Spory te powinny być
rozstrzygnięte na drodze procesu o uzgodnienie treści księgi wieczystej
z rzeczywistym stanem prawnym.
W skardze kasacyjnej od powyższego postanowienia Sądu Okręgowego,
wnioskodawca zaskarżając je w całości, zarzucił naruszenie prawa materialnego, to
jest art. 31 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece - poprzez jego błędną
wykładnię i przyjęcie, że przedłożone przez wnioskodawcę decyzje
Samorządowego Kolegium Odwoławczego z 28 lutego 2011 r. oraz z dnia 17 maja
2011 r. nie dają podstaw do dokonania wpisu o treści objętej wnioskiem oraz
naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, to jest
art. 6269
k.p.c. - poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, że do wniosku nie
dołączono dokumentu, który mógłby stanowić podstawę żądanego wpisu.
Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości
i wpisanie w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w dziale II jako
właściciela Skarb Państwa w miejsce Gminy Miejskiej K. oraz jako użytkownika
wieczystego Spółdzielni Mieszkaniowej „A." Akademii Rolniczej […]. Domagała się
także zasądzenia od uczestnika postępowania Spółdzielni Mieszkaniowej „A." na
rzecz wnioskodawcy Gminy Miejskiej K. kosztów postępowania kasacyjnego
według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem
wbrew jej zarzutom, Sąd II instancji nie dopuścił się naruszenia wskazanych w niej
przepisów art. 31 ustęp 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (dalej jako
u.k.w.h.) ani też art. 6269
k.p.c.
4
Osią sporu jest w rozpatrywanej sprawie zagadnienie, czy decyzja
administracyjna stwierdzająca nieważność (w części) innej decyzji administracyjnej
stanowiącej podstawę wpisu prawa własności określonej nieruchomości gruntowej
przysługującego określonemu podmiotowi (w niniejszej sprawie Gminy K.) do księgi
wieczystej może być podstawą wykreślenia tego wpisu i niejako ,,automatycznego
przywrócenia” wpisu prawa własności podmiotu wcześniej ujawnionego w księdze
wieczystej jako właściciel tej nieruchomości (w rozpatrywanej sprawie Skarb
Państwa) i wpisu prawa użytkowania wieczystego działki na rzecz poprzedniego
wieczystego użytkownika (Spółdzielnia Mieszkaniowa „A.”). Innymi słowy, czy sąd
wieczystoksięgowy uprawniony jest do wykreślenia dotychczasowego wpisu w
dziale II księgi wieczystej i dokonania nowego wpisu poprzedniego właściciela
gruntu i jego wieczystego użytkownika jedynie na podstawie tego dokumentu czyli
wyżej opisanej decyzji administracyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego,
czy też konieczne jest uzyskanie przez zainteresowanego wyroku wydanego przez
sąd na podstawie art. 10 ustawy o u.k.w.h. i przedłożenie go sądowi
wieczystoksięgowemu w celu dokonania wnioskowanych wpisów.
Sądy obu instancji zgodnie przyjęły drugi wariant, „odsyłając” Gminę K. na
drogę procesu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem
prawnym. Natomiast wnioskodawca stoi na konsekwentnym stanowisku
o zbędności procesu uzgodnieniowego, powołując się w skardze kasacyjnej
na art. 31 ustęp 2 ustawy o u.k.w.h., stanowiący, że wpis potrzebny do usunięcia
niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym
może nastąpić, gdy niezgodność będzie wykazana orzeczeniem sądu lub innymi
odpowiednimi dokumentami.
W związku z stanowiskiem skarżącego, podnieść należy w pierwszym
rzędzie, że art. 6268
§ 2 k.p.c. przewiduje, iż rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada
jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść
księgi wieczystej. Kognicja sądu wieczystoksięgowego podlega więc istotnym
ograniczeniom, skoro sąd bada jedynie treść wskazanych dokumentów i nie
ma możliwości czynienia ustaleń nie wynikających z treści dokumentów
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2003 r., II CKN 109/01,
niepubl.). Badanie treści księgi wieczystej odnosi się do stanu prawnego
5
ujawnionego w księdze wieczystej i do ustalenia, czy prawo, którego wniosek
dotyczy, wywodzi się z prawa poprzednika.
Cytowany przepis wyznacza zakres kognicji sądów merytorycznych obu
instancji, zarówno sądu rozpoznającego wniosek o wpis (sądu pierwszej instancji)
jak i sądu drugiej instancji, rozpoznającego apelację od wpisu.
W doktrynie i w orzecznictwie podkreśla się, że wpis może być dokonany na
podstawie takiego dokumentu, który świadczy o istnieniu pewnego stanu prawnego
nieruchomości czy też dokumentuje czynność materialnoprawną powodującą
powstanie, zmianę lub ustanie prawa podlegającego wpisowi do księgi wieczystej.
Wbrew zarzutom skargi kasacyjnej trafne jest stanowisko Sądu II instancji,
zgodnie z którym podstawę wpisu może stanowić decyzja administracyjna, jeśli
wynika z niej bezpośrednio zmiana w stanie prawnym nieruchomości. Na podstawie
przedłożonej decyzji wnioskodawca domagał się wpisu Skarbu Państwa jako
właściciela działki nr 85/88 przeznaczonej na drogę i wpisu Spółdzielni
Mieszkaniowej „A.” jako użytkownika wieczystego tejże działki powołując się
jedynie na decyzję SKO z dnia 28.02.2011 roku stwierdzającą nieważność decyzji
Prezydenta K. z dnia 10.11.1999 roku w części rozstrzygającej o przejściu prawa
własności tej działki na rzecz Gminy K. na podstawie art. 98 ustęp 1 ustawy z dnia
27.08.1997 roku o gospodarce nieruchomościami. Tymczasem uczestnik
postępowania Spółdzielnia Mieszkaniowa ”A.” twierdziła, że nie jest użytkownikiem
wieczystym tej działki, lecz na podstawie cytowanej regulacji stała się nim ex lege
Gmina K. Należy więc zaaprobować poglądy Sądów obu instancji, iż w realiach
rozpatrywanej sprawy nie wystarczyło przedłożenie odpisu decyzji administracyjnej
stwierdzającej nieważność decyzji, która uprzednio stanowiła podstawę wpisu.
Decyzja taka stanowi co najwyżej przesłankę uzgodnienia treści księgi wieczystej z
rzeczywistym staniem prawnym w drodze procesu wszczętego w oparciu o art. 10
u.k.w.h.
Na podstawie przedłożonej przez wnioskodawcę decyzji SKO sąd
wieczystoksięgowy nie ma bowiem możliwości samodzielnego ustalenia, czy
w przypadku uchylenia podstawy prawnej wpisu Gminy K. jako właściciela działki,
jej stan prawny przedstawia się tak jak przed wydaniem decyzji stanowiącej
6
podstawę wpisu, zwłaszcza, że Spółdzielnia Mieszkaniowa kwestionuje, iż jest
wieczystym użytkownikiem tej działki, a takiego wpisu domaga się wnioskodawca.
Przywołany w skardze kasacyjnej wyrok SN z dnia 12.03.2010 r. (III CSK
160/09, Lex nr 610165) zapadł w odmiennym stanie faktycznym, nie ma więc
odniesienia do okoliczności rozpatrywanej sprawy. Wskazane orzeczenie wydane
zostało w sytuacji, w której wnioskodawca domagał się wykreślenia w dziale drugim
wskazanej księgi wieczystej Gminy jako właściciela objętych nią działek oraz
zamknięcia tej księgi, powołując się na decyzję administracyjną stwierdzającą
nieważność innej decyzji administracyjnej stwierdzającej nabycie przez Gminę
prawa własności tychże działek z dniem 27 maja 1990 roku i stanowiącej podstawę
wpisu Gminy jako właściciela do księgi wieczystej objętej wnioskiem.
W tym stanie rzeczy skarga kasacyjna Gminy K. podlegała oddaleniu jako
bezzasadna na podstawie art. 39814
k.p.c. Sąd Najwyższy oddalił wniosek
uczestnika postępowania Spółdzielni Mieszkaniowej „A.” w K. o zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego, uznając, że brak jest w niniejszej sprawie
podstaw do odstąpienia od ogólnych reguł rozstrzygania o kosztach postępowania
nieprocesowego (art. 520 § 1 k.p.c.).
jw