Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 248/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Roman Sądej (przewodniczący)
SSN Eugeniusz Wildowicz
SSA del. do SN Dorota Wróblewska (sprawozdawca)
Protokolant Danuta Bratkrajc
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga
w sprawie K. F.
skazanego z art. 270 § 1 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 5 marca 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w K.
z dnia 15 lutego 2012 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w K.
z dnia 31 października 2011 r.
1) uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym;
2) zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. S.-M. z
Kancelarii Adwokackiej jako obrońcy z urzędu kwotę 442,80
(czterysta czterdzieści dwa 80/100) zł, tytułem wynagrodzenia za
sporządzenie i wniesienie kasacji, przy czym kwota ta obejmuje
należny podatek VAT.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 31 października 2011 r., K.F. został
uznany za winnego przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. w zw. z
art. 64 § 1 k.k. i za czyn ten został skazany na podstawie art. 270 § 1 k.k. na karę 8
(ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności
Wyrok ten został zaskarżony w całości apelacją obrońcy oskarżonego, który
zarzucił rozstrzygnięciu naruszenie przepisów postępowania, mogące mieć istotny
wpływ na wynik sprawy, a więc art. 7 k.p.k. oraz art. 170 k.p.k. i wniósł o uchylenie
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. W
apelacji obrońca oskarżonego zawarł wiosek o „przyjęcie wyjaśnień od
oskarżonego na rozprawie apelacyjnej, gdyż dotychczas oskarżony nie składał
wyjaśnień w postępowaniu przed Sądem I instancji”. Do apelacji zostało dołączone
oświadczenie K. F., w którym wskazywał, że chciałby złożyć wyjaśnienia na
rozprawie apelacyjnej i pokazać, że nie jest winny.
W toku rozprawy przed Sądem Okręgowym w K., po złożeniu referatu przez
sędziego sprawozdawcę, obrońca oświadczył, że wnosi o rozpoznanie wniosku
dowodowego zawartego w apelacji. Wówczas Sąd Okręgowy wydał postanowienie
na podstawie art. 452 § 1 k.p.k. o oddaleniu wniosku dowodowego o ponowne
przesłuchanie oskarżonego albowiem „oskarżony składał już wyjaśnienia zarówno
w postępowaniu przygotowawczym jak i przed sądem, a dopuszczenie tego
dowodu w postępowaniu przed Sądem drugiej instancji skutkowałoby
przeprowadzeniem postępowania dowodowego co do istoty sprawy – co jest
sprzeczne z zasadą dwuinstancyjności postępowania”. W tej sytuacji obrońca
skarżonego przedłożył Sądowi odwoławczemu jego pisemne stanowisko, które
dołączono do akt sprawy.
Sąd Okręgowy, po rozpoznaniu sprawy K. F., wyrokiem z dnia 15 lutego
2012 r., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście
bezzasadną.
Od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie kasację wywiodła obrońca K. F.,
podnosząc jako pierwszy zarzut rażącego naruszenia prawa procesowego,
mogącego mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a więc art. 6 k.p.k. w zw. z art. 453
§ 2 k.p.k. – poprzez naruszenie prawa skazanego do obrony, przejawiające się w
niezasadnej odmowie przyjęcia od skazanego ustnych wyjaśnień na rozprawie
apelacyjnej. Ponadto obrońca zarzuciła rażące naruszenie art. 6 k.p.k. w zw. z art.
3
433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k., a także art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457
§ 3 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k.
W związku z tak przedstawionymi zarzutami obrońca skazanego wniosła o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w K.,
jako sądowi odwoławczemu, do ponownego rozpoznania. Jednocześnie złożyła
wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej obrony udzielonej z urzędu w związku
ze sporządzeniem kasacji.
Prokurator Prokuratury Okręgowej, w odpowiedzi na kasację wniósł o jej
oddalenie. Prokurator Prokuratury Generalnej wniósł o jej uwzględnienie, z uwagi
na trafność pierwszego przedstawionego w niej zarzutu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja obrońcy skazanego zasługiwała na uwzględnienie w zakresie
dotyczącym obrazy art. 6 k.p.k. w zw. z art. 453 § 2 k.p.k.
Rację należało przyznać obrońcy, że uniemożliwienie złożenia oskarżonemu
uzupełniających wyjaśnień, przed Sądem odwoławczym, stanowiło rażące
naruszenie przysługującego mu prawa do obrony. Przepis art. 6 k.p.k. statuuje
zasadę prawa do obrony. Prawo to należy do podstawowych praw człowieka.
Zasada prawa oskarżonego do obrony jest dyrektywą wynikającą z przepisów
Konstytucji RP (art. 42 ust. 2) oraz ze zobowiązań prawnomiędzynarodowych (art.
14 ust. 3 MPPOiP i art. 6 ust. 3 lit. c EKPC), które wskazują zarówno na możliwość
obrony w ogóle, jak i na pewne podstawowe sposoby obrony, które winny być
zagwarantowane w każdym demokratycznym systemie prawnym. Między innymi
należy do nich prawo do bronienia się osobiście lub poprzez ustanowionego
obrońcę, a także zagwarantowanie każdemu przeciwko komu prowadzone jest
postępowanie karne, prawa do obrony we wszystkich stadiach postępowania. W
przedmiotowej sprawie przysługiwało więc K. F. prawo do obrony polegające na
możliwości złożenia uzupełniających, ustnych wyjaśnień, również na etapie
postępowania odwoławczego. Bez wątpienia prawo to znajduje też ucieleśnienie w
treści art. 453 § 2 k.p.k., z którego wynika, że strony w postępowaniu odwoławczym
mogą składać wyjaśnienia, oświadczenia i wnioski ustnie lub na piśmie.
Jednocześnie dostrzec należało, że skoro słusznie Sąd Okręgowy potraktował
wniosek o złożenie wyjaśnień przez K. F., jako wniosek o charakterze dowodowym,
to uchybieniem było jego oddalenie na podstawie art. 452 § 1 k.p.k. W
orzecznictwie Sądu Najwyższego niejednokrotnie wskazywano już, że w
4
postępowaniu karnym nie ma przeszkód, aby strona zgłosiła wniosek dowodowy
dopiero w postępowaniu odwoławczym, przepisy art. 452 § 1 i 2 k.p.k. nie mogą
być podstawą oddalenia przez sąd odwoławczy wniosku dowodowego, podstawę
do oddalenia takiego wniosku, mogą stanowić wyłącznie przepisy art. 170 § 1
k.p.k., a w odniesieniu do opinii biegłych art. 193 § 1 k.p.k. i art. 201 k.p.k., w
wypadku uznania, że przeprowadzenie określonego dowodu przekracza ramy
postępowania odwoławczego, należałoby oczekiwać uchylenia wyroku sądu
pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania (por. m.in.
wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 marca 2006 r., sygn. akt IV KK 446/05, Lex
nr 183073; z dnia 22 lutego 2006 r., sygn. akt. II KK 200/05, Lex nr 179983; z dnia
15 lutego 2005 r., sygn. akt. III KK 166/04, Lex nr 146200; z dnia 12 listopada 2002
r., sygn. akt III KKN 217/00; Lex nr 56852).
Wobec powyższego, w niniejszej sprawie, w której wyrok Sądu I instancji
został zaskarżony w całości, a oskarżony wyraził wolę aktywnego realizowania
prawa do obrony poprzez złożenie wyjaśnień, w których zamierzał wykazać, że jest
niewinny, Sąd II instancji nie mógł ograniczyć jego prawa do obrony, zwłaszcza nie
uwzględniając wniosku w oparciu o art. 452 § 1 k.p.k. Przeciwnie, powinien był
umożliwić K. F. jego realizację, uzupełniając przewód sądowy (art. 452 § 2 k.p.k.),
wysłuchując uzupełniających wyjaśnień (art. 453 § 2 k.p.k.). Dopiero wówczas
możliwe było podjęcie prawidłowego rozstrzygnięcia w sprawie, przy uwzględnieniu
treści przeprowadzonego dowodu. Naruszenie konstytucyjnego prawa do obrony
oskarżonego, jak to miało miejsce w niniejszej sprawie, musiało zostać
potraktowane jako rażące naruszenie przede wszystkim art. 42 ust. 2 Konstytucji
RP i art. 6 k.p.k., które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, już choćby z
powodu rangi tego prawa w procesie karnym.
Dlatego też, konieczne było uchylenie zaskarżonego kasacją orzeczenia
i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym. Rozpoznając powtórnie apelację obrońcy
oskarżonego, Sąd II instancji będzie miał na względzie uwagi dotyczące
konieczności zagwarantowania oskarżonemu możliwości osobistej obrony, chyba
że z przysługującego mu uprawnienia sam zrezygnuje. W tym stanie rzeczy,
zbędne okazało się rozważenie pozostałych zarzutów kasacji.
O wynagrodzeniu dla obrońcy za sporządzenie i wniesienie kasacji,
rozstrzygnięto na podstawie § 2 ust. 3 i § 14 ust. 3 pkt 1 Rozporządzenia Ministra
5
Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. „w sprawie opłat za czynności adwokackie
(...)” (Dz.U. Nr 163 poz. 1348).