Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 100/12
POSTANOWIENIE
Dnia 27 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marian Kocon (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
w sprawie z powództwa H. G.
przeciwko J. Spółce Węglowej Spółce Akcyjnej
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 marca 2013 r.,
zażalenia powódki
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 23 maja 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
2
Powódka domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanej kwoty
396.700 zł z ustawowymi odsetkami tytułem odszkodowania za szkody górnicze
w budynkach mieszkalnym i gospodarczym, ewentualnie zobowiązania pozwanej
do przywrócenia tych budynków do stanu poprzedniego.
Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 16 stycznia 2012 r. uwzględnił
żądanie powódki zgłoszone na drugim miejscu i nakazał pozwanej wykonanie
konkretnie wskazanych czynności.
Powódka zaskarżyła powyższy wyrok apelacją w zakresie nakazania
pozwanej rektyfikacji budynku mieszkalnego i wniosła o zmianę tego orzeczenia
przez zasądzenia na jej rzecz od pozwanej odszkodowania w kwocie 349.000 zł
wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2010 r.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 23 maja 2012 r. odrzucił apelację
powódki uznając, że została ona wniesiona od nieistniejącego orzeczenia, skoro
Sąd pierwszej instancji nie oddalił żądania zapłaty odszkodowania. Jako podstawę
rozstrzygnięcia wskazał art. 373 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie powódka wniosła o jego
uchylenie, podnosząc, że osoba poszkodowana ruchem zakładu górniczego nie
ma prawa wyboru sposoby naprawienia szkody; ma jednak interes prawny
w żądaniu poddania kontroli rozstrzygnięcia sądu, określającego sposób
naprawienia szkody.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażaleniu nie można odmówić słuszności.
Z godnie z ogólną zasadą prawa cywilnego, przewidzianą w art. 363 § 1
zdanie pierwsze k.c., w razie wyrządzenia szkody jej naprawienie powinno
nastąpić, według wyboru poszkodowanego, albo przez przywrócenie stanu
poprzedniego, albo przez zapłatę odszkodowania pieniężnego. Wybór sposobu
naprawienia szkody należy zatem do poszkodowanego. Gdyby jednak wybrane
przez poszkodowanego przywrócenie stanu poprzedniego okazało się niemożliwe
albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty,
3
roszczenie poszkodowanego zostaje ograniczone do świadczenia w pieniądzu
(art. 363 § 1 zdanie drugie k.c.).
W ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn.
Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947ze zm.; dalej: „p.g.g.”), mającej zastosowanie w
rozpoznawanej sprawie, kwestia ta została uregulowana w sposób odmienny. I tak
naprawienie szkody przez przedsiębiorcę (zakład górniczy), będącego sprawcą
szkody, powinno nastąpić przez przywrócenie stanu poprzedniego (art. 94 ust. 1 i 4
p.g.g.). Jeżeli zaś nie jest możliwe przywrócenie stanu poprzedniego lub jego
koszty rażąco przekraczałyby wielkość poniesionej szkody, naprawienie szkody
następuje przez zapłatę odszkodowania 95 p.g.g.
W doktrynie i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że powołane przepisy
stanowią lex specialis wobec ogólnych zasad naprawienia szkody sformułowanych
w kodeksie cywilnym. W świetle tego zapatrywania, podzielanego przez skład
orzekający, poszkodowany wskutek szkody górniczej nie jest uprawniony do
określania w pozwie o naprawienie szkody, jaki wybiera sposób tego naprawienia.
Pomijając sytuacje, w których wskazanie jednego z wymienionych świadczeń jest
możliwe już na etapie wniesienia pozwu ( przywrócenie do stanu poprzedniego jest
niemożliwe lub nieopłacalne, gdy np. budynek wskutek ruchu zakładu górniczego
zawalił się), z reguły wybór właściwego sposobu naprawienia szkody następuje
dopiero po przeprowadzeniu przez sąd postępowania dowodowego i wydaniu
orzeczenia. Dopiero zatem wtedy, gdy okaże się w toku postępowania sądowego,
że z przyczyn, o których mowa w art. 95 p.g.g., nie może być przywrócony stan
poprzedni, a naprawienie szkody wymaga zapłacenia odszkodowania pieniężnego,
można mówić o powstaniu roszczenia o świadczenie pieniężne. Określenie przez
powoda wysokości należnego mu odszkodowania stanowi żądanie jego zapłaty,
aktualizujące się w przypadku, gdy w wyniku postępowania okaże się,
że naprawienie szkody nie będzie polegało na przywróceniu do stanu
poprzedniego. (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 września
2012 r., V CSK 379/11, niepubl.).
Sąd Okręgowy, zobowiązując pozwaną do naprawienia szkody przez
przywrócenie stanu poprzedniego (art. 94 ust. 1 p.g.g.), orzekł niezgodnie
4
z oczekiwaniem powódki, według której właściwym sposobem wyrównania
doznanego przez nią uszczerbku majątkowego powinna być zapłata stosownego
odszkodowania. Oczywistym jest zatem, że powódka - wbrew stanowisku
wyrażonemu przez Sąd Apelacyjny - ma interes prawny w poddaniu kontroli
instancyjnej takiego rozstrzygnięcia. Tym samym wniesiona przez nią apelacja nie
została skierowana przeciwko orzeczeniu nieistniejącemu.
Na marginesie wypada zauważyć, że gdyby nawet Sąd pierwszej instancji,
podejmując zaskarżone rozstrzygniecie, jednocześnie oddalił żądanie zasądzenia
odszkodowania – do czego z wyłuszczonych wyżej przyczyn nie było podstaw – to
powódka nie mogłaby zrealizować swojego interesu przez wniesienie apelacji
wyłącznie przeciwko orzeczeniu oddalającemu powyższe żądanie.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 w związku
z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.
es