II CSK 447/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:24-06-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CSK 447/12
POSTANOWIENIE
Dnia 11 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Starosty P.
o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości
gruntowej i wpis prawa własności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 11 kwietnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w P.
z dnia 3 kwietnia 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu
Rejonowego w P. z dnia 24 lutego 2012 r. i przekazuje sprawę
temu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania oraz
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę P. złożył wniosek o założenie
księgi wieczystej dla nieruchomości gruntowej opisanej we wniosku i o wpisanie
do tej księgi Skarbu Państwa jako właściciela. Do wniosku dołączono dokumenty
wskazujące na sposób powstania działki nr 43, jej podziału oraz dokumenty
ewidencyjno - geodezyjne.
Sąd Rejonowy – po rozpatrzeniu skargi na postanowienie referendarza
sądowego – oddalił wniosek. W ocenie Sądu, dokumenty dołączone do wniosku
(także w toku postępowania na zarządzenie Sądu) nie dały podstawy do
uwzględnienia wniosku o założenie księgi wieczystej i wpisu wnioskodawcy do tej
księgi jako właściciela nieruchomości nr 43/11 o pow. 0,0154 ha. Nie było też
podstaw do wpisu prawa własności w oparciu o przepis szczególny. Nie miał
zastosowania w danej sprawie przepis § 24 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg
wieczystych i zbioru dokumentów (Dz. U. nr 102, poz. 1122 ze zm., cyt. dalej jako
„rozporządzenie z dnia 17 września 2001 r.”). Przedłożone przez wnioskodawcę
zaświadczenia z dnia 1 sierpnia 2011 r., z dnia 28 grudnia 2011 r. i z dnia
24 stycznia 2012 r. nie wykazały w sposób dostateczny ani nie uprawdopodobniły
prawa własności nieruchomości (działki nr 43/11), przysługującego Skarbowi
Państwa. Nie wskazał on bowiem podstawy prawnej i daty nabycia tej
nieruchomości, od kiedy została ona zajęta i wykorzystywana jako droga publiczna
odpowiedniej kategorii. W rezultacie Sąd nie dysponował dokumentami, które
mogłyby stanowić podstawę wpisu prawa własności Skarbu Państwa w zakładanej
księdze wieczystej.
Apelacja wnioskodawcy została oddalona. Sąd Okręgowy podzielił
stanowisko Sądu pierwszej instancji, że przedstawione przez wnioskodawcę
dokumenty nie mogły stanowić podstawy wpisu prawa własności Skarbu Państwa
także na podstawie § 24 rozporządzenia z dnia 17 września 2001 r., ponieważ nie
uprawdopodobniały one istnienia tego prawa po stronie Skarbu Państwa.
Wnioskodawca nie powołał żadnego konkretnego przepisu, z którego mogłoby
wynikać prawo własności Skarbu Państwa do nieruchomości objętej wnioskiem.
3
Sądy meriti nie mogły działać – według Sądu Okręgowego – z urzędu w zakresie
poszukiwania podstawy prawnej nabycia własności nieruchomości przez Skarb
Państwa.
W skardze kasacyjnej wnioskodawcy podnoszono zarzut naruszenia § 24
rozporządzenia z dnia 17 września 2001 r. w zw. z art. 6268
§ 2 k.p.c. Skarżący
wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Do złożonego przez wnioskodawcę wniosku o założenie księgi wieczystej
i wpis prawa własności opisanej w niej nieruchomości ma zastosowania § 24
rozporządzenia z dnia 17 września 2001 r. Przepis ten nie został zmieniony
rozporządzeniem z dnia 2 lutego 2011 r. (Dz. U. nr 33, poz. 164). Wniosek
o założenie księgi wieczystej i o wpis w niej własności nieruchomości inicjuje także
postępowanie wieczystoksięgowe, ale przy odpowiednio poszerzonej kognicji sądu
wieczystoksięgowego w stosunku do ogólnej reguły wyrażonej w art. 31 ust. 1
ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. 2001,
nr 124, poz. 1361 ze zm., cyt. dalej jako „u.k.w.h.”; zob. np. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 28 stycznia 2010 r., I CSK 222/09, OSNC-ZD 2010, z. 3,
poz. 93). Oznacza to, że podstawą założenia księgi wieczystej i wniosku o wpis
prawa własności może być także inna niż określana w art. 31 ust. 1 u.k.w.h.
kategoria dokumentów. W § 24 rozporządzenia z 2001 r. wspomina się m.in.
o dokumentach, które w dostateczny sposób wskazują prawo własności osoby
mającej być wpisaną do księgi. Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, przepis ten
nie wspomina jednak o „uprawdopodobnieniu w wysokim stopniu” prawa własności
nieruchomości, lecz koncentruje się na „dostatecznym wykazaniu” takiego prawa
(tak także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 r., IV CSK
277/09, nie publ.; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2008 r.,
IV CSK 311/08, nie publ.). Jeżeli w tezie pierwszego postanowienia wspomina się
o „uprawdopodobnieniu w wysokim stopniu prawa własności nieruchomości”,
to czyni się tak w określonym stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy w związku
z dokonywaniem konkretnej oceny, czy „decyzje zatwierdzające projekt scalenia
4
gruntów” mogły być uznane za takie, które właśnie w ten sposób
uprawdopodobniają prawo własności wnioskodawcy. Czym innym jest zatem treść
§ 24 rozporządzenia z 2001 r., a czym innym – prawna ocena dołączonych do
wniosku o założenie księgi wieczystej dokumentów (np. dotyczących postępowania
scaleniowego lub innych). Przepis § 24 rozporządzenia pozostawia sądowi
wieczystoksięgowemu możliwość oceny dokumentu (dowodu) co do tego, czy
„dostatecznie wykazuje” on prawo własności wnioskodawcy.
Przedstawione Sądowi wieczystoksięgowemu dokumenty (jako załączone do
wniosku i w toku postępowania rozpoznawczego), obrazujące sposób powstania
działki oznaczonej nr 43 (i jej późniejszy podział) oraz wypis z rejestru gruntów
(wg stanu na dzień 1 stycznia 2011 r.) mogą być zaliczone do dokumentów
(środków dowodowych), o których wspomina § 24 ust. 1 rozporządzenia z 2001 r.,
jeżeli weźmie się pod uwagę także dalsze elementy dokonywanych przez Sądy
meriti ustaleń faktycznych. Chodzi mianowicie o obecne przeznaczenie działki
(droga) oraz o to, że w toku postępowania nie stwierdzono faktu kwestionowania
tytułu władania Skarbu Państwa (wnioskodawcy) nieruchomością (por. np.
uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2008 r., IV CSK
311/08, nie publ.). Należy też zwrócić uwagę na to, że o ile – w ocenie Sądu
Okręgowego – dokumenty pierwszej kategorii (obrazujące powstanie działki nr 43)
„w żadnym stopniu nie uprawdopodobniają, że prawo własności (…) nieruchomości
przysługuje Skarbowi Państwa, to „wypis z rejestru gruntów” (dokument
geodezyjny) nie uprawdopodobniał już prawa własności Skarbu Państwa
„w wysokim stopniu” (s. 5 uzasadnienia zaskarżonego postanowienia). Tymczasem
– jak wyjaśniono – w § 24 rozporządzenia nie przewidziano takiego stopniowania
możliwości uprawdopodobnienia i tym samym - upodobnienia postępowania
zmierzającego do uprawdopodobnienia (§ 24 rozporządzenia) z właściwym
postępowaniem dowodowym (art. 6 k.c.).
Zarzut naruszenia § 24 rozporządzenia z dnia 17 września 2001 r. w zw.
z art. 6268
§ 2 k.p.c. okazał się zatem uzasadniony i dlatego Sąd najwyższy na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
Dnia 11 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Starosty P.
o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości
gruntowej i wpis prawa własności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 11 kwietnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w P.
z dnia 3 kwietnia 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu
Rejonowego w P. z dnia 24 lutego 2012 r. i przekazuje sprawę
temu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania oraz
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę P. złożył wniosek o założenie
księgi wieczystej dla nieruchomości gruntowej opisanej we wniosku i o wpisanie
do tej księgi Skarbu Państwa jako właściciela. Do wniosku dołączono dokumenty
wskazujące na sposób powstania działki nr 43, jej podziału oraz dokumenty
ewidencyjno - geodezyjne.
Sąd Rejonowy – po rozpatrzeniu skargi na postanowienie referendarza
sądowego – oddalił wniosek. W ocenie Sądu, dokumenty dołączone do wniosku
(także w toku postępowania na zarządzenie Sądu) nie dały podstawy do
uwzględnienia wniosku o założenie księgi wieczystej i wpisu wnioskodawcy do tej
księgi jako właściciela nieruchomości nr 43/11 o pow. 0,0154 ha. Nie było też
podstaw do wpisu prawa własności w oparciu o przepis szczególny. Nie miał
zastosowania w danej sprawie przepis § 24 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg
wieczystych i zbioru dokumentów (Dz. U. nr 102, poz. 1122 ze zm., cyt. dalej jako
„rozporządzenie z dnia 17 września 2001 r.”). Przedłożone przez wnioskodawcę
zaświadczenia z dnia 1 sierpnia 2011 r., z dnia 28 grudnia 2011 r. i z dnia
24 stycznia 2012 r. nie wykazały w sposób dostateczny ani nie uprawdopodobniły
prawa własności nieruchomości (działki nr 43/11), przysługującego Skarbowi
Państwa. Nie wskazał on bowiem podstawy prawnej i daty nabycia tej
nieruchomości, od kiedy została ona zajęta i wykorzystywana jako droga publiczna
odpowiedniej kategorii. W rezultacie Sąd nie dysponował dokumentami, które
mogłyby stanowić podstawę wpisu prawa własności Skarbu Państwa w zakładanej
księdze wieczystej.
Apelacja wnioskodawcy została oddalona. Sąd Okręgowy podzielił
stanowisko Sądu pierwszej instancji, że przedstawione przez wnioskodawcę
dokumenty nie mogły stanowić podstawy wpisu prawa własności Skarbu Państwa
także na podstawie § 24 rozporządzenia z dnia 17 września 2001 r., ponieważ nie
uprawdopodobniały one istnienia tego prawa po stronie Skarbu Państwa.
Wnioskodawca nie powołał żadnego konkretnego przepisu, z którego mogłoby
wynikać prawo własności Skarbu Państwa do nieruchomości objętej wnioskiem.
3
Sądy meriti nie mogły działać – według Sądu Okręgowego – z urzędu w zakresie
poszukiwania podstawy prawnej nabycia własności nieruchomości przez Skarb
Państwa.
W skardze kasacyjnej wnioskodawcy podnoszono zarzut naruszenia § 24
rozporządzenia z dnia 17 września 2001 r. w zw. z art. 6268
§ 2 k.p.c. Skarżący
wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Do złożonego przez wnioskodawcę wniosku o założenie księgi wieczystej
i wpis prawa własności opisanej w niej nieruchomości ma zastosowania § 24
rozporządzenia z dnia 17 września 2001 r. Przepis ten nie został zmieniony
rozporządzeniem z dnia 2 lutego 2011 r. (Dz. U. nr 33, poz. 164). Wniosek
o założenie księgi wieczystej i o wpis w niej własności nieruchomości inicjuje także
postępowanie wieczystoksięgowe, ale przy odpowiednio poszerzonej kognicji sądu
wieczystoksięgowego w stosunku do ogólnej reguły wyrażonej w art. 31 ust. 1
ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. 2001,
nr 124, poz. 1361 ze zm., cyt. dalej jako „u.k.w.h.”; zob. np. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 28 stycznia 2010 r., I CSK 222/09, OSNC-ZD 2010, z. 3,
poz. 93). Oznacza to, że podstawą założenia księgi wieczystej i wniosku o wpis
prawa własności może być także inna niż określana w art. 31 ust. 1 u.k.w.h.
kategoria dokumentów. W § 24 rozporządzenia z 2001 r. wspomina się m.in.
o dokumentach, które w dostateczny sposób wskazują prawo własności osoby
mającej być wpisaną do księgi. Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, przepis ten
nie wspomina jednak o „uprawdopodobnieniu w wysokim stopniu” prawa własności
nieruchomości, lecz koncentruje się na „dostatecznym wykazaniu” takiego prawa
(tak także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 r., IV CSK
277/09, nie publ.; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2008 r.,
IV CSK 311/08, nie publ.). Jeżeli w tezie pierwszego postanowienia wspomina się
o „uprawdopodobnieniu w wysokim stopniu prawa własności nieruchomości”,
to czyni się tak w określonym stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy w związku
z dokonywaniem konkretnej oceny, czy „decyzje zatwierdzające projekt scalenia
4
gruntów” mogły być uznane za takie, które właśnie w ten sposób
uprawdopodobniają prawo własności wnioskodawcy. Czym innym jest zatem treść
§ 24 rozporządzenia z 2001 r., a czym innym – prawna ocena dołączonych do
wniosku o założenie księgi wieczystej dokumentów (np. dotyczących postępowania
scaleniowego lub innych). Przepis § 24 rozporządzenia pozostawia sądowi
wieczystoksięgowemu możliwość oceny dokumentu (dowodu) co do tego, czy
„dostatecznie wykazuje” on prawo własności wnioskodawcy.
Przedstawione Sądowi wieczystoksięgowemu dokumenty (jako załączone do
wniosku i w toku postępowania rozpoznawczego), obrazujące sposób powstania
działki oznaczonej nr 43 (i jej późniejszy podział) oraz wypis z rejestru gruntów
(wg stanu na dzień 1 stycznia 2011 r.) mogą być zaliczone do dokumentów
(środków dowodowych), o których wspomina § 24 ust. 1 rozporządzenia z 2001 r.,
jeżeli weźmie się pod uwagę także dalsze elementy dokonywanych przez Sądy
meriti ustaleń faktycznych. Chodzi mianowicie o obecne przeznaczenie działki
(droga) oraz o to, że w toku postępowania nie stwierdzono faktu kwestionowania
tytułu władania Skarbu Państwa (wnioskodawcy) nieruchomością (por. np.
uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2008 r., IV CSK
311/08, nie publ.). Należy też zwrócić uwagę na to, że o ile – w ocenie Sądu
Okręgowego – dokumenty pierwszej kategorii (obrazujące powstanie działki nr 43)
„w żadnym stopniu nie uprawdopodobniają, że prawo własności (…) nieruchomości
przysługuje Skarbowi Państwa, to „wypis z rejestru gruntów” (dokument
geodezyjny) nie uprawdopodobniał już prawa własności Skarbu Państwa
„w wysokim stopniu” (s. 5 uzasadnienia zaskarżonego postanowienia). Tymczasem
– jak wyjaśniono – w § 24 rozporządzenia nie przewidziano takiego stopniowania
możliwości uprawdopodobnienia i tym samym - upodobnienia postępowania
zmierzającego do uprawdopodobnienia (§ 24 rozporządzenia) z właściwym
postępowaniem dowodowym (art. 6 k.c.).
Zarzut naruszenia § 24 rozporządzenia z dnia 17 września 2001 r. w zw.
z art. 6268
§ 2 k.p.c. okazał się zatem uzasadniony i dlatego Sąd najwyższy na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.