Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 520/12
POSTANOWIENIE
Dnia 18 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Iwona Koper (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSN Agnieszka Piotrowska
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego
w G.
przy uczestnictwie G. Z.
o wpis hipoteki przymusowej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 18 kwietnia 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w P.
z dnia 8 maja 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania oraz
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 12 marca 2012 r. Sąd Rejonowy w P. uchylił
dokonany przez referendarza sądowego na wniosek Skarbu Państwa - Naczelnika
Urzędu Skarbowego w G. wpis hipoteki przymusowej do kwoty 1.511 zł na
nieruchomości dłużnika G. Z. i oddalił wniosek o jej wpis. Wnioskodawca Skarb
Państwa – Naczelnik Urzędu Skarbowego w G. domagał się we wniosku wpisania
w księdze wieczystej nr […] prowadzonej dla nieruchomości dłużnika G. Z. hipoteki
przymusowej na rzecz wnioskodawcy na podstawie załączonej do wniosku decyzji
Naczelnika Urzędu Skarbowego w G. z dnia 7 grudnia 2011 r. określającej
wysokość zobowiązania podatkowego G. Z., do której dołączył kserokopie dowodu
jej odbioru przez dłużnika i pełnomocnictwa udzielonego w postępowaniu
podatkowym przez dłużnika dla osoby, która potwierdziła odbiór decyzji,
potwierdzone za zgodność z oryginałem przez Naczelnika Urzędu Skarbowego.
W ocenie tego Sądu istniała przeszkoda do dokonania wpisu w postaci
niedołączenia do decyzji oryginałów dokumentów warunkujących przyjęcie,
że została ona doręczona zgodnie z art. 35 § § 2 ust. 1 lit. b Ordynacji podatkowej
- ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., Nr 749 ze zm.)
i może stanowić podstawę wpisu hipoteki przymusowej. W świetle art. 250 § 1
k.p.c. przedłożona kopia dowodu doręczania nie potwierdza doręczenia decyzji
podatkowej dłużnikowi.
Postanowieniem z dnia 8 maja 2012 r. Sąd Okręgowy w P. oddalił apelację
wnioskodawcy od powyższego postanowienia podzielając jego motywy prawne
oraz wskazał, że wnioskodawca był uprawniony na podstawie art. 250 § 1 k.p.c.
do potwierdzenia za zgodność z oryginałem odpisu decyzji określającej wysokość
zobowiązania podatkowego pochodzącej od niego, nie miał natomiast takiego
uprawienia w odniesieniu do dokumentów nie pochodzących od niego, a więc
dowodu doręczania tej decyzji uczestnikowi i sporządzonego przez niego
pełnomocnictwa.
3
W skardze kasacyjnej od postanowienia Sądu Okręgowego wniesionej
imieniem wnioskodawcy przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa skarżący
przytoczył obie ustawowe podstawy zarzucając naruszenie:
1) art. 6262
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 110 ustawy o księgach wieczystych i hipotece
z dnia 6 lipca 1982 r. (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r., Nr 124, poz. 1361 ze zm. -
dalej jako u.k.w.h) w zw. z art. 35 § 2 pkt 1 lit. b Ordynacji podatkowej przez
uznanie, że urzędowo uwierzytelnione odpisy decyzji określającej wysokość
zobowiązania podatkowego i dowodu jej doręczenia nie są wystarczającą
podstawą wpisu hipoteki przymusowej ustanowionej na podstawie
doręczonej decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego.
2) art. 31 ust. 1 u.k.w.h w zw. z art. 250 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. przez
uznanie, że organ władzy publicznej może urzędowo poświadczyć tylko te
dokumenty znajdujące się w aktach tego organu, które pochodzą od niego,
3) art. 110 u.k.w.h w zw. z art. 35 § 2 pkt 1 lit. b Ordynacji podatkowej przez ich
niezastosowanie, mimo zaistnienia przesłanek do ustanowienia hipoteki
przymusowej na podstawie doręczonej decyzji.
Wnosił o uchylenie postanowienia Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy
temu Sądowi do ponownego rozpoznania i zasądzenie na rzecz Skarbu Państwa
Prokuratorii Generalnej kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem
Najwyższym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 250 § 1 k.p.c. zdanie pierwsze, jeżeli dokument znajduje się
w aktach organu, o którym mowa w art. 244 § 1 k.p.c. (według tego przepisu
organu władzy publicznej), wystarczy przedstawić urzędowo poświadczony przez
ten organ odpis lub wyciąg dokumentu. Przepis art. 250 § 1 k.p.c. ustanawiając
wyjątek od zasady, że przeprowadzenie w postępowaniu cywilnym dowodu
z dokumentu dotyczy dokumentu oryginalnego, pozwala zastąpić dokument
oryginalny jego poświadczonym przez organ odpisem, nie różnicując przy tym
dokumentów na urzędowe i prywatne. Z brzmienia art. 250 § 1 k.p.c. nie wynika, by
możliwość jego stosowania była ograniczona jedynie do dokumentów
pochodzących od organu sporządzającego poświadczony odpis. Odesłanie w treści
4
tego przepisu do art. 244 k.p.c. dotyczy jedynie wymienionego w nim organu,
określając tym samym zakres podmiotowy stosowania art. 250 § 1 k.p.c., nie
odnosi się natomiast do dalszej treści art. 244 k.p.c. i charakteru wymienionych
w nim dokumentów.
Jak trafnie wskazuje się w piśmiennictwie, przepis art. 250 § 1 k.p.c. będący
wyrazem podwyższonego zaufania do organów władzy publicznej ma na celu
zapewnienie ciągłości funkcjonowania tych organów, bez zakłócania ich
funkcjonowania czasowym przekazywaniem do sądu posiadanych w aktach
organu dokumentów.
Zgodnie z § 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie
instrukcji kancelaryjnej, jednolitych rzeczowych wykazów akt oraz instrukcji
w sprawie organizacji i zakresu działania archiwów zakładowych z dnia 18 stycznia
2011 r. (Dz. U. nr 14, poz. 67 ze zm.) definiującego pojęcie „akt sprawy” oznacza
ono dokumentację zawierającą informacje potrzebne przy rozpatrywaniu danej
sprawy oraz odzwierciedlającą przebieg jej załatwiania i rozstrzygania. W tak
określonym pojęciu, użytym w art. 250 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. mieszczą się - na
gruncie niniejszej sprawy - dokumenty dotyczące uczestnika w postaci decyzji
określającej wysokość zobowiązania podatkowego, dowodu jej doręczania
podatnikowi oraz pełnomocnictwa do jego reprezentowania w postępowaniu
podatkowym.
Odpowiednikiem art. 250 § 1 k.p.c. jest w postępowaniu administracyjnym
przepis art. 76a k.p.a wprowadzony ustawą z dnia 23 października 2009 r.
o zmianie ustaw o uwierzytelnianiu dokumentów (Dz. U. Nr 216, poz. 296 ze zm.).
Tą samą ustawą wprowadzone zostały także w innych ustawach zmiany
poszerzające możliwość uwierzytelnia odpisów dokumentów, których celem tak
jak w przypadku art. 250 § 1 k.p.c., w jego przyjętej wykładni, jest zmniejszenie
uciążliwości polegającej na konieczności wyzbywania się przez stronę
postępowania często na długi czas oryginalnych dokumentów albo ponoszenia
kosztów ich notarialnego uwierzytelnienia.
Z powyższych względów uzasadnione jest prezentowane przez skarżącego
stanowisko, że organ władzy publicznej jest uprawniony na podstawie art. 250 § 1
5
k.p.c. do urzędowego poświadczenia odpisu lub wyciągu z dokumentu
znajdującego się w jego aktach, niezależnie od tego czy został on przez ten organ
wytworzony. Podstawą wpisu do księgi wieczystej hipoteki przymusowej są
urzędowo poświadczone przez Naczelnika Urzędu Skarbowego odpisy decyzji
o określeniu wysokości zobowiązania podatkowego i dowodu doręczenia tej decyzji
(art. 6262
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 110 u.k.w.h. i art. 35 § 2 lit b. Ordynacji
podatkowej).
W tym stanie rzeczy, Sąd Najwyższy w uwzględnieniu skargi kasacyjnej,
której podstawy okazały się uzasadnione, uchylił zaskarżone postanowienie
i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania oraz
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego stosownie do art. 39815
zdanie
pierwsze k.p.c.