Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 124/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Powiatowego Rzecznika Konsumentów w T. i Miejskiego
Rzecznika Konsumentów w P.
przeciwko J. K.-K.
o zaniechanie nieuczciwej praktyki rynkowej i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 kwietnia 2013 r.,
zażalenia Powiatowego Rzecznika Konsumentów w T.
na postanowienie o kosztach, zawarte w punkcie 3 wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 kwietnia 2012 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny zasądził od powodów
Powiatowego Rzecznika Konsumentów i Miejskiego Rzecznika Konsumentów na
rzecz pozwanej J. K. – K. kwoty po 465 zł tytułem kosztów postępowania
apelacyjnego. Sąd ten uznał, że orzeczenie o oddaleniu powództwa, w następstwie
uwzględnienia apelacji pozwanej, stanowi o przegraniu sprawy przez powodów, a
zatem zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy (art. 98 k.p.c.)
należało ich obciążyć kosztami postępowania apelacyjnego.
Powiatowy Rzecznik Konsumentów w zażaleniu domagał się zmiany
zaskarżonego postanowienia przez nieobciążanie go obowiązkiem ponoszenia
jakichkolwiek kosztów procesu, ewentualnie uchylenia tego orzeczenia i
przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. W
uzasadnieniu wskazał, że wykonywanie przez niego zadań samorządu
powiatowego w zakresie ochrony konsumentów nie może być związane z
ponoszeniem kosztów wobec przeciwnika procesowego, ponieważ powinny one
obciążać Powiat T. Niezależnie od tego, do jego udziału w postępowaniu sądowym
stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze (art. 634
k.p.c.), w tym także art.
106 k.p.c. Ponadto nie zostało rozważone przez Sąd Apelacyjny zastosowanie art.
102 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest bezzasadne. Zmiana wyroku uwzględniającego powództwo przez
sąd drugiej instancji i oddalenie powództwa oznacza, że powód przegrał sprawę
i zgodnie z podstawową zasadą przewidzianą w art. 98 § 1 w związku z art. 391
§ 1 k.p.c. jest obowiązany zwrócić przeciwnikowi poniesione przez niego koszty
postępowania apelacyjnego. Reguła ta jest uzupełniona zasadami kompensacji,
słuszności i zawinienia (art. 100 do 1041
i art. 110 k.p.c.). Oparcie rozstrzygnięcia
o kosztach procesu na jednej z uzupełniających zasad orzekania o kosztach,
powinno być poprzedzone stwierdzeniem, że sytuacja zaistniała w sprawie
wskazuje na celowość wyłączenia normy ogólnej, podyktowanego przewidzianymi
w nich względami. Możliwość obciążenia strony przegrywającej jedynie częścią
kosztów albo nieobciążenia jej w ogóle tymi kosztami, uzależniona jest, stosownie
do art. 102 k.p.c., od wyłonienia się w sprawie wypadków szczególnie
3
uzasadnionych, wskazujących że ponoszenie kosztów pozostawało w sprzeczności
z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia
społecznego. Należą do nich okoliczności związane z przebiegiem
sprawy - charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne
przekonanie o zasadności roszczenia, przedawnienie roszczenia oraz leżące poza
procesem - sytuacja majątkowa i życiowa strony. Ocena, czy takie wypadki
wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który powinien dokonać jej
w oparciu o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia
społecznego. Sąd Apelacyjny nie dostrzegł istnienia któregokolwiek z tych
„wypadków”, nie wskazuje na nie również zażalenie powoda, a zatem
bezpodstawne było utrzymywanie, że należało zastosować art. 102 w związku z art.
391 § 1 k.p.c. Nie można za takie uważać występowania Rzecznika w interesie
konsumentów, skoro należy to do jego zadań. Brak w motywach zażalenia również
argumentacji wskazującej na to, że zasądzenie od powoda, który przegrał sprawę,
wygrywającemu przeciwnikowi, kosztów postępowania apelacyjnego pozostawało
w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.
W rozpoznawanej sprawie powód działał w ramach samodzielnego
uprawnienia przyznanego mu art. 12 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r.
o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206),
bez konieczności wykazywania, że działa na rzecz określonego konsumenta lub
grupy konsumentów. Zgodnie z odesłaniem z art. 634
k.p.c. mają do niego
odpowiednie zastosowanie przepisy o prokuratorze, w tym również art. 106 k.p.c.,
który przewiduje, że udział prokuratora w sprawie nie uzasadnia zasądzenia
zwrotu kosztów na rzecz Skarbu Państwa ani od Skarbu Państwa. Uregulowanie to
nie ma jednak zastosowania, w razie wytoczenia przez prokuratora powództwa na
podstawie art. 7 i 57 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2989 r.,
II CR 155/89, niepubl.), a zatem w wypadkach realizowania przez prokuratora
samodzielnego uprawnienia do inicjowania postępowań sądowych. Odpowiednie
zatem stosowanie do rzecznika konsumentów tego przepisu może dotyczyć jedynie
jego udziału w sprawie cywilnej związanego z działaniem na rzecz oznaczonej
osoby. Samodzielne zaś uprawnienie rzecznika konsumentów do występowania
z roszczeniami w ramach uprawnienia z art. 12 ust. 4 wymienionej ustawy nie
4
zwalnia go od odpowiedzialności z tytułu kosztów postępowania względem strony
pozwanej, która wygrała sprawę. W ramach orzekania o tych kosztach sąd stosuje
przepisy regulujące zasady zwrotu kosztów procesu, objęte tytułem V działem
I k.p.c.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 18 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie
powiatowym (j.t. Dz. U. 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.) powiat wykonuje zadania
publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie ochrony praw konsumenta.
Stosownie do art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji
i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz.331 ze zm.) rzecznik konsumentów wykonuje
zadania samorządu powiatowego w zakresie ochrony praw konsumentów, jest on
pracownikiem samorządowym, z którym stosunek pracy nawiązuje starosta lub
w miastach na prawach powiatu prezydent miasta (art. 40 ust. 1 ustawy z dnia
16 lutego 2007 r.). Oznacza to, że w zakresie zadań ustawowo powierzonych
rzecznikowi konsumentów ma on uprawnienia między innymi do samodzielnego
występowania do sądu z roszczeniami (art. 12 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia
23 sierpnia 2007 r.), a w ramach powiatu, którego zadania wykonuje, posiada
status pracownika samorządowego. Podejmowane przez niego w postępowaniu
sądowym czynności procesowe są czynnościami rzecznika, a skutki przez nie
wywoływane odnoszą się do przeciwnika procesowego. Dotyczy to również
odpowiedzialności związanej z przegraniem sprawy i ponoszeniem kosztów
procesu, które zasądzane są od strony, nie zaś od nie będącej stroną jednostki
samorządu terytorialnego, której zadania rzecznik realizuje. Innym zagadnieniem
jest finansowanie działalności rzecznika przez powiat, które jednak nie może być
wyrażone w treści wyroku sądowego. Nie zasługiwał zatem na podzielenie zarzut
nieprawidłowego określenia w zaskarżonym postanowieniu podmiotu
zobowiązanego do zapłaty kosztów postępowania apelacyjnego.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy oddalił zażalenie na podstawie art.
39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.
es