Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 339/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Piotr Hofmański
SSN Rafał Malarski
Protokolant Katarzyna Głodowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Jerzego Engelkinga,
w sprawie E. S. i M. K.
skazanych z art. 258 § 1 k.k. i innych
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 28 maja 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanych
od wyroku Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 14 czerwca 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w odniesieniu do E. S. i M. K. w
części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze i sprawę w tym
zakresie przekazuje Sądowi Okręgowemu w Ł. do
ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
2
Przeciwko m.in. E. M. S. i M. K. K. skierowano do Sądu Okręgowego w
Ł. akt oskarżenia, którym w pkt I zarzucono im udział, wspólnie i w
porozumieniu z odpowiadającymi odrębnie innymi osobami, z uwzględnieniem
przyjętego podziału ról, w zorganizowanej grupie przestępczej kierowanej
przez J. V., mającej na celu wywóz z obszaru Ameryki Środkowej i Ameryki
Południowej na obszar Wspólnoty Europejskiej, w tym Hiszpanii, znacznych
ilości środków odurzających w postaci kokainy, przy czym E. S. uczestniczyła
w grupie w okresie od czerwca 2005 r. do lipca 2005 r., jako osoba
dokonująca przemytu środków odurzających, zaś M. K. w okresie od maja
2005 r. do września 2005 r., jako osoba działająca z zamiarem dokonania
przemytu środków odurzających, tj. przestępstwo z art. 258 § 1 k.k. Nadto E.
M. S. oskarżono w pkt IX o popełnienie czynu z art. 56 ust. 3 ustawy z dnia
29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179 z 2005 r. poz.
1485 ze zm.) w zw. z art. 65 § 1 k.k., zaś w pkt X o popełnienie przestępstwa
z art. 272 k.k. Natomiast M. K. K. w pkt XII oskarżono także o przestępstwo z
art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 56 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 29.07.2005 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179 z 2005 r. poz. 1485 ze zm.) w zw.
z art. 65 § 1 k.k.
Sąd Okręgowy w Ł. wyrokiem z dnia 14 czerwca 2012 r., sygn. IV K
128/09:
- w pkt 5 oskarżoną E. S. uznał za winną dokonania czynu opisanego
w pkt I aktu oskarżenia z tą zmianą, iż przyjął że działała nadto na terenie
Argentyny i za to na podstawie art. 258 § 1 k.k. wymierzył jej karę 6 miesięcy
pozbawienia wolności;
- w pkt 7 oskarżoną M. K. uznał za winną dokonania czynu opisanego
w pkt I aktu oskarżenia i za to na podstawie art. 258 § 1 k.k. wymierzył jej karę
4 miesięcy pozbawienia wolności;
- w pkt 14 oskarżoną E. S. uznał za winną dokonania czynu opisanego
w pkt IX aktu oskarżenia z tą zmianą, iż wartość kokainy wyniosła 600.000 zł,
wypełniającego dyspozycję art. 56 ust. 3 ustawy z dnia 29.07.2005 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179 z 2005 r. poz. 1485 ze zm.) w zw.
z art. 65 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 56 ust. 3 wskazanej ustawy w zw. z
3
art. 65 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. wymierzył jej karę roku pozbawienia
wolności i grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych ustalając wysokość
jednej stawki na kwotę 10 zł;
- w pkt 15 oskarżoną E. S. uznał za winną dokonania czynu opisanego
w pkt X aktu oskarżenia i za to na podstawie art. 272 k.k. wymierzył jej karę 6
miesięcy pozbawienia wolności;
- w pkt 17 oskarżoną M. K. uznał za winną dokonania czynu opisanego
w pkt XII aktu oskarżenia wypełniającego dyspozycję art. 13 § 1 k.k. w zw. z
art. 56 ust. 3 ustawy z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.
U. Nr 179 z 2005r. poz. 1485 ze zm.) w zw. z art. 65 § 1 k.k. i za to na
podstawie art. 14 § 1 k.k. w zw. z art. 56 ust. 3 wskazanej ustawy w zw. z art.
65 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. wymierzył jej karę roku pozbawienia wolności
i grzywnę w wysokości 50 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki
na kwotę 10 zł;
- w pkt 19 na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. za zbiegające się
przestępstwa wymierzył oskarżonym kary łączne:
- E. S., w miejsce kar jednostkowych orzeczonych w pkt 5, 14 i 15
wyroku, karę łączną roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,
- M. K., w miejsce kar orzeczonych w pkt 7 i 17 wyroku, karę łączną roku
pozbawienia wolności;
- w pkt 20 na podstawie art. 69 § 1 k.k., art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie
orzeczonych kar pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 4 lat
próby;
- w pkt 22 na podstawie art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonym na poczet
orzeczonych kar grzywny i pozbawienia wolności okresy rzeczywistego
pozbawienia wolności: E. S. - na poczet kary grzywny od dnia 10 grudnia
2008 r. do dnia 7 lutego 2009 r., uznając karę grzywny za wykonaną w
całości i od dnia 7 lutego 2009 r. do dnia 9 marca 2009 r. na poczet
orzeczonej kary pozbawienia wolności; M. K. na poczet kary grzywny dzień
zatrzymania 10 grudnia 2008 r.;
- w pkt 23 na podstawie art. 45 § 1 k.k. orzekł na rzecz Skarbu Państwa
od m.in. E. S. tytułem przepadku korzyści majątkowej osiągniętej z
4
przestępstwa, w związku ze skazaniem opisanym w pkt 14 wyroku, kwotę
10.225 zł.
Wyrok Sądu Okręgowego w Ł., w części dotyczącej oskarżonej M. K.
uprawomocnił się w dniu 21 czerwca 2012 r. bez postępowania
odwoławczego (k. 2485), zaś w odniesieniu do E. S. w dniu 21 września 2012
r. z uwagi na to, iż została złożona zapowiedź apelacji, która po doręczeniu
uzasadnienia wyroku nie została wywiedziona (k. 2485).
Kasację na niekorzyść skazanych E. M. S. i M. K. K. wniósł Prokurator
Generalny, który zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w Ł. w części dotyczącej
orzeczenia o karze i zarzucił mu, na podstawie art. 523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1
k.p.k. i art. 537 § 1 i 2 k.p.k., rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku
naruszenie przepisów prawa karnego materialnego, tj. art. 73 § 2 k.k. w zw. z
art. 65 § 1 k.k., polegające na nieorzeczeniu obligatoryjnego wobec sprawców
działających w zorganizowanej grupie, dozoru kuratora w przypadku
orzeczenia za czyn z art. 258 § 1 k.k. kary pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania. W konkluzji wniósł o uchylenie
wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Ł.
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna, bowiem wyrok Sądu
Okręgowego w Ł. zapadł z rażącym naruszeniem prawa materialnego.
Dozór, zgodnie z brzmieniem przepisu art. 73 § 2 k.k., jest
obowiązkowy wobec młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego,
sprawcy określonego w art. 64 § 2, a także wobec sprawcy przestępstwa
popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych. Z treści
przepisu art. 65 § 1 k.k. wynika zaś, że przepisy dotyczące wymiaru kary,
środków karnych oraz środków związanych z poddaniem sprawcy próbie,
przewidziane wobec sprawcy określonego w art. 64 § 2, stosuje się także do
sprawcy, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stale źródło dochodu
lub popełnia przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku
mających na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy
przestępstwa o charakterze terrorystycznym.
5
Zgodnie z art. 65 § 2 k.k., obrazy którego w kasacji nie zarzucono, do
sprawcy przestępstwa z art. 258 k.k. mają odpowiednie zastosowanie
przepisy dotyczące sprawcy określonego w art. 64 § 2 k.k., z wyjątkiem
przewidzianego w tym przepisie zaostrzenia kary, co oznacza, że w
przypadku skazania za przestępstwo z art. 258 k.k. na karę pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania orzeczenie dozoru
kuratora jest – stosownie do art. 73 § 2 k.k. – obligatoryjne.
W rozważanej sprawie Sąd Okręgowy uznał oskarżone E. S. i M. K. za
winne popełnienia przestępstwa z art. 258 § 1 k.k. oraz przestępstw, których
dopuściły się działając w zorganizowanej grupie przestępczej (odpowiednio
pkt 14 i 17 wyroku) i orzekł wobec nich kary jednostkowe za poszczególne
przestępstwa, które ostatecznie połączył i wymierzył kary łączne pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania, nie orzekając wobec
nich jednocześnie dozoru kuratora, do czego był zobligowany na podstawie
powołanych przepisów. W zaistniałej sytuacji Prokurator Generalny trafnie
zarzucił obrazę przepisów art. 73 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. podkreślając
działanie oskarżonych (popełnienie przestępstw) w zorganizowanej grupie
przestępczej.
Zaistniałe uchybienie ma rażący charakter oraz ma niewątpliwie istotny
wpływ na treść zaskarżonego wyroku.
Mając na uwadze, że wniesiona na niekorzyść oskarżonych kasacja
jest zasadna, Sąd Najwyższy, uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej
orzeczenia o karze i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania, który orzekając przy ponownym rozpoznaniu sprawy będzie
zobowiązany do respektowania powyższych uwag. Zakres uchylenia – w
części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze – jest konsekwencją akceptacji
poglądu, że w postępowaniu kasacyjnym nie jest możliwe uchylenie
orzeczenia wyłącznie w części, której orzeczenie to nie zawiera, w sytuacji,
gdy umieszczenie takiego rozstrzygnięcia było obowiązkiem sądu, gdyż
przedmiotem zaskarżenia i zarzutu, a w konsekwencji uchylenia orzeczenia
można uczynić tylko tę jego część, która jest obarczona owym brakiem, a
uchylenie powinno wówczas nastąpić w zakresie umożliwiającym usunięcie
6
tego uchybienia (por. uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25
marca 2010 r., I KZP 36/09, OSNKW 2010, z. 5, poz. 40).
Uzasadnienie
zdania odrębnego SSN Piotra Hofmańskiego
7
Akceptując w pełnej rozciągłości sposób odniesienia się przez Sąd
Najwyższy do podniesionego w kasacji Prokuratora Generalnego zarzutu i w
konsekwencji podzielając pogląd o konieczności uwzględnienia kasacji, nie
zgadzam się z rozstrzygnięciem Sądu Najwyższego co do zakresu uchylenia
zaskarżonego orzeczenia.
Kasacją Prokuratora Generalnego zaskarżono wyrok Sądu
Okręgowego w Łodzi z dnia 14 czerwca 2012 r. w części dotyczącej
orzeczenia o karze. Jednocześnie jednak sformułowano zarzut kasacyjny
odnoszący się do nieorzeczenia w tym wyroku obligatoryjnego wobec
sprawców działających w zorganizowanej grupie, dozoru kuratora, wobec
orzeczenia za czyn określony w art. 258 § 1 k.k. kary pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania. W moim przekonaniu, uchyleniu
orzeczenia w zaskarżonej części, stoi w tej sytuacji na przeszkodzie treść art.
536 k.p.k., który pozwala Sądowi Najwyższemu na rozpoznanie kasacji nie
tylko w granicach zaskarżenia, ale także podniesionych zarzutów.
Ograniczenie to nie obowiązuje wyłącznie wówczas, gdy zastosowanie
znajdują art. 435, 439 i 455 k.p.k., co w rozpoznawanej sprawie nie miało
miejsca.
Uchylając zaskarżone orzeczenie w części dotyczącej orzeczenia o
karze, Sąd Najwyższy orzekł wprawdzie w granicach zaskarżenia, niemniej
wykroczył poza zakres wyznaczony treścią zarzutów kasacyjnych. W
uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego odwołano się do treści uchwały
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2010 r. wydanej w
sprawie I KZP 36/09 (OSNKW 2010, z. 5, poz. 40), w której stwierdzono, że w
postępowaniu kasacyjnym nie jest możliwe uchylenie orzeczenia wyłącznie w
części, której orzeczenie to nie zawiera. Uchwała ta nie została wpisana do
księgi zasad prawnych, a zatem nie wiąże w niniejszej sprawie. Nie
podzielając argumentacji zawartej w powyższej uchwale uważam, że jej
zaakceptowanie prowadzi do konieczności przyjęcia rozszerzającej wykładni
art. 536 k.p.k. poprzez konstruowanie dodatkowej, nieprzewidzianej w tym
przepisie sytuacji uprawniającej Sad Najwyższy do wyjścia poza zakres
podniesionych zarzutów. Tymczasem przepis ten, z uwagi na to, że określa
8
ramy dopuszczalności uchylenia prawomocnego orzeczenia w drodze środka
zaskarżania o charakterze nadzwyczajnym, powinien podlegać wykładni
ścisłej.
W sprawie niniejszej zasadne było, w moim przekonaniu, jedynie
uchylenie zaskarżonego wyroku wyłącznie w części, w jakiej nie zawiera on
rozstrzygnięcia w przedmiocie dozoru. W pozostałym zakresie powinno
nastąpić pozostawienie kasacji bez rozpoznania w oparciu o przepis art. 531 §
1 k.p.k. w związku z art. 530 § 2 k.p.k. Należało przyjąć, że skoro treść
zarzutów wyznacza zakres rozpoznania kasacji, nie podlega ona rozpoznaniu
w takim zakresie, w jakim kwestionuje orzeczenie o wymierzonej skazanym
karę. W tym bowiem zakresie nie podniesiono w kasacji żadnego zarzutu.
Pozwalając sobie na szerszą refleksję należy wskazać, że kasacja
została w niniejszej skonstruowana wadliwie, ponieważ zakres zaskarżenia
nie współbrzmi z treścią podniesionego zarzutu. Usunięcie tej wadliwości
powinno zatem nastąpić jeszcze przed skierowaniem kasacji do rozpoznania;
powinna ona zostać bowiem przyjęta do rozpoznania wyłącznie w części
dotyczącej braku rozstrzygnięcia o dozorze, zaś w pozostałym zakresie
powinna nastąpić odmowa jej przyjęcia z uwagi na niepodniesienie
jakiegokolwiek relewantnego zarzutu.