Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 17/13
POSTANOWIENIE
Dnia 28 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa D. Bank Polska S.A. w W.
przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Okręgowego w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 28 maja 2013 r.,
zażalenia pozwanego Skarbu Państwa na orzeczenie, zawarte w punkcie 1 wyroku
Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 30 listopada 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym (1).
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 1 czerwca 2012 r. oddalił powództwo D.
Bank Polska S.A., w sprawie przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu
Okręgowego, o zapłatę. Powód żądał zasądzenia określonej kwoty na podstawie
art. 4171
§ 2 k.c. Twierdził, że poniósł szkodę na skutek niezgodnego z prawem w
rozumieniu art. 4241b
k.p.c. postanowienia sędziego komisarza z dnia 3 grudnia
2010 r., którym odrzucono jego zarzuty na plan podziału sumy uzyskanej ze
sprzedaży prawa użytkowania wieczystego nieruchomości oraz postanowienia
Sądu Rejonowego z dnia 2 marca 2011 r., oddalającego zażalenie na to
postanowienie. Podnosił, że w toku postępowania upadłościowego zabezpieczona
hipoteką wierzytelność nie została zaspokojona w należytej wysokości, z uwagi na
nieuprawnione uwzględnienie w ramach kosztów bliżej określonych kwot.
Sąd Okręgowy uznał, że powództwo podlega oddaleniu, gdyż wskazane
w pozwie orzeczenia nie są niezgodne z prawem w rozumieniu art. 4171
§2 k.c.
i art. 4241b
k.p.c. Podkreślił, że sformułowanie „koszty związane ze sprzedażą"
w ówczesnym brzmieniu art. 345 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2003r. „Prawo
upadłościowe i naprawcze" (jedn. tekst: Dz. U. z 2012 r., poz. 1112 ze zm.) może
być interpretowane szeroko, biorąc pod uwagę fakt, że sprzedaż nieruchomości to
nie tylko konkretna czynność ale często rozłożony w czasie proces generujący
znaczne koszty. Stanowisko sędziego komisarza i Sądu Rejonowego wyrażone
w kwestionowanych orzeczeniach zostało szczegółowo uzasadnione,
uwzględniało zasadę optymalizacji wyrażoną w art. 2 ustawy prawo upadłościowe
i naprawcze.
Na skutek apelacji powoda Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 30 listopada
2012 r. uchylił zaskarżony wyrok w części, w jakiej zostało oddalone powództwo co
do kwoty 700.572,46 zł. i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu
do ponownego rozpoznania. Sąd przyjął, że ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego
były prawidłowe, trafna również okazała się wykładnia art. 4171
§ 2 k.c. i art. 4241b
k.p.c. oraz art. 345 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze. Podkreślił
jednak, że ocena dokonana przez Sąd Okręgowy nie objęła wszystkich pozycji,
które zostały uwzględnione w ramach podziału funduszy masy upadłości. Pominęła
3
kwotę 700.572,46 zł odliczoną od ceny sprzedaży w ramach „kosztów związanych
ze sprzedażą" (50% straty za 2008 r., 100% straty za 2009r. oraz cena nabycia
nieruchomości). Zasadność tego odliczenia nie została wyjaśniona w
kwestionowanych orzeczeniach zapadłych w toku postępowania upadłościowego,
mimo podniesienia zarzutów przez powoda. Brak rozważenia podstawy faktycznej i
prawnej powództwa co do tej kwoty oznacza, że w tym zakresie nie została
rozpoznana istota sprawy.
Orzeczenie to zaskarżył pozwany zarzucając naruszenie art. 386 § 4 k.p.c.
Pozwany wniósł o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w zaskarżonej części
i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. - w brzmieniu nadanym ustawą z dnia
16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie z dniem
3 maja 2012 r. - zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu projektu nowelizacji
wskazano, że instytucja uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji wraz
z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania jest nadużywana, zaś obecny
model postępowania cywilnego zakłada, że druga instancja stanowi instancję
merytoryczną, w ramach której rozpoznanie sprawy powinno nastąpić ex novo
i zakończyć się wydaniem merytorycznego rozstrzygnięcia kończącego spór
pomiędzy stronami.
W myśl art. 386 § 4 k.p.c., poza wypadkami określonymi w § 2 i 3, sąd
drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego
rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty
sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Treść omawianych przepisów wskazuje, że możliwość
uchylenia wyroku przez sąd drugiej instancji została ograniczona wyłącznie do
sytuacji wyczerpująco w tych przepisach wymienionych. Oznacza to, że nie ma
podstawy do dokonywania wykładni rozszerzającej przesłanki „nierozpoznania
4
istoty sprawy" (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2012 r.,
II CZ 141/12, niepubl.). Powyższy wniosek wynika również z właściwości
postępowania apelacyjnego, które obejmuje merytoryczne rozpoznanie sprawy.
Sąd odwoławczy, kontynuując postępowanie przed sądem pierwszej instancji,
rozpoznaje sprawę na nowo w sposób w zasadzie nieograniczony (por. uchwała
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07,
OSNC 2008/6/55).
W rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny uzasadnił uchylenie wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania tym,
że Sąd Okręgowy nie rozważył jednego z zarzutów podnoszonych przez powoda
i uznał, że w tym zakresie nie została rozpoznana istota sprawy. Takie stanowisko
nie jest trafne. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu
pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy
zaniechał on zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych
zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka
materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 9 stycznia 1936 r., C 1839/36, Zb. Orz. 1936 poz. 315;
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97,
OSNC 1999 nr 1, poz. 22; z dnia 15 lipca 1998 r. II CKN 838/97, LEX nr 50750;
z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, LEX nr 519260; wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3, poz. 36; z dnia
21 października 2005 r., III CK 161/05, LEX nr 178635.; z dnia 12 listopada
2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2).
Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe, odniósł się do
szeregu zagadnień prawnych podlegających rozważeniu w sprawie, co
w podstawowym zakresie zostało zaakceptowane przez Sąd Apelacyjny.
Zaniechał wprawdzie szczegółowej oceny, czy w ramach „kosztów związanych ze
sprzedażą" w rozumieniu art. 345 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze
mieszczą się koszty stanowiące łącznie kwotę 700.572,46 zł, jednak jest to kwestia
cząstkowa, stanowiąca jedynie fragment rozpoznawanej sprawy. Jej pominięcie nie
stanowi nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy w rozumieniu
5
art. 386 § 4 k.p.c., a jedynie zarzut naruszenia prawa materialnego, który powinien
zostać rozpoznany samodzielnie przez Sąd II instancji.
Uznając zarzut naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. za uzasadniony Sąd
Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. uchylił
zaskarżony wyrok, a orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego
pozostawił, zgodnie z 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c., Sądowi
Apelacyjnemu.
es

V CZ 17/13

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia