V CZ 8/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:11-09-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:II CZ 141/12 II UKN 589/98 III CK 161/05 I CKN 486/00 I PK 140/07 II CKN 838/97 II CKN 897/97 III CKN 151/98
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CZ 8/13
POSTANOWIENIE
Dnia 28 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa K. Spółki z o.o.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "Ż."
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 28 maja 2013 r.,
zażalenia strony pozwanej na wyrok Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 31 października 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w W/ w wyroku z dnia 18 czerwca oddalił powództwo K/
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w sprawie przeciwko
Spółdzielni Mieszkaniowej Ż. z siedzibą w W., o zapłatę. Powód dochodził zapłaty
za wykonane roboty budowlane. Pozwana zarzuciła, że odstąpiła od umowy, uiściła
wynagrodzenie za wykonaną część robót, a ponadto przedstawiła do potrącenia
własną wierzytelność z tytułu kary umownej. Sąd Okręgowy uznał, że pozwana
skutecznie odstąpiła od umowy, zaś nie miał możliwości ustalenia wartości robót
zrealizowanych przez powoda, albowiem ustalenia takie wymagały wiadomości
specjalnych. Poza tym podkreślił, że uwzględnieniu podlegał zgłoszony przez
pozwaną zarzut potrącenia wierzytelności z tytułu kar umownych.
Na skutek apelacji powoda Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 31 października
2012 r. uchylił powyższy wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania. Przyjął, że wprawdzie strona pozwana skutecznie
odstąpiła od umowy, jednak Sąd Okręgowy błędnie orzekł odnośnie wzajemnych
rozliczeń stron z tytułu robót wykonanych przez powoda. Ta zaś kwestia była
kluczowa dla istoty rozstrzygnięcia, wymagała wiedzy specjalistycznej, a zatem
posłużenia się opinią biegłego. Nie było wystarczające odwołanie się do
przedłożonej przez strony dokumentacji. Dla jej oceny zachodziła konieczność
dopuszczenia z urzędu dowodu z opinii biegłego. Zaniechanie Sądu Okręgowego
w tym zakresie uprawnia wniosek, że nie doszło do rozpoznania istoty sprawy.
Sąd Apelacyjny uznał również, że nie jest skuteczny zarzut potrącenia podniesiony
przez pozwaną.
Orzeczenie to zaskarżył pozwany zarzucając naruszenie art. 386 § 4 k.p.c.,
art. 232 k.p.c. oraz art. 47912
§ 1 k.p.c. Pozwany wniósł o uchylenie w całości
wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie sporawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. - w brzmieniu nadanym ustawą z dnia
16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie
3
z dniem 3 maja 2012 r. - zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu projektu nowelizacji
wskazano, że instytucja uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji wraz
z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania jest nadużywana, zaś obecny
model postępowania cywilnego zakłada, że druga instancja stanowi instancję
merytoryczną, w ramach której rozpoznanie sprawy powinno nastąpić ex novo
i zakończyć się wydaniem merytorycznego rozstrzygnięcia kończącego spór
pomiędzy stronami.
W myśl art. 386 § 4 k.p.c., poza wypadkami określonymi w § 2 i 3,
sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do
ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji
istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Treść tych przepisów wskazuje, że możliwość uchylenia
wyroku przez sąd drugiej instancji została ograniczona wyłącznie do sytuacji
wyczerpująco w nich wymienionych. Oznacza to, że nie ma podstawy
do dokonywania wykładni rozszerzającej przesłanki „nierozpoznania istoty sprawy"
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2012 r., II CZ 141/12,
niepubl.). Powyższy wniosek wynika również z właściwości postępowania
apelacyjnego, które obejmuje merytoryczne rozpoznanie sprawy. Sąd odwoławczy,
kontynuując postępowanie przed sądem pierwszej instancji, rozpoznaje sprawę na
nowo w sposób w zasadzie nieograniczony.
W rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny uzasadnił uchylenie wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania tym,
że Sąd Okręgowy nie przeprowadził z urzędu dowodu, w jego ocenie, kluczowego
dla rozstrzygnięcia powództwa. Takie stanowisko nie jest trafne w świetle art. 386
§ 4 k.p.c. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że do nierozpoznania
istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji
nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy zaniechał on zbadania
materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa
unicestwiająca roszczenie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1936 r.,
4
C 1839/36, Zb. Orz. 1936 poz. 315; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999 nr 1, poz. 22; z dnia 15 lipca
1998 r. II CKN 838/97, LEX nr 50750; z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, LEX
nr 519260; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00,
OSP 2003 nr 3, poz. 36; z dnia 21 października 2005 r., III CK 161/05, LEX
nr 178635.; z dnia 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2).
Niewyjaśnienie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy
nie jest równoznaczne z nierozpoznaniem jej istoty (zob. wyrok Sądu Najwyższego
z 22 kwietnia 1999 r. II UKN 589/98, OSNP 2000, nr 12, poz. 483).
Sąd I instancji przeprowadził szczegółowe postępowanie dowodowe, odniósł
się do szeregu kwestii prawnych podnoszonych przez strony w toku postępowania,
co w podstawowym zakresie zostało zaakceptowane przez Sąd Apelacyjny.
Zaniechał jedynie, według tego Sądu, przeprowadzenia z urzędu dowodu z opinii
biegłego z zakresu budownictwa. Jednak z uwagi na podniesione wyżej
właściwości postępowania apelacyjnego, ten dowód może przeprowadzić Sąd
II instancji. Braki ustaleń faktycznych wynikłe z zaniechania przeprowadzenia tego
dowodu nie są tak rozległe i na tyle determinujące treść rozstrzygnięcia, aby można
było uznać, że przeprowadzenie przez Sąd II instancji uzupełniającego
postępowania dowodowego w tym zakresie będzie równoznaczne z rozpoznaniem
sprawy w jednej tylko instancji.
Uznając zarzut naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. za uzasadniony Sąd Najwyższy
na podstawie art. 39815
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. uchylił zaskarżony
wyrok, a orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawił, zgodnie
z 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c., Sądowi Apelacyjnemu.
jw
POSTANOWIENIE
Dnia 28 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa K. Spółki z o.o.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "Ż."
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 28 maja 2013 r.,
zażalenia strony pozwanej na wyrok Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 31 października 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w W/ w wyroku z dnia 18 czerwca oddalił powództwo K/
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w sprawie przeciwko
Spółdzielni Mieszkaniowej Ż. z siedzibą w W., o zapłatę. Powód dochodził zapłaty
za wykonane roboty budowlane. Pozwana zarzuciła, że odstąpiła od umowy, uiściła
wynagrodzenie za wykonaną część robót, a ponadto przedstawiła do potrącenia
własną wierzytelność z tytułu kary umownej. Sąd Okręgowy uznał, że pozwana
skutecznie odstąpiła od umowy, zaś nie miał możliwości ustalenia wartości robót
zrealizowanych przez powoda, albowiem ustalenia takie wymagały wiadomości
specjalnych. Poza tym podkreślił, że uwzględnieniu podlegał zgłoszony przez
pozwaną zarzut potrącenia wierzytelności z tytułu kar umownych.
Na skutek apelacji powoda Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 31 października
2012 r. uchylił powyższy wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do
ponownego rozpoznania. Przyjął, że wprawdzie strona pozwana skutecznie
odstąpiła od umowy, jednak Sąd Okręgowy błędnie orzekł odnośnie wzajemnych
rozliczeń stron z tytułu robót wykonanych przez powoda. Ta zaś kwestia była
kluczowa dla istoty rozstrzygnięcia, wymagała wiedzy specjalistycznej, a zatem
posłużenia się opinią biegłego. Nie było wystarczające odwołanie się do
przedłożonej przez strony dokumentacji. Dla jej oceny zachodziła konieczność
dopuszczenia z urzędu dowodu z opinii biegłego. Zaniechanie Sądu Okręgowego
w tym zakresie uprawnia wniosek, że nie doszło do rozpoznania istoty sprawy.
Sąd Apelacyjny uznał również, że nie jest skuteczny zarzut potrącenia podniesiony
przez pozwaną.
Orzeczenie to zaskarżył pozwany zarzucając naruszenie art. 386 § 4 k.p.c.,
art. 232 k.p.c. oraz art. 47912
§ 1 k.p.c. Pozwany wniósł o uchylenie w całości
wyroku Sądu Apelacyjnego i przekazanie sporawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. - w brzmieniu nadanym ustawą z dnia
16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie
3
z dniem 3 maja 2012 r. - zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje także w razie
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu projektu nowelizacji
wskazano, że instytucja uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji wraz
z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania jest nadużywana, zaś obecny
model postępowania cywilnego zakłada, że druga instancja stanowi instancję
merytoryczną, w ramach której rozpoznanie sprawy powinno nastąpić ex novo
i zakończyć się wydaniem merytorycznego rozstrzygnięcia kończącego spór
pomiędzy stronami.
W myśl art. 386 § 4 k.p.c., poza wypadkami określonymi w § 2 i 3,
sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do
ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji
istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Treść tych przepisów wskazuje, że możliwość uchylenia
wyroku przez sąd drugiej instancji została ograniczona wyłącznie do sytuacji
wyczerpująco w nich wymienionych. Oznacza to, że nie ma podstawy
do dokonywania wykładni rozszerzającej przesłanki „nierozpoznania istoty sprawy"
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2012 r., II CZ 141/12,
niepubl.). Powyższy wniosek wynika również z właściwości postępowania
apelacyjnego, które obejmuje merytoryczne rozpoznanie sprawy. Sąd odwoławczy,
kontynuując postępowanie przed sądem pierwszej instancji, rozpoznaje sprawę na
nowo w sposób w zasadzie nieograniczony.
W rozpoznawanej sprawie Sąd Apelacyjny uzasadnił uchylenie wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania tym,
że Sąd Okręgowy nie przeprowadził z urzędu dowodu, w jego ocenie, kluczowego
dla rozstrzygnięcia powództwa. Takie stanowisko nie jest trafne w świetle art. 386
§ 4 k.p.c. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że do nierozpoznania
istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji
nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy zaniechał on zbadania
materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa
unicestwiająca roszczenie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1936 r.,
4
C 1839/36, Zb. Orz. 1936 poz. 315; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999 nr 1, poz. 22; z dnia 15 lipca
1998 r. II CKN 838/97, LEX nr 50750; z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, LEX
nr 519260; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00,
OSP 2003 nr 3, poz. 36; z dnia 21 października 2005 r., III CK 161/05, LEX
nr 178635.; z dnia 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2).
Niewyjaśnienie okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy
nie jest równoznaczne z nierozpoznaniem jej istoty (zob. wyrok Sądu Najwyższego
z 22 kwietnia 1999 r. II UKN 589/98, OSNP 2000, nr 12, poz. 483).
Sąd I instancji przeprowadził szczegółowe postępowanie dowodowe, odniósł
się do szeregu kwestii prawnych podnoszonych przez strony w toku postępowania,
co w podstawowym zakresie zostało zaakceptowane przez Sąd Apelacyjny.
Zaniechał jedynie, według tego Sądu, przeprowadzenia z urzędu dowodu z opinii
biegłego z zakresu budownictwa. Jednak z uwagi na podniesione wyżej
właściwości postępowania apelacyjnego, ten dowód może przeprowadzić Sąd
II instancji. Braki ustaleń faktycznych wynikłe z zaniechania przeprowadzenia tego
dowodu nie są tak rozległe i na tyle determinujące treść rozstrzygnięcia, aby można
było uznać, że przeprowadzenie przez Sąd II instancji uzupełniającego
postępowania dowodowego w tym zakresie będzie równoznaczne z rozpoznaniem
sprawy w jednej tylko instancji.
Uznając zarzut naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. za uzasadniony Sąd Najwyższy
na podstawie art. 39815
§ 1 w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. uchylił zaskarżony
wyrok, a orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego pozostawił, zgodnie
z 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c., Sądowi Apelacyjnemu.
jw