Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 192/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dorota Rysińska (przewodniczący)
SSN Jarosław Matras (sprawozdawca)
SSN Roman Sądej
Protokolant Dorota Szczerbiak
w sprawie T.G.
skazanego z art. 48 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 11 lipca 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w C.
z dnia 26 maja 2004 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonego T. G.
przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w
C.
UZASADNIENIE
T. G. został oskarżony o to, że:
1. w dniu 8 października 2003 r. w C. wbrew przepisom ustawy posiadał
znaczne ilości środka odurzającego w postaci marihuany w ilości 33,894 g
2
oraz substancji psychotropowych w postaci amfetaminy w ilości 17,928 g i 50
znaczków LSD o łącznej wartości czarnorynkowej około 10 tys. zł,
tj. o przestępstwo z art. 48 ust. 3 ustawy z dnia 24.04.1997 r. o przeciwdziałaniu
narkomanii;
2. w dniu 20 września 2002 r. w C. w celu uzyskania na podstawie umowy nr
[…] kredytu celowego w GE Capital Bank S.A. na zakup samochodu
osobowego marki Volvo S 40 w kwocie 29 820 zł posłużył się fałszywym
oświadczeniem o zatrudnieniu w firmie Handlowo Produkcyjnej L. R.,
tj. o przestępstwo z art. 297 § 1 k.k.
Oskarżony na rozprawie, po złożeniu wyjaśnień oświadczył, iż chciałby
skorzystać z możliwości dobrowolnego poddania się karze i wniósł o wymierzenie
mu kary łącznej roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności za zarzucane czyny,
zobowiązanie go do naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego oraz
uiszczenie kosztów i opłaty.
Do wniosku przyłączył się obrońca oskarżonego i prokurator, który wyraził
zgodę na orzeczenie wobec oskarżonego kar pozbawienia wolności: za czyn I w
wymiarze roku, za czyn II w wymiarze 8 miesięcy oraz kary łącznej roku i 3
miesięcy, a także zobowiązanie go do naprawienia szkody na rzecz GE Capital
Bank S.A., obciążenie go kosztami i opłatą sądową.
Ponadto przewodniczący ujawnił pismo pokrzywdzonego GE Capital Bank
S.A., który wyraził zgodę na dobrowolne poddanie się oskarżonego karze pod
warunkiem, że zostanie on zobowiązany do naprawienia szkody w kwocie
26.792,87 zł na rzecz banku w terminie roku od uprawomocnienia się wyroku.
W trakcie rozprawy w dniu 26 maja 2004 r., sygn. akt III K …/04, sąd
przychylił się do wniosku oskarżonego w przedmiocie dobrowolnego poddania się
karze i oskarżonego T. G. uznał za winnego popełnienia zarzucanych mu aktem
oskarżenia czynów i skazał:
- za czyn ujęty w pkt I aktu oskarżenia, na podstawie art. 48 ust. 3 ustawy z dnia
24.04.1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii i art. 33 § 1 i 3 k.k., na karę roku
pozbawienia wolności i grzywnę w wymiarze 50 stawek dziennych, przyjmując
wysokość jednej stawki za równoważną kwocie 10 zł,
- za czyn w pkt II aktu oskarżenia, na podstawie art. 297 § 1 k.k., na karę ośmiu
3
miesięcy pozbawienia wolności, zaś na podstawie art. 85 k.k. w zw. z art. 86 § 1
k.k. wymierzył oskarżonemu karę łączną pozbawienia wolności w wymiarze roku i
trzech miesięcy.
Na podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązał oskarżonego T. G. do naprawienia
szkody przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego GE Capital Bank S.A. kwoty
29.820 zł., zaś w oparciu o przepis art. 55 § 2 ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii i art. 44 § 1 k.k. orzekł przepadek dowodów rzeczowych wykazanych w
postanowieniu z dnia 10 lutego 2004 r. w przedmiocie dowodów rzeczowych w pkt
1-7 i od 9-27 na rzecz Skarbu Państwa, przy czym dowód rzeczowy z poz.7 przez
pozostawienie w aktach sprawy. Na podstawie art. 627 k.p.k. i art. 2 ust. 1 pkt 4
oraz art. 3 ust. 1 ustawy o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonego
na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w kwocie 1197,36 zł i opłatę w wysokości
350 zł.
W wyroku rozstrzygnięto także o kosztach obrony z urzędu oraz o zaliczeniu
okresu rzeczywistego pozbawienia wolności.
Wyrok ten nie został zaskarżony i uprawomocnił się w dniu 4 czerwca 2004
r. (k. 297).
Kasację od tego wyroku na korzyść skazanego wniósł Prokurator
Generalny. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu rażące i mające istotny wpływ
na treść wyroku naruszenie przepisów postępowania - art. 387 § 2 k.p.k.,
polegające na orzeczeniu w wydanym wobec T. G. wyroku skazującym bez
przeprowadzenia postępowania dowodowego w pkt I za czyn z art. 48 ust. 3
ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 75,
poz. 468 ze zm.) kary grzywny w wysokości 50 stawek dziennych po 10 zł jedna
stawka pomimo, że orzeczenie tej kary nie było uzgodnione w tym trybie oraz na
zobowiązaniu oskarżonego do naprawienia wyrządzonej przestępstwem z art. 297
§ 1 k.k. szkody w całości, mimo że czyn ten jest przestępstwem formalnym
(bezskutkowym) niepowodującym wystąpienia jakiejkolwiek szkody, która mogłaby
zostać następnie naprawiona przez oskarżonego.
Podnosząc taki zarzut skarżący wniósł o uchyleniu zaskarżonego wyroku i
przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w C.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
4
Kasacja jako oczywiście zasadna podlegała uwzględnieniu w trybie
określonym w art. 535 § 5 k.p.k., albowiem zarzut w niej podniesiony okazał się
zasadny. Odnosząc się do treści zarzutu kasacji, stwierdzić należy, że jako
uchybienie wynikające z naruszenia art. 387 § 2 k.p.k. wytknięto orzeczenie kary
grzywny pomimo braku uzgodnień stron co do jej wymierzenia oraz niezasadne
nałożenie środka karnego z art. 46 § 1 k.k. W przypadku orzeczenia środka
karnego z art. 46 § 1 k.k. słusznie Prokurator Generalny wskazuje na to, że
nałożenie na skazanego tego środka karnego nastąpiło z rażącym naruszeniem
przepisu art. 387 § 2 k.p.k., chociaż – odmiennie niż w przypadku kary grzywny za
czyn w pkt I – naprawienie szkody było przedmiotem stosownych uzgodnień.
Oskarżony zgodził się bowiem naprawić szkodę na rzecz banku (k. 276), a do tego
stanowiska przyłączył się również prokurator. Rzecz jednak w tym, że
obowiązkiem sądu było uwzględnienie wniosku w tym tylko zakresie, o ile
rozstrzygnięcie oparte na akceptacji uzgodnionych w trybie konsensualnym kar i
środków karnych nie naruszałoby prawa. Tymczasem w tym zakresie sąd meriti
orzekł na podstawie art. 46 §1 k.k. środek karny w postaci obowiązku naprawienia
szkody pomimo, że oskarżonemu nie przypisano tym czynem wyrządzenia szkody
w mieniu banku GE Capital Bank S.A. (przestępstwo za które skazał oskarżonego
zakwalifikowano z art. 297 §1 k.k.). Warunkiem orzeczenia środka karnego z art. 46
§ 1 k.k., w dacie orzekania przez sąd, było zaś nie tylko skazanie m.in. za
przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu (w tym rozdziale umieszczony
jest przepis art. 297 § 1 k.k.), złożenie wniosku przez pokrzywdzonego lub inną
osobę uprawnioną, ale także ustalenie, że przestępstwem tym została
wyrządzona szkoda. Orzekając zatem taki środek karny sąd meriti dopuścił do
rażącego naruszenia art. 46 § 1 k.k.; bez znaczenia jest w takim układzie to, że
również obowiązek ten określił w wysokości przekraczającej rzekomą szkodę
wyrządzoną tym przestępstwem. Podkreślić należy, że w tym przypadku uchylenie
orzeczenia co do tego środka usuwałoby uchybienie zaistniałe w toku
postępowania, co mogłoby wskazywać na brak potrzeby wydawania orzeczenia
następczego.
Jednak zaskarżony wyrok obarczony jest błędem także w odniesieniu do
orzeczonej kary grzywny, a uwzględnienie zarzutu w tym zakresie musi łączyć się z
5
uchyleniem zaskarżonego wyroku nie tylko w odniesieniu do czynu z pkt I, ale i
także co do czynu z pkt II. Istotą złożonego przez skazanego wniosku o
dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w trybie wskazanym w art. 387 § 1 k.k.
było bowiem orzeczenie kary łącznej, którą za oba skazania oskarżony miał
odbywać, w wysokości przez niego zaproponowanej. Wyraźnie to wynika z treści
protokołu rozprawy głównej. Orzeczenie kary grzywny w przypadku skazania za
przestępstwo opisane w pkt I z art. 48 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii (t. j. Dz. U. z 2003 r., Nr 24, poz.198 ze zm.) było
obligatoryjne, ale w tym zakresie kara ta nie była w ogóle objęta uzgodnieniami
oskarżonego oraz prokuratora. Skoro uzgodniono skazanie za oba przestępstwa na
karę pozbawienia wolności, to przy przestrzeganiu treści art. 48 ust. 3 cyt. wyżej
ustawy, musiała zostać nałożona także kara grzywny. Ta okoliczność nakładała na
sąd obowiązek uzależnienie akceptacji wniosku skazanego w zakresie kary
pozbawienia wolności za ten czyn, a co się z tym wiąże, także kary łącznej, od
dokonania w nim stosownej zmiany w postaci nałożenia kary grzywny (art. 387 § 3
k.p.k.). Odmienne postąpienie sąd meriti stanowiło rażące naruszenie art. 387 § 2
k.p.k., albowiem przepis ten wskazuje jedynie na możliwość uwzględnienia wniosku
oskarżonego, a zatem nie zezwala sądowi na dokonanie samodzielnych
modyfikacji w tym zakresie i orzeczenie kary nie objętej uzgodnieniami. W
przypadku prawidłowego procedowania w tym zakresie, a więc gdyby sąd meriti
uzależnił uwzględnienie wniosku o skazanie od orzeczenia kary grzywny mógłby
ulec modyfikacji wniosek skazanego także co do kary pozbawienia wolności za ten
czyn (skoro musiałby ponieść także dolegliwość ekonomiczną, przy dostrzeżeniu,
że minimalne ustawowe zagrożenie karą pozbawienia wolności wynosi miesiąc),
ale również inaczej mogłoby zostać ukształtowana propozycja co do wymiaru kary
łącznej pozbawienia wolności. W związku z powyższym zasadność zarzutu kasacji
musi skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku w całości i przekazaniem
sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania wniosku.
Procedując ponownie sąd postąpi zgodnie z treścią art. 387 § 3 k.p.k. i
uzależni zaakceptowanie wniosku oskarżonego od nałożenia kary grzywny za czyn
z pkt I aktu oskarżenia, przy czym proponowana kara grzywny nie może
przekraczać kary orzeczonej zaskarżonym wyrokiem, skoro wyrok ten został
6
zaskarżony jedynie na korzyść skazanego. W odniesieniu do środka karnego z art.
46 § 1 k.k. sąd ten będzie związany wywodem wskazanym powyżej (art. 442 § 3
k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.), co powinno skutkować niemożnością orzeczenia tego
środka (jak również środka probacyjnego z art. 72 k.k.) w przypadku uwzględnienia
wniosku skazanego. W przypadku gdyby uwzględnienie wniosku oskarżonego nie
było możliwe, sprawa powinna być rozpoznawana na rozprawie zasadach
ogólnych, przy czym w przypadku wydania wyroku skazującego, kara łączna
pozbawienia wolności nie może zostać orzeczona ponad karę wymierzoną w
zaskarżonym wyroku (art. 443 k.p.k.).
Z tych powodów orzeczono jak w wyroku.