Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 228/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Gierszon (przewodniczący)
SSN Józef Dołhy
SSN Zbigniew Puszkarski (sprawozdawca)
Protokolant Jolanta Włostowska
w sprawie D. B.
skazanego z art. 247 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art.
64 § 1 k.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.,
w dniu 8 sierpnia 2013 r.
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w S.
z dnia 14 grudnia 2012 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w S.
z dnia 27 września 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym Sądowi
Okręgowemu w S.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy rozpoznał sprawę dwóch oskarżonych, w tym D. B., i
wyrokiem z dnia 27 września 2012 r., uznał wymienionego oskarżonego za
winnego tego, że w okresie od 13 czerwca do 22 czerwca 2011 r., działając
wspólnie i w porozumieniu z K. J. P., podczas odbywania kary w Zakładzie Karnym
w S. znęcał się fizycznie i psychicznie nad R. G., a ponadto w dniu 20 czerwca
2011 r. spowodował u niego obrażenia ciała skutkujące naruszeniem czynności
narządów ciała na okres trwający nie dłużej niż 7 dni, przy czym cyt. „czynu tego
dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia
wolności za popełnienie umyślnych przestępstw podobnych, tj. będąc uprzednio
skazanym wyrokiem Sądu Okręgowego w S. z dnia 09 września 2011 roku w
sprawie II K …/11 za popełnienie przestępstwa z art. 148 § 1 k.k. na karę 13 lat
pozbawienia wolności, którą odbywał od 13.11.2010 roku do chwili obecnej”, tj.
czynu z art. 247 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art.
64 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 247 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył
mu karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Apelację od tego wyroku, w części dotyczącej D. B., wniósł obrońca tego
oskarżonego, podnosząc zarzuty obrazy przepisów postępowania (artykułów: 4, 5 §
2, 7 i 410 k.p.k.) oraz błędu w ustaleniach faktycznych i wywodząc, że zaistniałe
uchybienia mogły mieć wpływ na treść wyroku. Postulował, by Sąd drugiej instancji
zmienił wyrok i uniewinnił oskarżonego od zarzucanego mu czynu, względnie
uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu
w S.
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 14 grudnia 2012 r., wyrok w
zaskarżonej części utrzymał w mocy, uznając apelację za oczywiście bezzasadną.
Wobec cofnięcia przez obrońcę oskarżonego wniosku, o którym mowa w art. 457 §
2 k.p.k., uzasadnienie wyroku na piśmie nie zostało sporządzone.
Od prawomocnego wyroku Sądu odwoławczego kasację złożył Rzecznik
Praw Obywatelskich. Na podstawie art. 521 § 1 k.p.k. zaskarżył wyrok w całości na
korzyść D. B. i zarzucając rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie
przepisów prawa karnego procesowego, to jest art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 440
k.p.k. polegające na zaniechaniu dokonania przez Sąd Okręgowy w S.
wszechstronnej kontroli odwoławczej z przekroczeniem granic zaskarżenia i
3
podniesionych w apelacji obrońcy zarzutów, w następstwie czego doszło do rażąco
niesprawiedliwego utrzymania w mocy wyroku Sądu I instancji wydanego z
naruszeniem prawa karnego materialnego, to jest art. 64 § 1 k.k., poprzez
zastosowanie tego przepisu, pomimo braku ustawowych przesłanek do przyjęcia,
że D. B. popełnił zarzucany czyn w warunkach powrotu do przestępstwa w nim
określonych – wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w S.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna, a wobec tego, że została wniesiona na
korzyść skazanego, zaistniała możliwość uwzględnienia jej w całości na
posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k. Sąd Rejonowy w S., w pisemnym
uzasadnieniu wyroku niewiele uwagi poświęcił zagadnieniu zakwalifikowania czynu
przypisanego D. B. także z art. 64 § 1 k.k. W istocie powtórzył to, co zamieścił już w
części dyspozytywnej wyroku, mianowicie wskazał, że oskarżony czynu tego
dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia
wolności orzeczonej za umyślne przestępstwo podobne, bowiem wyrokiem Sądu
Okręgowego w S. z dnia 9 września 2011 r. (w uzasadnieniu omyłkowo
wymieniono datę 9 września 2010 r.) wydanym w sprawie o sygn. II K ../11, za
popełnienie przestępstwa z art. 148 § 1 k.k. został skazany na karę 13 lat
pozbawienia wolności, którą odbywa od 13 listopada 2010 r. Sąd odwoławczy,
utrzymując w mocy wyrok Sądu pierwszej instancji, zaaprobował to stanowisko.
Przy braku uzasadnienia zaskarżonego kasacją wyroku, nie wiadomo, czy
przedmiotowe zagadnienie pozostało poza obszarem kontroli przeprowadzonej
przez Sąd odwoławczy, czy też Sąd ten badał prawidłowość wprowadzenia art. 64
§ 1 k.k. do kwalifikacji prawnej przypisanego oskarżonemu czynu i uznał, że w tym
względzie postąpienie Sądu meriti nie nasuwa zastrzeżeń. Niezależnie jednak od
tego, kontrola instancyjna przeprowadzona przez Sąd Okręgowy nie była
prawidłowa, skoro ewidentne uchybienie, polegające na niezasadnym
zastosowaniu wymienionego przepisu, nie zostało usunięte, co powinno tym
bardziej nastąpić, że wyrok Sądu pierwszej instancji został zaskarżony w całości na
korzyść oskarżonego.
4
Trafnie Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że jeżeli Sąd Rejonowy w S.
uznał D. B. za winnego popełnienia, w warunkach recydywy, czynu w okresie od 13
czerwca do 22 czerwca 2011 r., to nie dostrzegł, iż nie został spełniony cyt.
„pierwszy i podstawowy warunek recydywy z art. 64 § 1 k.k., jakim jest popełnienie
przestępstwa po uprzednim skazaniu”. Chodzi przy tym o skazanie prawomocne,
tymczasem w chwili popełnienia przestępstwa z art. 247 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2
k.k. oskarżony nie był skazany prawomocnie wyrokiem przyjętym jako skutkujący
zaistnienie recydywy, tj. wyrokiem Sądu Okręgowego w S. wydanym w sprawie o
sygn. II K …/11, co więcej, nie był skazany nawet nieprawomocnie. W takim razie
oczywiście błędnie w części dyspozytywnej wyroku Sąd Rejonowy stwierdził, iż
oskarżony dopuścił się przestępstwa, będąc „uprzednio” skazany z art. 148 § 1 k.k.,
tj. za umyślne przestępstwo podobne. W tym stanie rzeczy nie ma znaczenia
okoliczność, że przed 13 czerwca 2011 r. (data początkowa przedmiotowego
przestępstwa) przez 7 miesięcy (od 13 listopada 2010 r.) był pozbawiony wolności
w ramach tymczasowego aresztowania zaliczonego na poczet kary pozbawienia
wolności orzeczonej w sprawie II K 35/11.
Słusznie zatem Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucił, że Sąd odwoławczy
rażąco naruszył przepis art. 440 k.p.k., bowiem niezależnie od tego, że apelacja nie
podnosiła kwestii prawidłowości zastosowania przepisu art. 64 § 1 k.k., w
istniejących realiach procesowych powinnością Sądu ad quem było skorygowanie
zaskarżonego wyroku, niezasadnie przyjmującego, że D. B. działał w warunkach
recydywy (specjalnej podstawowej). Trzeba się także zgodzić ze skarżącym, że
zaistniałe uchybienie miało istotny wpływ na treść orzeczenia (trudno przyjąć, by
mogło być inaczej w przypadku obrazy art. 440 k.p.k.), bowiem jego skutkiem było
rażąco niesprawiedliwe utrzymanie w mocy wyroku Sądu pierwszej instancji.
Rażąca niesprawiedliwość wynika z faktu, że wyrok ten został wydany z obrazą
prawa materialnego – art. 64 § 1 k.k. – co dla skazanego ma doniosłe skutki, np. w
sferze wykonania kary, ubiegania się o warunkowe zwolnienie (zob. art. 78 § 2
k.k.), czy kwalifikacji prawnej czynu w razie popełnienia kolejnego przestępstwa.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł zgodnie z zawartym w
kasacji wnioskiem.
5
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy, respektując przepis art.
442 § 3 k.p.k., usunie uchybienie, którym jest obciążony wyrok Sądu pierwszej
instancji. Nadto rozważy, biorąc pod uwagę datę prawomocności wyroku, który
powołał Sąd Rejonowy jako uzasadniający skazanie z zastosowaniem art. 64 § 1
k.k. drugiego oskarżonego (K. J. P.), czy nie zachodzi konieczność postąpienia po
myśli art. 435 k.p.k.