Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WSP 6/13
POSTANOWIENIE
Dnia 28 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Tomczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Edward Matwijów
SWSO del. do SN płk Krzysztof Mastalerz
Protokolant Marcin Szlaga
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej Romana Szubigi jako
reprezentanta Skarbu Państwa,
w sprawie M. W., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w dniu 28
sierpnia 2013 r. skargi na przewlekłość postępowania przygotowawczego
nadzorowanego przez Wojskową Prokuraturę Okręgową w W.
p o s t a n o w i ł:
1. stwierdzić, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy
nastąpiła przewlekłość;
2. zalecić Wojskowej Prokuraturze Okręgowej w W. podjęcie
działań zmierzających do niezwłocznego zakończenia
postępowania, którego skarga dotyczy;
3. przyznać M. W. od Skarbu Państwa kwotę 10 000 (dziesięć
tysięcy) zł;
4. zwrócić M. W. uiszczoną opłatę od skargi na przewlekłość
postępowania.
UZASADNIENIE
Wojskowa Prokuratura Okręgowa w W. nadzoruje śledztwo prowadzone
przez Komendę Główną Żandarmerii Wojskowej w W., wszczęte w dniu 20 lipca
2012 r. w sprawie „przyjmowania w latach 2010-2011 w W. i innych miejscach
2
korzyści majątkowych i osobistych w związku z pełnieniem funkcji publicznych
przez żołnierza pełniącego zawodową służbę wojskową w Oddziale […], tj.
popełnienia przestępstw określonych w art. 228 § 1 k.k.”
W dniu 8 października 2012 r. prokurator Wydziału do spraw Przestępczości
Zorganizowanej tej Prokuratury postanowił wszcząć śledztwo w sprawie „przyjęcia
w miesiącu marcu 2012 r. w Z. korzyści majątkowych w związku z pełnieniem
funkcji publicznych przez żołnierzy pełniących zawodową służbę wojskową w
Oddziale […]oraz udzielenia tym żołnierzom takich korzyści przez przedstawiciela
Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A., tj. popełnienia przestępstw
określonych w art. 228 § 1 k.k. i art. 229 § 1 k.k.”
Z uzasadnienia tego postanowienia wynika m.in., że w marcu 2012 r. w Z.
doszło do przyjęcia korzyści majątkowych przez żołnierzy wymienionych w części
dyspozytywnej postanowienia oraz „udzielenia tym żołnierzom takich korzyści przez
przedstawiciela Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S. A.. Wspomniane
korzyści majątkowe polegały na opłaconych przez wyżej wymienioną Spółkę
noclegach tych żołnierzy w Hotelu […]”.
Już w dniu 9 października 2012 r. oba opisane śledztwa połączono i
postanowiono prowadzić je pod sygn.. Po[…].
Tego samego dnia prokurator Wojskowej Prokuratury Okręgowej w W.
zarządził zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie do siedziby tej Prokuratury
osoby podejrzanej - M. W. oraz postanowił zarządzić przeszukanie osoby M. W.,
jej odzieży i podręcznych przedmiotów, a nadto pomieszczeń służbowych.
W dniu 10 października 2012 r. o godz. 6.51 M. W. został zatrzymany oraz
przeszukany. Znaleziono przy nim i zatrzymano kartę płatniczą i pieniądze w
kwocie 30 zł. Następnie przeszukano jego mieszkanie, samochód i pomieszczenia
służbowe, zatrzymując 47 przedmiotów, w tym telefon Nokia Lumia 800.
Tego dnia ogłoszono M. W. postanowienie o przedstawieniu zarzutów, w
którym zarzucono mu, że „w dniach 14 i 15 .02.2012 r. w W., obiecał ppłk. M. P., w
związku z pełnieniem przez niego funkcji publicznej żołnierza zawodowego i
3
zajmującego stanowisko starszego specjalisty Oddziału […], udzielenie korzyści
majątkowej w postaci opłacenia przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych
S.A. noclegów w hotelu […] przeznaczonych dla wyżej wymienionego oficera w
terminie z dnia 3/4. 03. 2012 r. i 4/5.03.2012 r. oraz jego przełożonego Szefa wyżej
wskazanego Oddziału płk. P. M. – w terminie z dnia 4/5.03. 2012 r., przy czym
wartość tych korzyści wyniosła 1140 zł”, tj. popełnienie przestępstwa z art. 229 § 1
k.k., a następnie przesłuchano go w godzinach 15-21.40. Zwrócono mu również
kartę płatniczą i pieniądze.
W sporządzonym w dniu 15 października 2012 r. uzasadnieniu
postanowienia o przedstawieniu zarzutów stwierdzono, że materiał dowodowy
zebrany w toku śledztwa „…a w szczególności materiały zawarte w niejawnych
aktach wydzielonych śledztwa i zgromadzona dokumentacja dotycząca organizacji
szkolenia w hotelu […] w ramach umowy (…) z dnia 13.07.2012 r. (powinno być
2011 – uwaga SN) pomiędzy Ministrem Obrony Narodowej reprezentowanym przez
Koordynatora Inspektoratu […] a Polską Wytwórnią Papierów Wartościowych S.A.
(…) uzasadniają dostatecznie podejrzenie popełnienia przez podejrzanego
opisanych wyżej występków”.
W dniu 17 października 2012 r. prokurator Wojskowej Prokuratury
Okręgowej zatwierdził przeszukania samochodu osobowego użytkowanego przez
M. W. oraz jego mieszkania, a w dniu 19 października przedłużył okres śledztwa do
dnia 20 stycznia 2013 r.
W dniu 26 października 2012 r. podejrzany M. W. został skonfrontowany ze
świadkiem A. C.
W dniu 18 stycznia 2013 r. przedłużono okres śledztwa do dnia 20 kwietnia
2013 r., wskazując na konieczność dokonywania oględzin dokumentacji
postępowań o udzielenie zamówień publicznych i finansowo – księgowej związanej
z zamówieniami publicznymi prowadzonymi w Oddziale […] i przesłuchania osób
uczestniczących w procesie zamówień publicznych prowadzonych w tym Oddziale.
Te same zamierzenia legły u podstaw przedłużenia okresu śledztwa do dnia 20
lipca 2013 r. oraz do dnia 20 października 2013 r. (postanowienie z dnia 17 lipca
4
2013 r. udostępnione przez reprezentanta Skarbu Państwa w dniu posiedzenia w
Sądzie Najwyższym).
W dniu 27 czerwca 2013 r. do Wojskowej Prokuratury Okręgowej w W.
wpłynęła skarga na przewlekłość postępowania przygotowawczego
nadzorowanego przez tą Prokuraturę, sporządzona przez obrońcę podejrzanego M.
W.
Powołując się na przepisy art. 2 ust. 1 i 1 a ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r.
o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu
przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i w
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843 ze
zm. – zwanej dalej ustawą o skardze), autorka skargi wniosła o :
„ 1. stwierdzenie, że w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym przez
Wojskową Prokuraturę Okręgową o sygn. […] doszło do przewlekłości
postępowania, która trwa do dnia wniesienia niniejszej skargi,
2. zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz podejrzanego M. W. kwoty 15 .000 zł
(…),
3. zalecenie Wojskowej Prokuraturze Okręgowej bezzwłocznego zakończenia
postępowania przygotowawczego w przedmiotowej sprawie”.
W uzasadnieniu skargi wskazała – poza datami wszczęcia śledztwa,
zatrzymania i przesłuchania M. W. w charakterze podejrzanego, dokonania
przeszukania jego osoby oraz pomieszczeń w miejscu jego pracy – że w dniu 11
czerwca 2013 r. Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej wydała postanowienie o
zasięgnięciu opinii Służby Kontrwywiadu Wojskowego celem wykonania w dwóch
egzemplarzach na osobnych nośnikach kopii danych elektronicznego nośnika
informacji tj. telefonu komórkowego, zaś postanowienie jest tak lakoniczne, że
uniemożliwia merytoryczne odniesienie się do jego zasadności. Autorka skargi
dodatkowo zaakcentowała, że z uzasadnienia tego postanowienia nie wynika
dlaczego nastąpiło to dopiero na obecnym etapie postępowania – aż 8 miesięcy od
zatrzymania i zabezpieczenia telefonu, jakie istotne okoliczności ma ustalić biegły i
5
dlaczego są one niezbędne, zwłaszcza w kontekście postawionego M. W. zarzutu.
Podniosła również, że termin na sporządzenie opinii został wyznaczony do dnia 2
września 2013 r. i jest on nieuzasadniony i zbyt długi. Podkreśliła także, że sprawa,
której skarga dotyczy „…nie jest sprawą skomplikowaną ani wielowątkową, a
prawie roczny okres trwania śledztwa bez podejmowania jakichkolwiek czynności w
sposób jaskrawy narusza przepisy postępowania karnego oraz regulacje zawarte w
art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności”.
Uzasadniając zaś żądanie „zasądzenia” od Skarbu Państwa kwoty
pieniężnej i jej wysokość stwierdziła, że ma na to wpływ pozostawanie przez M. W.
w stanie podejrzenia o dokonanie przestępstwa przez okres prawie 8 miesięcy, co
przy jego dotychczasowym, nienagannym życiu, zajmowanym bardzo wysokim
stanowisku negatywnie wpływa na jego kondycję psychiczną, uniemożliwiając mu
jednocześnie rozwój zawodowy.
Odpowiadając na tę skargę, prokurator Wojskowej Prokuratury Okręgowej w
W. opisał powody, dla których w dniu 9 października 2012 r. wydano
postanowienie o zarządzeniu przeszukania pomieszczeń służbowych
użytkowanych w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A. przez M. W. oraz
ustalenia, które pozwoliły na postawienie mu zarzutu. Wyjaśnił, że ustalenia te
wskazują, iż telefon marki Nokia Lumia 800 był – jako jeden z czterech telefonów
komórkowych wraz z kartami SIM przedmiotem korzyści majątkowej udzielonej
innemu współpodejrzanemu. Natomiast „z uwagi na złożone przez podejrzanych
(…) i M. W. wyjaśnienia podjęto czynności mające na celu wyjaśnienie okoliczności
tej sprawy, która (…) ma wiele innych wątków, w tym także związanych z osobą
cyw. M. W”. Następnie autor odpowiedzi w punktach od 1-18 przedstawił
chronologicznie te czynności w odniesieniu do telefonu Nokia Lumia 800. Podniósł
przy tym, że prowadzący śledztwo na bieżąco monitorował, czy na rynek
wprowadzono oprogramowanie pozwalające na wykonanie pełnej kopii danych.
Zasięgnięcie opinii Służby Kontrwywiadu Wojskowego było ostatnią możliwością
wykonania kopii danych z tego telefonu. Prawie 3 - miesięczny termin do
sporządzenia opinii nakreślony został z myślą, że w międzyczasie będzie dostępne
6
na rynku odpowiednie oprogramowanie. Ponadto wywiódł, że przeciwko
stwierdzeniu przewlekłości postępowania przygotowawczego w tej sprawie
przemawia konieczność wykonania kopii binarnych znacznej liczby
zabezpieczonych elektronicznych nośników informacji i poddanie oględzinom oraz
analizie ujawnionych treści. Jako przykład ogromu pracy do wykonania przez
prowadzących śledztwo wskazał na to, iż w samej poczcie elektronicznej M. W.
znajdowało się 65.000-70.000 wiadomości e-mail. Podniósł wreszcie trudności
związane z odczytem niektórych danych z uwagi na uszkodzenie części nośników
informacji, zabezpieczeniem ich hasłami czy też brak stosownego oprogramowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Rozpoznawana sprawa, mimo że postępowanie przygotowawcze w niej
(licząc od daty wszczęcia śledztwa w sprawie Po. […], gdyż dotyczy ono osoby
skarżącego) toczy się kilka miesięcy, jest modelowym wręcz przykładem
postępowania przewlekłego w rozumieniu przepisów ustawy o skardze.
Analiza postępowania, poszczególnych jego czynności prowadzi do
jednoznacznego wniosku, że rozminęły się one z rzeczywistym, zakreślonym w
postanowieniu o przedstawieniu zarzutów przedmiotem śledztwa, w którym zarzuca
się M. W. dopuszczenie się przestępstwa z art. 229 § 1 k.k., mającego polegać na
obietnicy udzielenia korzyści majątkowej w postaci opłacenia przez PWPW S.A.
noclegów oficerom WP pełniącym służbę w Oddziale […]. Jako że fakt opłacenia
noclegów jest niewątpliwy, zadaniem nadzorującego śledztwo prokuratora
pozostawała jedynie ocena materiału dowodowego w kontekście związku z
zarzucanym podejrzanemu czynem umowy zawartej między PWPW S.A. a
Ministrem Obrony Narodowej w dniu 13 lipca 2011 r., o której wyraźnie pisze w
uzasadnieniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów.
W rzeczywistości zaś dokonywane i planowane czynności śledztwa
ukierunkowane są na analizę ogromnej ilości informacji, mających dać odpowiedź
na zgoła inne zagadnienie – prawidłowości postępowania o udzielenie zamówień
publicznych prowadzonych w Oddziale […]. Wynika to jednoznacznie z uzasadnień
kolejnych postanowień o przedłużeniu śledztwa na dalszy czas oznaczony. Wynika
7
to również z treści odpowiedzi na skargę podejrzanego M. W., w której stwierdza
się, że odczytanie i analiza elektronicznych nośników informacji może dostarczyć
istotnych danych na temat przestępczej działalności podejrzanego.
Tego rodzaju argumentacja, mająca na celu usprawiedliwienie czasu trwania
toczącego się postępowania w sprawie, upraszczając – noclegu oficerów WP w
hotelu […], jest niewytłumaczalnym nadużyciem, tym bardziej że działania podjęte
w odniesieniu do telefonu Nokia Lumia 800 nie mają żadnego związku z czynem
zarzucanym M. W.
W zaistniałej sytuacji zakwestionowanie sprawności postępowania
przygotowawczego w skardze na jego przewlekłość i wypunktowanie w niej jako
okoliczności uzasadniającej żądanie stwierdzenia przewlekłości w rozumieniu art. 6
ust. 2 pkt 2 ustawy o skardze wydania postanowienia o zasięgnięciu opinii Służby
Kontrwywiadu Wojskowego z dnia 11 czerwca 2013 r. jest w ocenie Sądu
Najwyższego wystarczające, ponieważ bardzo trafnie obrazuje rozminięcie się
rzeczywistych czynności śledztwa z jego przedmiotem i tym samym doprowadzenie
do przewlekłości postępowania przygotowawczego w sprawie, której skarga
dotyczy.
Stwierdzając przewlekłość postępowania w tej części, Sąd Najwyższy uznał
za niezbędne wydanie Wojskowej Prokuraturze Okręgowej zalecenia podjęcia
działań zmierzających do niezwłocznego zakończenia postępowania, przy czym nie
zakreślił sztywnego terminu z uwagi na konieczność dokonania szeregu czynności i
procesowych, i technicznych niezbędnych do zrealizowania tego zalecenia, a
których czasu trwania nie da się precyzyjnie określić.
Przyznając M. W. sumę pieniężną w wysokości 10.000 zł Sąd Najwyższy
uznał, że będzie ona adekwatna do rozmiaru jego negatywnych przeżyć,
wynikających z bezczynności prokuratury w sprawie jego dotyczącej, nie tracąc z
pola widzenia czasu trwania tej bezczynności, który nie jest bardzo długi. Nie bez
znaczenia dla wymiaru tej sumy pozostaje fakt przyznania racji skarżącemu i
płynąca stąd zapewne satysfakcja oraz zalecenie zakończenia postępowania, co
8
niewątpliwie rozwiąże sytuację M. W. w części postępowania, którego skarga
dotyczy.
Rozstrzygnięcie dotyczące zwrotu M. W. uiszczonej opłaty od skargi na
przewlekłość postępowania znajduje uzasadnienie w treści art. 17 ust. 3 ustawy o
skardze.
Z przytoczonych powodów Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.