Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SDI 23/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący)
SSN Zbigniew Puszkarski
SSN Barbara Skoczkowska (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kuras
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Naczelnej Rady Adwokackiej
adw. Tadeusza Krzemińskiego
w sprawie aplikantki adwokackiej M. K.
obwinionej z § 63 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 9 września 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę obwinionej,
od orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Adwokatury
z dnia 26 stycznia 2013 r.,
utrzymującego w mocy orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w […]
z dnia 12 grudnia 2011 r.
uchyla zaskarżone orzeczenie i sprawę obwinionej M. K.
przekazuje Wyższemu Sądowi Dyscyplinarnemu Adwokatury do
ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
UZASADNIENIE
Aplikantka adwokacka M. K. została obwiniona o to, że:
2
1. w dniu 16 lutego 2011 r. w B. w piśmie kierowanym do Dziekana
Okręgowej Rady Adwokackiej w […] okazała brak szacunku do władz
samorządu adwokackiego, używając sformułowań niegodnych aplikanta
adwokackiego, czym naruszyła § 61 Zbioru zasad etyki adwokackiej i
godności zawodu;
2. w okresie od dnia 3 lutego 2011 r. do 17 lutego 2011 r., pomimo
wezwania z dnia 1 lutego 2011 r., wydanego przez Dziekana Okręgowej
Rady Adwokackiej w […] nie wykonała decyzji Dziekana Okręgowej Rady
Adwokackiej w […] w przedmiocie przedstawienia umowy łączącej ją z
pracodawcą- Starostwem Powiatowym w […],, czym naruszyła § 63
Zbioru zasad etyki adwokackiej i godności zawodu.
Orzeczeniem z dnia 12 grudnia 2011 r., sygn. akt …/2011, Sąd
Dyscyplinarny Izby Adwokackiej w […]:
1. uniewinnił obwinioną od zarzutu opisanego w punkcie 1.;
2. uznał obwinioną M. K. za winną tego, że w okresie od dnia 17 lutego
2011 r. do 12 grudnia 2011 r. pomimo skierowanego do niej pisma
Dziekana Okręgowej Rady Adwokackiej z dnia 1 lutego 2011 r.,
doręczonego w dniu 3 lutego 2011 r., zobowiązującego do
przedstawienia umowy łączącej ją ze Starostwem Powiatowym, nie
zastosowała się do polecenia Dziekana Okręgowej Rady Adwokackiej
zawartego w tym piśmie, tj. czynu z § 63 Zbioru zasad etyki adwokackiej i
godności zawodu i za to na podstawie art. 81 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia
26 maja 1982 r.- Prawo o adwokaturze, orzekł wobec niej karę nagany.
Orzeczenie to zostało zaskarżone przez Rzecznika Dyscyplinarnego
Okręgowej Rady Adwokackiej w […] oraz przez obwinioną M. K.
Rzecznik Dyscyplinarny w złożonym odwołaniu zaskarżonemu orzeczeniu
zarzucił:
1. rażącą niewspółmierność (łagodność) kary orzeczonej w pkt. 2 orzeczenia,
tj. kary nagany, podczas gdy okoliczności popełnienia przewinienia
dyscyplinarnego dokonanego przez obwinioną, w szczególności jego
charakter, nastawienie złej woli oraz postawa obwinionej przemawiały za
orzeczeniem kary w postaci wydalenia z adwokatury;
3
2. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia w pkt. 1
mający wpływ na jego treść, a polegający na przyjęciu, iż sformułowania
użyte w piśmie z dnia 16 lutego 2011 r. nie są obraźliwe, podczas gdy treść
w/w pisma odnoszącego się w sposób arogancki do władz adwokatury
świadczy o negatywnym nastawieniu oraz braku szacunku jego autora do
Dziekana ORA w […].
Podnosząc te zarzuty, Rzecznik Dyscyplinarny wniósł o zmianę
zaskarżonego orzeczenia w pkt. 2 poprzez orzeczenie kary wydalenia z adwokatury
oraz uchylenie zaskarżonego orzeczenia w części dotyczącej pkt. 1 i w tym
zakresie przekazanie sprawy Sądowi Dyscyplinarnemu Okręgowej Rady
Adwokackiej w […] do ponownego rozpoznania.
Obwiniona M. K. zaskarżyła orzeczenie w pkt. 2 i zarzuciła mu:
I. obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść zaskarżonego
orzeczenia, a mianowicie:
a) przepisu art. 17 § 1 k.p.k. pkt 9-11 wobec nierozpoznania przez Prezydium
NRA jej odwołania od uchwały ORA w […] polecającej rzecznikowi
dyscyplinarnemu wszczęcie postępowania dyscyplinarnego w tej sprawie,
chociaż zgodnie z zaprezentowanym przez nią na rozprawie pismem z
Ministerstwa Sprawiedliwości odwołanie takie służyło do Prezydium NRA,
które zgodnie z ustawą- Prawo o adwokaturze ma nadzór nad działaniem
rzecznika dyscyplinarnego, łącznie z możliwością odwołania go i której
stanowisko odrzucające zasadność zainicjowania postępowania
dyscyplinarnego mogło przesądzić o zaistnieniu procesowych przesłanek
negatywnych wymienionych w powyższych trzech punktach tego artykułu,
b) przepisu art. 14 § 1 k.p.k. poprzez skazanie obwinionej za czyn nieobjęty
aktem oskarżenia stanowiący o niezastosowaniu się do polecenia dziekana
ORA w […] w okresie od 17 lutego 2011 r. do 12 grudnia 2011 r., podczas
gdy obwinionej zarzucono w/w działanie w okresie od 3 lutego 2011 r. do 17
lutego 2011 r., zaś próbę dokonania ewentualnej modyfikacji przez rzecznika
dyscyplinarnego zarzutu poprzez rozszerzenie go do 12 grudnia 2011 r.
należy uznać za bezskuteczną z uwagi na wyrażenie oświadczenia w tym
zakresie już po zamknięciu przewodu sądowego,
4
c) przepisu art. 398 § 1 k.p.k. poprzez rozpoznanie na tej samej rozprawie
nowego oskarżenia, mimo braku zgody obwinionej w tym zakresie, w
sytuacji kiedy oskarżyciel zarzucił inny czyn oprócz objętego aktem
oskarżenia,
d) przepisu art. 367 § 1 k.p.k. w zw. z art. 6 k.p.k. poprzez nieuprzedzenie
obwinionej o możliwości modyfikacji ram czasowych okresu popełnienia
czynu przypisywanego obwinionej, co uniemożliwiło przygotowanie do
obrony, zgłoszenie dowodów, wypowiedzenie się co do wszystkich kwestii
podlegających rozstrzygnięciu,
e) obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść zaskarżonego
wyroku, a mianowicie art. 7 k.p.k., polegającą na naruszeniu zasady
swobodnej oceny dowodów poprzez uznanie, że obwiniona nie zastosowała
się do pisma dziekana ORA, zobowiązującego do złożenia przedmiotowej
umowy o pracę (rzekomego polecenia dziekana ORA), a pozbawionego
podstawy prawnej, podczas gdy prawidłowa ocena zebranego w sprawie
materiału dowodowego, w tym wyjaśnień obwinionej i zeznań świadka,
dokonana przy uwzględnieniu swobodnej oceny dowodów prowadzi do
wniosku, że obwiniona odpowiadając na pismo dziekana działała zgodnie z
ciążącymi na niej obowiązkami i w ramach przysługujących jej uprawnień,
wobec czego nie jest możliwe przypisanie jej zarzucanego czynu;
II. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający
wpływ na treść tego wyroku, będący skutkiem naruszenia zasady
swobodnej oceny dowodów, polegający na bezpodstawnym i absolutnie
dowolnych przyjęciu, że:
a) dziekan ORA pismem z dnia 1 lutego 2011 r. wydała polecenie obwinionej,
podczas gdy pismo to w istocie miało charakter prośby (o czym świadczy
dobitnie trzykrotne użycie słowa „proszę”), a nadto nie zawierało podstawy
prawnej działania dziekan, co jest obligatoryjne w przypadku działania władz
adwokatury wobec jej członków jako zdecentralizowanej na rzecz korporacji
formy wykonywania władzy publicznej,
b) obwiniona miała obowiązek złożyć dziekanowi ORA w [...] umowę o pracę
łączącą ją ze Starostwem Powiatowym, podczas gdy w związku z toczącym
5
się przeciwko niej postępowaniem dyscyplinarnym, gdzie zarzut wiąże się z
jej zatrudnieniem, nie mogła ona pozwolić sobie na rezygnację ze swoich
uprawnień procesowych, tj. prawa do obrony, nie wiedząc w jakim celu
dziekan ORA chce użyć przedmiotowej umowy;
III. z daleko posuniętej ostrożności procesowej, gdyby jednak Sąd
odwoławczy nie uznał za zasadne powyższych zarzutów i twierdzeń,
podzielając tym samym sposób procedowania Sądu I instancji i
dokonanych przez niego ustaleń, obwiniona podniosła zarzut obrazy
prawa materialnego, a mianowicie § 63 Zbioru zasad etyki adwokackiej i
godności zawodu poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie
obwinionej winną naruszenia tego przepisu mimo, że:
a) pismo dziekana skierowane do obwinionej nie miało waloru obowiązującej
uchwały czy innej obowiązującej decyzji władz adwokatury, zatem nie mogło
dojść do niestosowania się do aktu o tym charakterze,
b) obwiniona odpowiadając na pismo dziekana wskazała, że działa w ramach
przysługujących jej uprawnień obrończych związanych z toczącym się
przeciwko niej postępowaniem, zatem nie jest możliwe uznanie, że w tych
warunkach obwiniona dopuściła się naruszenia jakiejkolwiek normy;
IV. nadto na podstawie art. 440 k.p.k. obwiniona podniosła zarzut rażącej
niesprawiedliwości, która miałaby miejsce w przypadku utrzymania w
mocy w zaskarżonej części wyroku Sądu I instancji, wobec:
a) pogwałconego tym orzeczeniem, a gwarantowanego konstytucyjnie prawa
do obrony (w tym prawa do nie samooskarżania się) i wolności
konstytucyjnej, polegającej na tym, że nikogo nie można zmusić do
działania, jeżeli prawo mu tego nie nakazuje,
b) oraz wobec faktu, że finalnie pismem z dnia 3 stycznia 2012 r., powołując się
na § 13 pkt 1 Uchwały nr 55/2011 Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 19
listopada 2011 r., dziekan ORA wystąpił do obwinionej o złożenie kopii
umowy łączącej obwinioną z pracodawcą, co obwiniona, wobec
praworządnego działania organu adwokatury uczyniła, na co złożyła
stosowne potwierdzenie.
W konsekwencji obwiniona M. K. wniosła o:
6
 uchylenie orzeczenia w zaskarżonej części i umorzenie postępowania,
 ewentualnie o zmianę zaskarżonego orzeczenia i uniewinnienie obwinionej
od popełnienia przypisanego jej w pkt. 2 orzeczenia czynu,
 lub o uchylenie orzeczenia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny Adwokatury, orzeczeniem z dnia 26 stycznia
2013 r., utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego Izby
Adwokackiej w […] z dnia 12 grudnia 2011 r.
Kasację od prawomocnego orzeczenia wniósł obrońca obwinionej M. K.,
który zaskarżając orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego utrzymujące w
mocy orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w […] w zakresie pkt. 2,
podniósł zarzuty m.in.: rażącego naruszenia prawa materialnego, a mianowicie §
63 Zbioru zasad etyki adwokackiej i godności zawodu poprzez błędną jego
wykładnię, naruszenia prawa do obrony, rażącego naruszenia przepisów
postępowania, które to naruszenie mogło mieć wpływ na treść zaskarżonego
orzeczenia, a to art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. oraz
naruszenia prawa materialnego przez naruszenie art. 80 ustawy- Prawo o
adwokaturze przez błędną wykładnię tego przepisu, polegającą na uznaniu, że
obwiniona, która zakończyła aplikację adwokacką, a zatem nie jest już aplikantem
w rozumieniu tego przepisu może odpowiadać dyscyplinarnie. W konkluzji obrońca
obwinionej wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i uniewinnienie obwinionej od
popełnienia przypisanego jej czynu, ewentualnie o umorzenie postępowania lub o
uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy M. K. do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym Wyższemu Sądowi Dyscyplinarnemu
Adwokatury w Warszawie.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Naczelnej Rady Adwokackiej na
rozprawie przed Sądem Najwyższym wniósł o oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ma rację obrońca obwinionej wskazując w kasacji, że orzeczenie Wyższego
Sądu Dyscyplinarnego Adwokatury zostało wydane z rażącym naruszeniem
przepisów art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k.
7
Przepis art. 433 § 2 k.p.k. nakazuje sądowi odwoławczemu rozważenie
wszystkich wniosków i zarzutów wskazanych w środku odwoławczym. Z przepisem
tym koresponduje w swej treści art. 457 § 3 k.p.k. w tym sensie, że nieprawidłowe
sporządzenie uzasadnienia orzeczenia przez sąd odwoławczy z reguły dowodzi, iż
sąd ten nie rozpoznał w sposób należyty wniesionego środka odwoławczego.
Uzasadnienie orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Adwokatury z dnia
26 stycznia 2013 r. w swej merytorycznej treści liczy zaledwie dwa zdania, w
których nie odniesiono się do żadnego z wieloaspektowych zarzutów podniesionych
przez obwinioną w odwołaniu. Wskazać należy, że w taki sam sposób, z rażącą
obrazą wskazanych powyżej przepisów, Wyższy Sąd Dyscyplinarny Adwokatury
sporządził również uzasadnienie swojego orzeczenia z dnia 28 stycznia 2012 r.,
sygn. WSD …/11. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 września 2012 r., sygn. SDI
26/12 dał wyraz swojej dezaprobaty dla takiego sposobu sporządzania uzasadnień
orzeczeń. Przytoczenie tego faktu ma o tyle znaczenie, że sprawa ta dotyczyła tej
samej obwinionej aplikantki adwokackiej M. K. i czynu bezpośrednio związanego z
czynem będącym przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie. Tego rodzaju
postępowanie nie powinno mieć miejsca szczególnie w sprawie, gdy popełnienie
określonych czynów zarzuca się aplikantowi adwokackiemu, dla którego działania
członków Wyższego Sądu Dyscyplinarnego powinny stanowić przykład i wzór do
naśladowania.
Z uwagi na to uchybienie, mogące mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, Sąd
Najwyższy uchylił zaskarżone orzeczenie i sprawę obwinionej M. K. przekazał
Wyższemu Sądowi Dyscyplinarnemu Adwokatury do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym. Odnoszenie się do innych zarzutów podniesionych w
kasacji obecnie jest bezprzedmiotowe (art. 436 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k. i art.
95n Prawa o adwokaturze).
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy należy rozważyć wnikliwie wszystkie
zarzuty podniesione w odwołaniu obwinionej, w tym Wyższy Sąd Dyscyplinarny
Adwokatury powinien się wypowiedzieć co do charakteru prawnego polecenia
Dziekana ORA w […] zawartego w piśmie z dnia 1 lutego 2011 r., w kontekście
przewinienia dyscyplinarnego z § 63 Zbioru zasad etyki adwokackiej i godności
zawodu.
8
Na zakończenie wskazać należy na wadliwy sposób sporządzenia kasacji.
Podnoszone przez skarżącego uchybienia przeplatają się z ich faktycznym
uzasadnieniem, natomiast część kasacji zatytułowana „uzasadnienie” zawiera tylko
i wyłącznie wykazanie osobistych krzywd, jakich doznał w minionym okresie
obrońca obwinionej, będący prywatnie jej ojcem, co nie powinno mieć miejsca w
tego rodzaju piśmie kierowanym do Sądu Najwyższego.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w części
dyspozytywnej wyroku.