Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 97/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 29 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marta Romańska (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z powództwa Prokuratora Prokuratury Okręgowej w K.
przeciwko M. J., T. T. i małoletniemu D. J.
o unieważnienie uznania dziecka,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 29 listopada 2013 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 25 czerwca 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego
Sądowi Okręgowemu w W.
UZASADNIENIE
2
Pozwany M. J. i pozwana T. T. poznali się przez L. N., który był tłumaczem
przysięgłym języka wietnamskiego. Na zlecenie T. T., która była wówczas w ciąży,
szukał on mężczyzny, który uznałby jej dziecko. Uznanie dziecka przez polskiego
obywatela miało zapewnić jej nowo narodzonemu dziecku również obywatelstwo
polskie i polski paszport. Pozwana zapłaciła swojemu pośrednikowi kilkaset złotych
za pośrednictwo w znalezieniu Polaka, który uzna jej dziecko. Pozwany M. J.,
wyraził zgodę na uznanie dziecka T. T. i złożył w dniu 29 marca 2006 r. przed
Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w W., stosowne oświadczenie.
Prawomocnym wyrokiem z dnia 11 maja 2010 r. Sąd Rejonowy w M. uznał T.
T. za winną popełnienia czynu polegającego na poświadczeniu nieprawdy w celu
uzyskania zgody na pobyt na terytorium Polski i uzyskanie polskiego paszportu dla
dziecka. Pozwany M. J. również został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu
Rejonowego w M. z dnia 23 maja 2008 r. Został on uznany winnym tego, że w
okresie od 29 marca 2006 r. do 26 września 2006 r. w W. i P. działając w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej dokonał czynów zabronionych przez prawo. Czyny
te polegały na złożeniu przed Kierownikiem Urzędu Sanu Cywilnego niezgodnego z
prawdą oświadczenia, że jest ojcem D. J. syna T. T. urodzonego 23 lutego
2006 r. w W. Następnie powołując się na to uznanie, uzyskał odpis aktu urodzenia
D. J. i posługując się nim złożył wniosek o stwierdzenie obywatelstwa polskiego
małoletniego oraz zwrócił się do odpowiednich władz o wydanie paszportu dla D. J.
Paszport ten został wydany w dniu 26 września 2006 r. Czyny te doprowadziły do
zalegalizowania, niezgodnie z prawem, pobytu na terytorium Polski D. J. i jego
matki obywatelki Wietnamu T. T.
Prokurator Okręgowy w K. pozwem z dnia 1 sierpnia 2008 r. wniósł o
unieważnienie uznania małoletniego D. J.. Sąd Rejonowy w W. po rozpoznaniu
sprawy wyrokiem z dnia 5 października 2011 r. oddalił powództwo. Uwzględniając
apelację powoda, wyrokiem z dnia 25 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy w W. ustalił
bezskuteczność uznania ojcostwa przez pozwanego M. J. wobec pozwanego -
małoletniego D. J.
3
Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że orzeczenie Sądu I instancji jest
błędne i zostało wydane z naruszeniem przepisu art. 86 k.r.o. Zdaniem Sądu
Okręgowego bezsporny jest fakt, że uznanie dziecka obywatelki wietnamskiej przez
pozwanego zostało dokonane w wyniku przestępstwa - dopuszczenia się czynu
karalnego, określonego w art. 264a § 1 k.k., za co pozwany jak i matka dziecka
zostali skazani prawomocnymi wyrokami. Sąd podzielił stanowisko powoda, że
w tej sytuacji dobro małoletniego dziecka jak i interes społeczny wymaga
uregulowania stanu prawnego dziecka zgodnie ze stanem faktycznym.
Jak wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego pozwany M. J.
uznał dziecko obywatelki Wietnamu i miał pełną świadomość, że nie jest ojcem
biologicznym. Czynność tę pozwany podjął jedynie w celu uzyskania korzyści
majątkowej, a nie w celu usankcjonowania prawnego stosunku rodzinnego.
Pozwany nigdy nie nawiązał kontaktu z dzieckiem i nie ponosi kosztów jego
utrzymania, ani wychowania, a po uznaniu ojcostwa jedynie zaangażował się
w załatwienie formalności w celu uzyskania dla dziecka obywatelstwa polskiego
i paszportu za co otrzymał kwotę 3 000 zł. Powyższe okoliczności dowodzą że do
uznania ojcostwa dziecka obywatelki Wietnamu doszło z naruszeniem prawa co
jest sprzeczne z dobrem małoletniego i interesem społecznym.
W skardze kasacyjnej powód zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj.: art.
9 ust. 3 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny
i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw, przez zastosowanie art. 86 ustawy
Kodeks rodzinny i opiekuńczy w brzmieniu nadanym mu nowelizacją z dnia
6 listopada 2008 r. i orzeczenie o ustaleniu bezskuteczności uznania ojcostwa,
podczas gdy na mocy art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie
ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw do uznania
dziecka, które nastąpiło przed dniem wejścia w życie powyższej ustawy,
zastosowanie znajdują dotychczasowe przepisy o unieważnieniu uznania dziecka,
co obligowało Sąd do wydania w niniejszej sprawie orzeczenia uznającego za
nieważne oświadczenie woli M. J. o uznaniu za swojego syna małoletniego D.J.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia przepisów prawa
materialnego zasługuje na uwzględnienie. Przepis art. 9 ust 3 ustawy z dnia
4
6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 220, poz. 1431 ) jednoznacznie stanowi, że do
uznania dziecka, które nastąpiło przed dniem wejścia w życie tej ustawy, stosuje
się dotychczasowe przepisy o uznaniu dziecka. Wspomniana ustawa weszła
w życie 16 czerwca 2009 r. Uznanie dziecka T. T. nastąpiło w dniu 29 marca 2006
r., czyli niewątpliwie przed wejściem w życie ustawy nowelizującej między innymi
art. 86 k.r.i.o. Do takiego uznania stosuje się więc przepis art. 86 k.r.i.o. w jego
pierwotnym brzemieniu. Wobec tego Sąd obowiązany jest orzec o unieważnieniu
uznania, a nie o jego bezskuteczności.
Mając na względzie, że zarzut podniesiony w skardze kasacyjnej okazał się
uzasadniony, Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39815
k.p.c., orzekł jak w sentencji.
db