Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 288/13
POSTANOWIENIE
Dnia 12 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Waldemar Płóciennik
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 12 grudnia 2013 r.,
sprawy P. S.
skazanego z art. 157 § 1 k.k. i innych
z powodu kasacji wniesionych przez obrońców skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 13 marca 2013 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w W.
z dnia 25 września 2012 r.,
p o s t a n o w i ł
I. oddalić obie kasacje jako oczywiście bezzasadne;
II. obciążyć skazanego kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego.
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 25 września 2012 r.:
I. w ramach czynu zarzuconego w pkt 1 aktu oskarżenia uznał oskarżonego P. S.
za winnego tego, że w dniu 16 kwietnia 2008 r. w W. przed barem „T.” uderzył
pięścią w twarz A. K., czym spowodował złamanie nosa oraz drobną ranę
grzbietu nosa skutkujące naruszeniem czynności narządu ciała powyżej siedmiu
dni, przy czym ustalił, że oskarżony działał publicznie i z oczywiście błahego
powodu, okazując rażące lekceważenie porządku prawnego, a nadto ustalił, iż
2
oskarżony czynu tego dopuścił się w ciągu pięciu lat po odbyciu kary powyżej
sześciu miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej za umyślne przestępstwo
podobne, tj. popełnienia czynu z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k. w zw. z
art. 64 § 1 k.k. i za czyn ten na podstawie tych przepisów skazał oskarżonego, a
na podstawie art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k. wymierzył mu karę roku
pozbawienia wolności;
II. w ramach czynu zarzuconego w pkt 2 aktu oskarżenia uznał oskarżonego za
winnego tego, że w dniu 16 kwietnia 2008 r. w W. przed barem „T." uderzył
pięścią w twarz A. S., czym spowodował złamanie jarzmowo - oczodołowe po
stronie prawej skutkujące naruszeniem czynności narządu ciała powyżej siedmiu
dni, przy czym ustalił, że oskarżony działał publicznie i z oczywiście błahego
powodu, okazując rażące lekceważenie porządku prawnego, a nadto ustalił, iż
oskarżony czynu tego dopuścił się w ciągu pięciu lat po odbyciu kary powyżej
sześciu miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej za umyślne przestępstwo
podobne, tj. popełnienia czynu z art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 57a §1 k.k. w zw. z
art. 64 §1 k.k. i za czyn ten na podstawie wymienionych przepisów skazał
oskarżonego, a na podstawie art. 157 § 1 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k. wymierzył
mu karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności;
III. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w miejsce kar jednostkowych
pozbawienia wolności wymierzył oskarżonemu karę łączną 2 lat pozbawienia
wolności;
IV. na podstawie art. 69 § 1, § 2 i § 4 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie
wymierzonej oskarżonemu kary łącznej pozbawienia wolności warunkowo
zawiesił na okres 5 lat próby;
V. na podstawie art. 57a § 2 k.k. orzekł od oskarżonego na rzecz oskarżycielki
posiłkowej A. K. kwotę 8.000 złotych, a na rzecz oskarżycielki posiłkowej A. S.
kwotę 12.000 złotych tytułem nawiązki.
Od powyższego orzeczenia apelacje wnieśli prokurator oraz pełnomocnik
oskarżycielek posiłkowych.
Prokurator na podstawie art. 425 § 2 k.p.k., art. 444 k.p.k. i art. 447 § 2 k.p.k.
zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w części dotyczącej kary na niekorzyść
oskarżonego i na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt 3 k.p.k. orzeczeniu
3
temu zarzucił błąd w przyjętych za jego podstawę ustaleniach faktycznych, mogący
mieć wpływ na jego treść, a polegający na przyjęciu, że wobec oskarżonego
zachodzi pozytywna prognoza kryminologiczna, uprawniająca do zastosowania
instytucji warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia
wolności, podczas, gdy - zdaniem skarżącego - właściwości i warunki osobiste
oskarżonego P. S. i jego dotychczasowy sposób życia nie wskazują, aby
wymierzenie mu kary pozbawienia wolności z jej warunkowym zawieszeniem było
wystarczające dla osiągnięcia wobec oskarżonego celów kary, w szczególności,
aby mogło zapobiec jego powrotowi do przestępstwa.
Podnosząc powyższy zarzut, na podstawie art. 427 §1 k.p.k. i art. 437 §2
k.p.k., prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i wymierzenie
oskarżonemu kary 2 lat pozbawienia wolności bez zastosowania instytucji
warunkowego zawieszenia jej wykonania.
Pełnomocnik oskarżycielek posiłkowych w petitum apelacji wskazał, iż
skarży wyrok Sądu Rejonowego w całości na niekorzyść oskarżonego, zarzucając
temu orzeczeniu:
- rażącą niewspółmierność - łagodność - orzeczonych wobec oskarżonego P. S.
kar cząstkowych (roku pozbawienia wolności oraz roku i 6 miesięcy pozbawienia
wolności), a także kary łącznej 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby, w sytuacji, gdy - zdaniem
skarżącego - po stronie oskarżonego występował szereg okoliczności
obciążających, które przez Sąd I instancji nie zostały uwzględnione lub zostały
uwzględnione tylko w części, a ponadto błędnie ocenione;
- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 69 § 4 k.k. - poprzez błędną jego
wykładnię i w konsekwencji zastosowanie przez Sąd I instancji instytucji
warunkowego zawieszenia kary w stosunku do sprawcy występku o charakterze
chuligańskim, podczas, gdy - zdaniem skarżącego - brak jest okoliczności
wyjątkowych mogących być podstawą do jej zastosowania, a co więcej, istnieją
okoliczności wskazujące nieodparcie na niezasadność takiej oceny;
- błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, wyrażający
się w przyjęciu, że w odniesieniu do oskarżonego P. S. zachodzi pozytywna
prognoza kryminologiczna, podczas gdy - w ocenie skarżącego - prawidłowe
4
rozważenie bezspornych okoliczności sprawy powinno prowadzić do wniosku, że
w stosunku do tego oskarżonego zachodzi prognoza kryminologiczna ewidentnie
negatywna.
Podnosząc powyższe zarzuty pełnomocnik oskarżycielek posiłkowych wniósł
o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wymierzenie oskarżonemu P. S. za czyn I
kary 2 lat pozbawienia wolności, za czyn II kary 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia
wolności oraz kary łącznej 4 lat pozbawienia wolności.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 13 marca 2013 r., zmienił zaskarżony
wyrok w ten sposób, że:
– uchylił orzeczenie z pkt III wyroku o wymierzonej karze łącznej, a także z pkt IV
o warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności;
– orzeczoną w pkt I wyroku karę pozbawienia wolności podwyższył do 2 lat;
– orzeczoną w pkt II wyroku karę pozbawienia wolności podwyższył do 2 lat i 6
miesięcy pozbawienia wolności;
– na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. wymierzył P. S. karę łączną 3 lat
pozbawienia wolności, zaliczając na jej poczet okres rzeczywistego
pozbawienia wolności w sprawie w dniu 16 kwietnia 2008 r.;
– w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
Orzeczenie Sądu odwoławczego zaskarżone zostało w całości dwiema
kasacjami obrońców skazanego.
W kasacji wniesionej przez adwokata R. K. podniesione zostały zarzuty:
- naruszenia art. 79 § 1 pkt 3 i § 3 k.p.k. poprzez przeprowadzenie w dniu 13 marca
2013 r. przez Sąd Okręgowy w W. rozprawy odwoławczej pod nieobecność
obrońcy oskarżonego, którego obecność na rozprawie była obowiązkowa z uwagi
na istniejące wątpliwości co do poczytalności oskarżonego, o czym Sąd
rozpatrujący sprawę powinien był wiedzieć lub też w świetle materiałów
zgromadzonych w sprawie mógł z łatwością taką informację powziąć;
- naruszenie art. 25 § 1 i 3 k.k. poprzez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, że
oskarżony nie działał w ramach instytucji obrony koniecznej będącej wynikiem
strachu i wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami w sytuacji, gdy materiał
dowodowy zebrany w przedmiotowej sprawie dawał podstawę do zastosowania tej
5
normy prawnej i wskutek czego ustalenia faktyczne stanowią efekt nie swobodnej,
lecz całkowicie dowolnej oceny dowodów.
W konkluzji obrońca wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w W. oraz
wyroku Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania.
Adwokat K. P. we wniesionej na korzyść skazanego P. S. kasacji podniosła
zarzut rażącego naruszenia prawa, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia,
tj.:
- art. 53 § 1 i 2 k.k. przez zmianę wyroku Sądu Rejonowego w zakresie wymiaru
kary przez podwyższenie kar jednostkowych i kary łącznej z warunkowym
zawieszeniem na karę bezwzględną 4 lat pozbawienia wolności bez wzięcia pod
uwagę okoliczności łagodzących, takich jak wyrażenie skruchy, podejmowane
przez skazanego próby mediacji i rozmów ugodowych z pokrzywdzonymi, co
doprowadziło do bezzasadnego podwyższenia wymiaru kary;
- art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k. w zw. z art. 458 k.p.k. przez wadliwą ocenę
zgromadzonego na etapie postępowania przed sądem pierwszej instancji materiału
dowodowego i uznanie, że daje on podstawy do przypisania skazanemu działania
w zamiarze bezpośrednim, co niewątpliwie miało wpływ na zaostrzenie jego
odpowiedzialności karnej.
W następstwie tych zarzutów skarżąca wniosła o uchylenie wyroku Sądu
odwoławczego i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
W pisemnej odpowiedzi na obie kasacje, prokurator wniósł o ich oddalenie
jako bezzasadnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacje są oczywiście bezzasadne w rozumieniu art. 535 § 3 k.p.k.
Zgodnie z art. 519 k.p.k., kasacja może być wniesiona od prawomocnego
wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie, a zarzuty kasacyjne nie
mogą wprost kwestionować ustaleń faktycznych, bowiem kasacja może być
wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. lub innego
rażącego naruszenia prawa (art. 523 § 1 k.p.k.).
Odnosząc się do zarzutów podniesionych w kasacji przez adwokata R. K.
podkreślić należy, że w sprawie nie zaistniały okoliczności, które powinny być przez
6
Sąd wzięte z urzędu pod uwagę jako świadczące o uzasadnionych wątpliwościach
co do poczytalności skazanego P. S. Sam fakt, że podczas postępowań
prowadzonych wiele lat temu sąd rozpoznający jego sprawę przyjął, że zachodzą
wątpliwości co do jego poczytalności nie przesądza, że w każdej sprawie, która
będzie się toczyła w przyszłości takie wątpliwości wystąpią i będą miały charakter
wątpliwości uzasadnionych. Przyczyną owych wątpliwości, jak wynika z
załączonych do kasacji kserokopii z akt sprawy, było zażywanie przez skazanego
kokainy. Obrońca nie wspomina jednak o tym, że z karty karnej (k. 532 tom III)
znajdującej się w aktach sprawy nie wynika, aby skazany popełnił czyny, za które
odpowiedzialność była przedmiotem tych postępowań w warunkach chociażby
ograniczonej w stopniu znacznym poczytalności. Z informacji dotyczących
obecnego trybu życia P. S. (k. 367 - 369, tom II), nie wynika jakoby nadużywał on
kokainy albo innych środków odurzających. Również z wyjaśnień skazanego nie
wynika aby w chwili czynu zażywał narkotyki lub też leczył się psychiatrycznie. Nie
doszło zatem do wystąpienia sytuacji, którą należałoby określić jako powstanie
„uzasadnionych wątpliwości co do poczytalności” oskarżonego.
W odniesieniu do drugiego zarzutu kasacji należy zauważyć, że tylko
pozornie dotyczy on naruszenia prawa materialnego, bowiem w rzeczywistości
obrońca kwestionuje w nim dokonane ustalenia faktyczne, czego na etapie
postępowania kasacyjnego czynić nie wolno. Z uzasadnienia wyroku Sądu I
instancji wynika, że oskarżony zachowywał się w barze „T.” w sposób agresywny,
używał wulgarnych słów, wykręcił B. K., która była gościem baru, rękę, nakleił jej
banknot na czole. W reakcji na takie zachowanie jedna z pokrzywdzonych,
właścicielka lokalu zażądała, aby ten go opuścił. Wyszła zza baru i zaczęła go
lekko wypychać w kierunku drzwi wyjściowych. Wyjaśnienia P. S. nie były
konsekwentne. Mimo tego, że w jednej z wersji podawał, jakoby został
sprowokowany, to sąd nie dał mu wiary (s. 9 uzasadnienia wyroku SR). Zeznania
świadków i nagrania obrazu dowodzą, że nie uderzył pokrzywdzonej A. K. i A. S.,
która stanęła w jej obronie, w wyniku szarpaniny, ale do zadania ciosu doszło, gdy
znajdował się już na zewnątrz lokalu. Jak podkreślił Sąd, ową szarpaninę mógł on
zakończyć w zdecydowanie mniej drastyczny sposób. Dysponował bowiem
znaczną przewagą siły nad pokrzywdzonymi. Zgromadzony materiał dowodowy,
7
oceniony w sposób zgodny z wymogami art. 7 k.p.k., pozwolił na dokonanie
prawidłowych ustaleń faktycznych, które nie dają podstawy do oceny, iż oskarżony
działał w warunkach obrony koniecznej.
Pierwszy z wymienionych w kasacji adwokat K. P. zarzutów jest
niedopuszczalny. Stanowi on bowiem kwestionowanie orzeczonej kary - jako
rażąco niewspółmiernej - pod pozorem naruszenia prawa materialnego. Obrońca
nie wskazała naruszenia takiego przepisu prawa materialnego, którego
zastosowanie jest obligatoryjne, a przywołała jedynie naruszenie przepisu
zawierającego dyrektywy wymiaru kary, co pozostaje w sprzeczności z treścią art.
523 § 1 zdanie ostatnie k.p.k. Z uzasadnienia zarzutu wynika, iż sąd nie wziął pod
uwagę przy wymiarze kary takiej okoliczności, jak skrucha oskarżonego. Lektura
uzasadnienia wyroku Sądu Odwoławczego dowodzi jednak, że Sąd miał
świadomość tej okoliczności, skoro stwierdził, że została ona w nadmierny sposób
zaakcentowana przez Sąd I instancji (s. 5-6 uzasadnienia wyroku SO). Problem
polega na tym, że choć Sąd Odwoławczy wziął ją pod uwagę, to w jego ocenie nie
powinna ona mieć tak wielkiego znaczenia przy wymiarze kary. Zdaniem tego
Sądu, nie został w należyty sposób uwzględniony stopień winy oskarżonego oraz
stopień społecznej szkodliwości popełnionych przez niego przestępstw (s. 6 i nast.).
Zgromadzony przez Sąd I instancji materiał dowodowy został poddany
ocenie, której uzasadnienie nie daje podstaw do twierdzenia, że została naruszona
przy tym zasada swobodnej oceny dowodów, bądź, że sąd pominął okoliczności
korzystne dla P. S. Obrońca nie wskazał żadnych okoliczności, które miałyby o tym
świadczyć, a jedynie przedstawił obraz zdarzeń wynikający z wyjaśnień skazanego.
Tym samym sposób sformułowania przez niego tych zarzutów sprowadza się do
zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, na dodatek odnoszącego się wprost do
orzeczenia Sądu pierwszej instancji.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstępie.