Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 86/13
POSTANOWIENIE
Dnia 19 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Anna Kozłowska
SSN Zbigniew Kwaśniewski
w sprawie z wniosku Operatora Gazociągów Przesyłowych G. – S.
Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.
przy uczestnictwie J. N. i in.,
o zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 grudnia 2013 r.,
zażalenia uczestników postępowania – J. N. i E. N.
na postanowienie Sądu Okręgowego w P.
z dnia 21 maja 2013 r.,
oddala zażalenie, pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie.
UZASADNIENIE
2
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 21 maja 2013 r. na skutek apelacji
wniesionej przez wnioskodawcę […] od postanowienia Sądu Rejonowego w R. z
dnia 21 grudnia 2012 r. uchylił zaskarżone postanowienie, znosząc postępowanie w
zakresie rozprawy z dnia 21 grudnia 2012 r. i przekazał sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o
kosztach postępowania apelacyjnego.
W uzasadnieniu wskazał, że uczestnik postępowania został pozbawiony
możności obrony swoich praw na skutek niezawiadomienia go o terminie rozprawy
z dnia 21 grudnia 2012 r., na której zostało wydane zaskarżone postanowienie
i podczas której uczestnik mógł ostatecznie złożyć wnioski i zastrzeżenia co do
przebiegu i wyników rozprawy, w tym zastrzeżenie w trybie art. 162 k.p.c.
W zażaleniu na to postanowienie uczestnicy postępowania zarzucili
naruszenie art. 379 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 386 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
przez bezpodstawne stwierdzenie, że PGNiG było pozbawione możności obrony
swoich praw. W konkluzji wnieśli o uchylenie zaskarżonego postanowienia
w całości i przekazanie sprawy sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania
i orzeczenia o kosztach postępowania.
W odpowiedzi na zażalenie uczestników postępowania, wnioskodawca
wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania według norm
przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W uzasadnieniu projektu nowelizacji art. 3941
§ 11
k.p.c. dokonanej ustawą
z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381) – wskazano, że kompetencja do
uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania jest nadużywana przez sądy drugiej instancji i to także obecnie, gdy
obowiązujący model postępowania cywilnego zakłada, że druga instancja jest
instancją merytoryczną, w ramach której rozpoznanie sprawy powinno nastąpić
ex novo i prowadzić do wydania rozstrzygnięcia kończącego spór pomiędzy
stronami. Takie podejście do zakresu rozpoznania i orzekania w postępowaniu
apelacyjnym znajduje potwierdzenie w orzecznictwie. W uchwale składu siedmiu
3
sędziów z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07 (OSNC 2008, nr 6, poz. 55), Sąd
Najwyższy wyjaśnił, że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji
nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa
materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa
procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę
nieważność postępowania.
Zgodnie z art. 386 § 2 i § 4 k.p.c. uchylenie wyroku połączone
z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji
może nastąpić w razie stwierdzenia nieważności postępowania przed sądem
pierwszej instancji i zniesienia postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością,
nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji oraz wtedy, gdy wydanie
wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Zażalenie
na orzeczenie kasatoryjne sądu drugiej instancji ma służyć skontrolowaniu, czy
zostało ono prawidłowo wydane w jednej z wymienionych wyżej sytuacji. Przy jego
rozpoznawaniu Sąd Najwyższy nie bada jednak istoty sprawy, lecz jedynie ocenia,
czy stwierdzone przez sąd odwoławczy okoliczności są tymi, które w świetle art.
386 § 2 i § 4 k.p.c. usprawiedliwiają wydanie orzeczenia kasatoryjnego, zamiast –
co powinno być regułą – reformatoryjnego. Środek odwoławczy unormowany w art.
3941
§ 11
k.p.c., przy całej swojej specyfice, pozostaje zażaleniem; nie służy zatem
ocenie prawidłowości czynności procesowych sądu podjętych w celu wydania
rozstrzygnięcia co do istoty sprawy ani także zaprezentowanego przez ten sąd
poglądu na temat wykładni prawa materialnego mającego zastosowanie w sprawie.
Kontrola Sądu Najwyższego o określonych wyżej granicach nie zmierza do
oceny zasadności żądania pozwu, ani także apelacji i nie polega na merytorycznym
badaniu stanowiska sądu drugiej instancji co do przepisów prawa materialnego
mających zastosowanie w sprawie.
W sprawie podstawę orzeczenia kasatoryjnego stanowiła przesłanka
określone w art. 386 § 2 k.p.c. Jeżeli strona na skutek wadliwości procesowych
sądu nie mogła uczestniczyć i nie uczestniczyła w rozprawie bezpośrednio
poprzedzającej wydanie wyroku, to w zasadzie zachodzą podstawy, by przyjąć, że
strona ta została pozbawiona możności obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.).
4
Pełnomocnik uczestnika PGNiG w piśmie procesowym z dnia 14 sierpnia
2012 r. poinformował sąd, że przestał być pełnomocnikiem tego zainteresowanego,
który od początku postępowania popierał wniosek o zasiedzenie. Pomimo tego
zawiadomienie o rozprawie w dniu 5 listopada 2012 r. tego uczestnika zostało
skierowane na jego adres i to w dodatku z błędnym oznaczeniem terminu rozprawy
(k. 317). O kolejnym, ostatnim terminie rozprawy, która odbyła się w dniu
21 grudnia 2012 r. także ten uczestnik nie był zawiadomiony, a po jej zamknięciu
Sąd ogłosił postanowienie oddalające wniosek, a więc sprzeczne ze stanowiskiem
prezentowanym w sprawie przez PGNiG. Można więc było ocenić, że ten
zainteresowany nie wziął udziału w istotnym fragmencie rozprawy ze względu
na brak zawiadomienia Sądu, a zatem, że został pozbawiony obrony swych praw.
W tych dwóch terminach rozpraw mógł bowiem składać wnioski i zastrzeżenia co
do przebiegu i wyników rozprawy, a przede wszystkim został pozbawiony
zaprezentowania końcowego wywodu przed zamknięciem ostatniej rozprawy.
Z przytoczonych wyżej powodów orzeczono jak w sentencji.
db