Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 117/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 stycznia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marta Romańska
SSN Maria Szulc
Protokolant Izabella Janke
w sprawie z powództwa Spółdzielni Pracy Transportowo-Spedycyjnej w W.
przeciwko T. S.A. w K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 24 stycznia 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 13 listopada 2012 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
2
Powódka Spółdzielnia Pracy Transportowo-Spedycyjna domagała się
zasądzenia na swoją rzecz od pozwanej T. Spółki Akcyjnej kwoty 434.636 zł z
odsetkami ustawowymi tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie w
okresie od czerwca do listopada 2007 r. z gruntu będącego w użytkowaniu
wieczystym powódki.
Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, podnosząc że nabyła
służebność gruntową odpowiadającą treścią służebności przesyłu przez
zasiedzenie.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 27 marca 2012 r. zasądził od
pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.522,04 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 22
sierpnia 2009 r., oddalił powództwo w pozostałej części i orzekł o kosztach procesu.
Sąd Apelacyjny wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił apelacje
obu stron od wyroku Sądu Okręgowego i orzekł o kosztach procesu za instancję
odwoławczą, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia następujące ustalenia i
wnioski.
Powódka jest użytkownikiem wieczystym działek oznaczonych w ewidencji
gruntów numerami 7/9 i 7/10, położonych w W. przy ulicy G., pierwszej – od 1996
r., drugiej - od 2001 r. Na działkach tych posadowiono dwa betonowe słupy
podtrzymujące trzy napowietrzne linie energetyczne wysokiego napięcia (110 kV).
Dla obszaru obejmującego te grunty nie ma planu zagospodarowania
przestrzennego. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego W., przyjętych uchwałą Rady Miejskiej z dnia 6 lipca 2006 r.,
przewidziano dla tych terenów ograniczenia w postaci zakazu lokalizacji: produkcji,
budownictwa, transportu, handlu hurtowego, terenów targowych, służby zdrowia,
administracji, zamieszkiwania oraz obsługi firm; postulowano natomiast likwidację A.
usytuowanej na obu działkach i urządzenie tam parku tematycznego („psiego
parku”). W ewidencji gruntów obie działki zostały określone jako tereny
przemysłowe; w umowie o użytkowanie wieczyste wskazano, że zgodnie z
obowiązującym wówczas planem zagospodarowania przestrzennego są one
3
przeznaczone pod przemysł, składy, magazyny oraz bazy budowlane i
transportowe.
Przebiegające przez obie działki linie energetyczne nie ograniczają sposobu
korzystania z nich zgodnie z istniejącymi możliwościami. Wyłączone jest natomiast
korzystania z gruntu o powierzchni 113 m2, zajętego pod słupy. Pozwana nie
spełniła przesłanek wymaganych do zasiedzenia służebności odpowiadającej
treścią służebności przesyłu; korzysta z gruntu powódki bezprawnie, za co powinna
zapłacić stosowne wynagrodzenie (art. 224 § 2, art. 225 w związku z art. 233 i art.
251 k.c.). Uwzględniając wskazaną przez biegłego i nie kwestionowaną przez
strony stawkę czynszu dzierżawnego gruntów 3 zł/m2
, należne powódce
wynagrodzenie za okres objęty żądaniem pozwu zamyka się kwotą 2.522,04 zł.
Powódka w skardze kasacyjnej, opartej na podstawie naruszenia prawa
materialnego (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.), zarzuciła naruszenie: art. 224 § 2, art. 225,
art. 140 i art. 143 w związku z art. 233 i art. 6 k.c., art. 9 i art. 35 ustawy z dnia 27
marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80,
poz. 717 z późn. zm.) oraz art. 154 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.), art. 2
i art. 64 Konstytucji RP, a także art. 405-411 k.c. W konkluzji wniosła o zmianę
zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie uchylenie
tego orzeczenia w części oddalającej apelację powódki i przekazanie sprawy
w tym zakresie Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
Sąd najwyższy zważył, co następuje:
W doktrynie i orzecznictwie utrwalił się pogląd, zgodnie z którym przepisów
o bezpodstawnym wzbogaceniu nie stosuje się wtedy, gdy istnieje inna
odpowiednia podstawa prawna przywrócenia naruszonej równowagi interesów
właściciela i posiadacza (zob. m.in. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego
z dnia 27 kwietnia 1995 r., III CZP 45/95, OSNCP 1995, nr 7-8, poz. 114 oraz
wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 26 czerwca 2001 r., III CKN 379/00, nie publ.),
z dnia 18 stycznia 2002 r., I CKN 810/99, nie publ. oraz z dnia 22 listopada 2006 r.,
V CSK 289/06, nie publ.). Przyjmuje się przy tym, że podstawę roszczeń
właściciela przeciwko posiadaczowi o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie
4
z rzeczy bez stanowią przepisy art. 224-225 i art. 230 k.c., stanowiące lex specialis
w stosunku do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (zob. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 19 sierpnia 1971 r., II CR 274/71 nie publ. i z dnia 25 marca
1986 r., IV CR 29/86, OSNCP 1987, nr 2-3, poz. 44 oraz uchwały Sądu
Najwyższego: z dnia 11 maja 1972 r., III CZP 22/72, OSNCP 1972, nr 12, poz. 213
i z dnia 10 lipca 1984 r., III CZP 20/84, OSNCP 1984, nr 12, poz. 209). Zasady te
stosuje się w relacjach miedzy użytkownikiem wieczystym a posiadaczem
służebności.
Stojąc na gruncie przywołanego zapatrywania, aprobowanego przez skład
orzekający, nie można podzielić podniesionego w skardze zarzutu, iż Sąd
Apelacyjny, dokonując oceny roszczenia powódki o wynagrodzenie za bezumowne
korzystanie z gruntu będącego w jej użytkowaniu wieczystym przez pryzmat art.
224 i nast. k.c., naruszył przepisy art. 404-411 k.c. k.c. przez ich niezastosowanie.
Za bezzasadny należy uznać zarzut błędnej wykładni art. 224 § 2, art. 225,
art. 140 i art. 143 w związku z art. 233 i art. 6 k.c., zmierzający do wykazania
zaniżenia przez Sąd Apelacyjny wysokości zasądzonego wynagrodzenia w związku
przyjęciem niewłaściwego sposobu jego obliczenia. Skarżąca nie podważała przy
tym wysokości stawki zastosowanej do określenia tego wynagrodzenia, lecz
wadliwie – w jej ocenie – określony zakres bezprawnej ingerencji w przysługujące
jej prawo, nie uwzględniający powierzchni gruntu pod liniami energetycznymi;
prezentowała pogląd, że należne jej wynagrodzenie powinno zostać ustalone na
podstawie stawek rynkowych czynszu dzierżawnego i usprawiedliwia je sam fakt
ingerencji w jej prawo.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego trafnie zwrócono uwagę, że posiadanie
służebności nie pozbawia właściciela całkowicie władztwa nad nieruchomością
obciążoną. Z tego też względu stosowanie przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia
za korzystanie z nieruchomości cen rynkowych właściwych dla najmu lub dzierżawy
jest nieuzasadnione; w ramach obiektywnych kryteriów można natomiast
zastosować odpowiednie ceny rynkowe za korzystanie z nieruchomości w zakresie
służebności, których wysokość nie może pomijać stopnia ingerencji w treść prawa
własności, mającej wpływ na zakres korzystania z nieruchomości (zob. wyroki:
5
z dnia 8 czerwca 2005 r., V CSK 679/04, nie publ. i z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK
444/09, nie publ.). Powódka nie mogła zatem uzyskać rozstrzygnięcia
uwzględniającego dochodzone roszczenia w pełnym zakresie, powołując się
jedynie na stawki rynkowe czynszu dzierżawnego, stosowane dla nieruchomości
tego samego rodzaju.
Z wiążących ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego
wyroku wynika, iż linia energetyczna przebiegająca przez działki będące
w użytkowaniu wieczystym powódki wpływa ujemnie na zakres korzystania z nich
jedynie w części obejmującej areał zajęty pod dwa betonowe słupy (113,30 m2
).
Wbrew odmiennemu zapatrywaniu skarżącej, ocena ta nie była następstwem
błędnej wykładni art. art. 9 i art. 35 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym oraz art. 154 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia
1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Konstruując zarzut naruszenia tych
przepisów skarżąca nie sprecyzowała, w czym upatruje dokonania ich błędnej
wykładni; zaakcentowała natomiast swoje zastrzeżenia wobec - odwołującej się do
tych przepisów - opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego. Przypomnieć zatem
należy, że podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia
faktów lub oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.).
Zamierzonego rezultatu nie mógł wreszcie wywrzeć zarzut naruszenia art. 2
i art. 64 Konstytucji RP. Skuteczne powołanie się na podstawę kasacyjną
naruszenia prawa materialnego wymaga skonkretyzowania postaci tego naruszenia
(art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.). Tymczasem skarżąca nie wskazała, czy naruszenia
wskazanych przepisów upatruje w błędnej ich wykładni, czy też w niewłaściwym
zastosowaniu, co uniemożliwia przeprowadzenie merytorycznej oceny tego zarzutu.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł, jak
w sentencji.

V CSK 117/13

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia