Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KO 55/13
POSTANOWIENIE
Dnia 19 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Kazimierz Klugiewicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Michał Laskowski
SSN Andrzej Ryński
w sprawie L. W.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu,
w dniu 19 lutego 2014 r.,
wniosku pełnomocnika wnioskodawcy,
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu
Apelacyjnego z dnia 12 stycznia 2012 r., utrzymującym w mocy postanowienie
Sądu Okręgowego w W. z dnia 28 listopada 2011 r., w przedmiocie stwierdzenia
nieważności wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w W. z dnia 24 kwietnia 1948
r.
p o s t a n o w i ł:
1. oddalić wniosek;
2. kosztami sądowymi postępowania wznowieniowego, w tym
wydatkami w kwocie 20 zł, obciążyć wnioskodawcę L.
W.
UZASADNIENIE
Pełnomocnik wnioskodawcy L. W. wystąpił o wznowienie postępowania w
przedmiocie stwierdzenia, w trybie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznanie za
nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na
rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm.),
2
nieważności wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w W. z dnia 24 kwietnia 1948
r., które to postępowanie zakończyło się orzeczeniem Sądu Apelacyjnego z dnia 12
stycznia 2012 r., utrzymującym w mocy postanowienie Sądu Okręgowego w W. z
dnia 28 listopada 2011 r., którym oddalono wniosek L. W. o stwierdzenie tej
nieważności. Wraz z wnioskiem o wznowienie postępowania złożono wniosek o
przesłuchanie w charakterze świadków B. P.-W. i J. C. „na okoliczność ich
uczestnictwa w procesie toczącym się przed Wojskowym Sądem Rejonowym w
sprawie o sygn. akt …259/48, w którym to L. W. został skazany wraz z Z. P. i J. C.
za działalność polityczną związaną z walką o suwerenność i niepodległość oraz na
okoliczność, że znany im był fakt przynależności skazanych do organizacji „Polska
Niepodległa”, a także, że organizacja taka istniała i działała na terenie powiatu
ż./…/, a jej zadaniem była walka z komuną”.
Prokurator Prokuratury Generalnej w pisemnej odpowiedzi na wniosek
pełnomocnika wnioskodawcy L. W. o wznowienie postepowania, wniósł o jego
oddalenie.
Rozpoznając wniosek o wznowienie postępowania, Sąd Najwyższy zarządził
w trybie art. 97 k.p.k. w zw. z art. 546 k.p.k. dowodowe czynności sprawdzające,
poprzez przesłuchanie w drodze pomocy prawnej wskazanych we wniosku
świadków: B. P.-W. i J. C.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
Wniosek pełnomocnika wnioskodawcy L. W. o wznowienie postępowania
okazał się niezasadny i z tego powodu podlegał oddaleniu.
W pierwszej kolejności wskazać należy, że w postępowaniu w przedmiocie
nieważności, o jakim mowa w ustawie z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za
nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na
rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm.),
stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego (art. 3 ust. 4
ustawy). Oznacza to, że do wznowienia tego postępowania należy odpowiednio
stosować przepisy Kodeksu postępowania karnego o wznowieniu prawomocnie
zakończonego postępowania karnego. Skoro zaś ustawa ta przyjmuje, że
stwierdzenie nieważności jest równoznaczne z uniewinnieniem oskarżonego (art. 2
ust. 1 ustawy), to wznowienie postępowania staje się możliwe z uwagi na
3
podstawę wznowieniową określaną jako tzw. propter nova (i na którą powołał się w
swoim wniosku pełnomocnik L. W.) wówczas, gdy po wydaniu orzeczenia ujawnią
się nowe fakty lub dowody nie znane przedtem sądowi, a wskazujące na to, że
czyn przypisany oskarżonemu był jednak związany z działalnością na rzecz
niepodległego bytu Państwa Polskiego, albo wyrok wydano z powodu takiej
działalności, a więc że zachodzą podstawy do stwierdzenia nieważności wyroku,
czyli prawnie – uniewinnienia oskarżonego (art. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k. w zw. z
art. 2 ust. 1 i art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne
orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz
niepodległego bytu Państwa Polskiego).
Dodatkowo należy przypomnieć, że wznowienie postępowania jest instytucją
szczególną i wyjątkową, której ścisłe i dokładne unormowanie kodeksowe w
zakresie warunków formalnych i jego podstaw oraz w zakresie trybu i zasad
postępowania przy rozstrzyganiu w przedmiocie wznowienia, nie dozwalają na
rozszerzającą wykładnię określających je przepisów. Tak więc postępowanie karne
podlega wznowieniu nie w razie zgłoszenia jakichkolwiek wątpliwości co do
trafności zapadłego rozstrzygnięcia, ale jedynie wtedy, gdy „nowe fakty lub dowody”
wiarygodnie podważają prawdziwość dokonanych istotnych ustaleń faktycznych, to
jest zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że po wznowieniu postępowania
zapadnie orzeczenie odmienne od orzeczenia poprzedniego.
Skoro bowiem prawomocne orzeczenie ma być, w swym założeniu, trwałym
rozstrzygnięciem rozpatrywanej przez sąd sprawy i przysługuje mu cecha
domniemania prawdziwości przyjętych w nim ustaleń faktycznych, to wzruszenie
tego domniemania, a co za tym idzie i prawomocnego orzeczenia w drodze
wznowienia postępowania, może nastąpić tylko w ściśle określonych ustawą
warunkach. Przedmiotem rozstrzygnięcia w postępowaniu o wznowienie jest
kwestia istnienia podstaw do wznowienia, a nie kwestia odpowiedzialności karnej,
której dotyczy prawomocne orzeczenie kończące postępowanie sądowe.
Postępowanie sądowe o wznowienie postępowania nie może zatem prowadzić do
badania prawidłowości oceny materiału dowodowego dokonanego przez sąd
orzekający (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2002 r., II
KO 26/01, LEX nr 54422), ani tym bardziej do badania procesowej prawidłowości
4
poczynionych ustaleń faktycznych. Wzruszenie prawomocnego wyroku w drodze
wznowienia postępowania na podstawie art. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k. może bowiem
nastąpić tylko wtedy, gdy ujawnią się po jego wydaniu takie nowe dowody, które
mogą w sposób wiarygodny podważyć prawdziwość przyjętych w nim ustaleń
faktycznych.
Samo zgłoszenie nowych faktów i dowodów nie oznacza, że niejako
automatycznie sąd rozpoznający wniosek zobligowany jest do wznowienia
postępowania. Owe nowe fakty i dowody podlegają ocenie tego Sądu,
dokonywanej – co należy dobitnie podkreślić – w ścisłym powiązaniu z materiałem
dowodowym zgromadzonym w sprawie w toku jej rozpoznawania przez sądy I i II
instancji. Oddzielenie tej oceny od całokształtu dowodów, które stały się podstawą
prawomocnego orzeczenia, czyniłoby ją nieracjonalną i w zasadzie oderwaną od
realiów sprawy. A przecież tylko na gruncie tych realiów i po wnikliwym
skonfrontowaniu dowodów "nowych" (zgłoszonych we wniosku o wznowienie
postępowania) z dowodami dotychczas występującymi, możliwe jest stwierdzenie,
czy pierwsze z wymienionych nakazują uznać z dużym prawdopodobieństwem
ustalenia dokonane przez orzekające sądy obu instancji za wadliwe. Ze wskazanej
wyżej podstawy wznowienia wynika zatem, że rozpoznanie wniosku o wznowienie z
tego tytułu ogranicza się wyłącznie do badania, czy rzeczywiście po
uprawomocnieniu się wyroku skazującego ujawniły się nowe fakty lub dowody,
które wskazują na oczywistą (graniczącą z pewnością) lub co najmniej wysoce
prawdopodobną błędność orzeczenia objętego wnioskiem (zob. wyrok SN z 24
kwietnia 1996 r., V Ko 2/96, OSNKW 1996, z. 7-8, poz. 47; postanowienie SN z
dnia 15 lutego 2005 r., III KO 10/04, LEX nr 142541).
W omawianej sprawie żadną miarą nie sposób przyjąć, aby przedstawione
we wniosku o wznowienie postępowania okoliczności rzeczywiście stanowiły "nowe
fakty i dowody nie znane przedtem sądowi" (art. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k.), a także
nie sposób podzielić stanowiska pełnomocnika wnioskodawcy L. W., że
przedstawione we wniosku okoliczności stanowią, iż przestępstwa przypisane
wnioskodawcy były jednak związane z działalnością na rzecz niepodległego bytu
Państwa Polskiego, albo wyrok wydano z powodu takiej działalności, a więc że
zachodzą podstawy do unieważnienia wyroku.
5
W wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w W. z dnia 24 kwietnia 1948 r.,
sygn. akt … 259/48 przyjęto, że L. W. od połowy stycznia 1945 r. do 17 stycznia
1947 r. bez zezwolenia przechowywał w domu swojej matki broń palną, tj. popełnił
czyn z art. 4 § 1 dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r., a także działając wspólnie z
innymi osobami dopuścił się pięciu gwałtownych zamachów na urzędników
państwowych tj. popełnił przestępstwa z art. 1 § 3 dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r.
W toku tego postępowania ustalono, że przestępstwa, których dopuścił się L. W.,
miały charakter czysto kryminalny. Z kolei w toku postępowania o stwierdzenie
nieważności w/w wyroku zarówno Sąd Okręgowy w W., jak i Sąd Apelacyjny
również ustaliły, że czyny, za które L. W. został skazany wyrokiem z dnia 24
kwietnia 1948 r. (posiadanie broni palnej bez zezwolenia oraz napady rabunkowe)
nie były związane z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
Przyjęto nadto, że wnioskodawca nie wykazał, iż należał do jakiejkolwiek
organizacji niepodległościowej, a opierając się na opinii biegłego historyka Instytutu
Pamięci Narodowej stwierdzono, że nie zostały odnalezione żadne dokumenty
świadczące o istnieniu organizacji „Polska Niepodległa”, działającej na terenie Ż. i
powiatu G., ani potwierdzające przynależność wnioskodawcy i innych skazanych do
struktur niepodległościowych.
Przesłuchany w trybie art. 97 k.p.k. w zw. z art. 546 k.p.k. przez Sąd
Rejonowy w W. świadek J. C. nie potrafił powiedzieć, z jakiego powodu L. W. został
aresztowany. J. C. nie był ponadto w stanie przedstawić żadnych istotnych
informacji związanych z działalnością niepodległościową wnioskodawcy i jak
wskazał – nie brał on udziału w toczącym się przed Wojskowym Sądem
Rejonowym w W. w 1948 roku procesie, a swoją wiedzę opierał na informacjach
zasłyszanych od innych osób. Z kolei świadek B. P.-W. w swoich zeznaniach
wskazała, że nie posiada konkretnej wiedzy na temat zarzutów stawianych
oskarżonym w postępowaniu prowadzonym przez Wojskowy Sąd Rejonowy w W.
pod sygn. akt …259/48, w tym także L. W. Nie była także w stanie podać do jakiej
organizacji konspiracyjnej należał L. W.
Analizując powyższe dowody od strony podstaw do wznowienia
postępowania w przedmiocie stwierdzenia nieważności stwierdzić należy, że sama
nowość źródła dowodowego nie przesądza jeszcze o wystąpieniu przesłanki do
6
wznowienia postępowania. Nowe fakty lub dowody muszą bowiem wskazywać na
poważne prawdopodobieństwo sytuacji określonej w art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k., w
takim zakresie, w jakim ma to znaczenie w postępowaniu unieważnieniowym,
określonym w ustawie z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń
wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego. Tego waloru zeznania J. C. i B. P.-W. nie spełniają, skoro
osoby te nie posiadają wiedzy na temat stawianych L. W. zarzutów w postępowaniu
przed Wojskowym Sądem Rejonowym w W., a także przynależności wnioskodawcy
do konkretnie wskazanej organizacji konspiracyjnej.
Przesłanki do wznowienia postępowania nie może również stanowić – jak
trafnie wskazuje prokurator w pisemnej odpowiedzi na wniosek o wznowienie
postępowania – awans wnioskodawcy w dniu 12 listopada 2012 roku do stopnia
wojskowego majora. Okoliczność ta nie oznacza bowiem, że skazanie L. W. za
przypisane mu przestępstwa miało związek z działalnością na rzecz niepodległego
bytu Państwa Polskiego (zob. postanowienie SN z dnia 5 listopada 2010 r., III KO
85/10, R-OSNKW 2010, poz. 2200).
Z tego też względu podniesione we wniosku obrońcy skazanego okoliczności
nie wskazują na zaistnienie w niniejszej sprawie przesłanek określonych w art. 540
§ 1 pkt 2 lit. a k.p.k.
Mając zatem powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w części
dyspozytywnej postanowienia, obciążając wnioskodawcę kosztami sądowymi
postępowania wznowieniowego (art. 639 k.p.k.).