Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 386/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 kwietnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Romualda Spyt
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku O. sp. z o.o. z siedzibą w G.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanych: […]
o podstawę wymiaru składek,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 kwietnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 1 października 2012 r.,
I. uchyla zaskarżony wyrok w odniesieniu do A. H. i R. C. w
części dotyczącej wliczenia do podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia społeczne "premii lojalnościowych" i w tym
zakresie sprawę przekazuje Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego;
II. oddala skargę kasacyjną w pozostałej części.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 22 września 2011 r. Sąd Okręgowy zmienił, między innymi,
decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 maja 2010 r. i ustalił, że
kwoty 30.707,54 zł oraz 2.337,10 zł nie stanowią podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia społeczne za A. H. (dalej: „zainteresowany”) w związku z jego
zatrudnieniem w „O.” Spółce z o.o. (dalej: „płatnik”) oraz decyzję Zakładu z dnia 28
maja 2010 r. w ten sposób, że ustalił, iż kwoty 12.029,84 zł oraz 735,85 zł nie
stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za R. C. (dalej:
„zainteresowany”) w związku z jego zatrudnieniem w Spółce, zaś w pozostałym
zakresie odwołanie płatnika oddalił. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły
następujące ustalenia.
Płatnik prowadzi działalność gospodarczą w zakresie produkcji materiałów
budowlanych i usług budowlanych. Obecnie zatrudnia około 200 pracowników,
którzy pracują zarówno w kraju jak i za granicą. W toku swojej działalności kierował
pracowników do pracy w Belgii. Co do zasady, umowy o pracę z pracownikami
zawierane były na czas określony z możliwością ich dwutygodniowego
wypowiedzenia. Jako stanowisko pracy wskazywano: pracownik budowlany, jako
miejsce pracy: G. Wynagrodzenie określano jako minimalne, jednocześnie w każdej
z umów zawarte jest postanowienie: „w przypadku oddelegowania do pracy do
Belgii - wynagrodzenie według prawa belgijskiego”. Płatnik wypłacał pracownikom
oddelegowanym do pracy za granicą kwoty stanowiące zwrot kosztów podróży
służbowej na podstawie rozliczanych poleceń wyjazdu służbowego. Uchwałą
zarządu Spółki z dnia 12 stycznia 2009 r. „o anulowaniu błędnie wystawionych
poleceń wyjazdów służbowych i zwrocie nienależnie pobranych świadczeń”
stwierdzono, że pracownikom zatrudnionym za granicą nie przysługują żadne
dodatkowe świadczenia (w tym diety lub ryczałty za nocleg), poza wynagrodzeniem
określonym w aneksie do umowy o pracę. W związku z powyższym, z dniem 12
stycznia 2009 r. wprowadzono obowiązek dokonania korekt wystawionych poleceń
wyjazdu służbowego przez anulowanie tych, które zostały wystawione
bezpodstawnie, co dotyczy pracowników oddelegowanych do pracy za granicą.
Kwoty wypłacone pracownikom w latach 2007-2008 tytułem zwrotu kosztów
podróży służbowych wliczane były do kosztów uzyskania przychodów w okresach,
3
za które były wypłacane. W wykonaniu wezwania pracodawcy zainteresowani
zwrócili do kasy płatnika całość kwot wypłaconych im z tytułu zwrotu kosztów
podróży służbowych. W dalszej kolejności Sąd Okręgowy ustalił, że obowiązkiem
płatnika była wpłata kwoty stanowiącej 9% wynagrodzenia do urzędu belgijskiego,
który „po roku rozsyłał ją do zatrudnionych pracowników”. Ze względu na przypadki
nieotrzymywania przez pracowników tego świadczenia z powodu błędnych danych,
było ono wypłacane przez płatnika jego pracownikom wykonującym pracę na
terenie Belgii jako tzw. „premia lojalnościowa”, przysługująca za „lojalność pracy w
sektorze budownictwa za trudne warunki pracy”. Wypłata ta następowała na
podstawie umowy z Biurem Pracodawców do Spraw Organizacji i Kontroli (EOOC),
zgodnie z którą płatnik uzyskał zwolnienie z wpłaty do urzędu belgijskiego kwoty
stanowiącej 9% wynagrodzenia i zobowiązał się do wypłacania świadczenia w
wysokości 9% bezpośrednio pracownikom.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji - powołując się
na art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm.; dalej: „ustawa
systemowa”), § 2 ust. 1 pkt 15 i 16 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania
postawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161,
poz. 1106 ze zm.) oraz art. 10 ust. 1 pkt 1 i art. 12 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o
podatku dochodowym od osób fizycznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2012 r., poz. 361
ze zm.) - stanął na stanowisku, że co do zasady przychodem jest kwota (wartość
pieniężna) rzeczywiście przez podatnika osiągnięta, otrzymana bądź pozostawiona
do jego dyspozycji. W rezultacie bezpodstawnie wypłacone i niezwrócone przez
pracowników należności z tytułu kosztów podróży służbowych należałoby uznać za
przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Natomiast środki pieniężne zwrócone nie powinny stanowić podstawy wymiaru
składek, gdyż pracownikowi nie można w takiej sytuacji przypisać żadnego
trwałego przysporzenia majątkowego lub innego przychodu. Zdaniem Sądu
Okręgowego, co prawda przepisy nie uzależniają uzyskania przychodu od jego
trwałości, jednakże w sytuacji niewyegzekwowania przez organ rentowy składek od
przychodu, który został zwrócony jako nienależny, niecelowe byłoby
4
nieuwzględnienie faktu zwrotu i zobowiązywanie płatnika do składania korekty w
deklaracjach „celem zwrotu zapłaconej składki od wypłaty, którą zwrócono”.
Odnośnie do kwestii tzw. „premii za lojalność” Sąd pierwszej instancji
wskazał, że przy belgijskiej Konfederacji Budownictwa działa fundusz, który - za
pośrednictwem kasy Office Patronal d'Organisation et de Contróle des Regimes de
Securite d'Existance (skrót francuski OPOC, skrót niderlandzki PDOK) - pobiera od
wszystkich przedsiębiorców budowlanych na terenie Belgii składki od wynagrodzeń
w wysokości 9,12% na rzecz rocznych premii wypłacanych pracownikom za lojalną
pracę w sektorze budownictwa. System ten obowiązuje również zagraniczne firmy
budowlane świadczące usługi w Belgii i wynika ze stanowiącej kartę branżową
(uprzywilejowanie ze względu na pracę w określonej grupie zawodowej) Konwencji
nr 124, przewidującej, między innymi, obowiązkową premię dla pracowników
budownictwa w wysokości 9,12% wynagrodzenia. Wypłata tego świadczenia
wynika bezpośrednio z porozumienia branżowego i „jako taka nie podlega
składkom ZUS”. Na podstawie porozumienia zawartego pomiędzy Konfederacją
Budownictwa a zagranicznym pracodawcą działającym na terenie Belgii, kwota
stanowiąca 9,12% wynagrodzenia może być płacona przez tego pracodawcę
bezpośrednio jego pracownikom. Takie porozumienie zostało podpisane przez
płatnika, który świadczenie to nazwał na listach płac „premią za lojalność”. W
istocie bon lojalnościowy jest dodatkiem, który Fundusz Społeczny Pracowników
Branży Budowlanej przyznaje wyspecjalizowanym pracownikom budowlanym.
Dodatek ten polega na wypłacie rocznej premii pracownikom, którzy w ciągu roku
zatrudnienia pracowali w jednej lub wielu firmach budowlanych. Premia stanowi
wynagrodzenie dla pracownika za jego lojalność wobec sektora budowlanego.
Dodatek nie jest bezpośrednio wypłacany przez pracodawcę pracownikom, ale
zostaje najpierw przyznany przez Fundusz Społeczny, a pracodawca opłaca
składkę na jego finansowanie. Świadczenie w postaci „premii lojalnościowej” nie
było zatem świadczeniem wypłacanym „z definicji” przez pracodawcę, ale wpłacane
do stosownej instytucji belgijskiej zgodnie z obowiązującymi w Belgii przepisami i
jako takie nie stanowi przychodu pracownika stanowiącego podstawę składek na
ubezpieczenia społeczne. To, że z przyczyn technicznych dystrybucję tej
należności - za zgodą instytucji belgijskiej – przejął płatnik, nie może powodować,
5
że wypłaty te należy traktować jako podlegające oskładkowaniu. Nie były to bowiem
wypłaty dokonywane przez pracodawcę w ramach wynagrodzenia za pracę, czy
szerzej - w ramach stosunku pracy. Pracodawca działał tu jedynie jako
upoważniony przez właściwy organ dystrybutor środków, które od niego powinna
otrzymać instytucja belgijska i sama dalej je rozdzielać pracownikom branży
budowlanej.
Wyrokiem z dnia 1 października 2012 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
organu rentowego od powyższego wyroku, podzielając ustalenia i ocenę prawną
Sądu pierwszej instancji.
Sąd odwoławczy - przywołując treść art. 13 ust. 1 i 2 lit. a) oraz art. 14 ust. 1
lit. a) pkt I i II obowiązującego do dnia 30 kwietnia 2010 r. rozporządzenia Rady
(EWG) Nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów
zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących
działalność na własny rachunek oraz do członków ich rodzin przemieszczających
się w obrębie Wspólnoty (Dz.Urz.WE L 149 z dnia 05 lipca 1971 r., s. 2 i nast. ze
zm., dalej: „rozporządzenie Rady”), art. 13 ust. 1 rozporządzenia Rady (EWG) nr
574/72 z dnia 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr
1408/71 i decyzję nr 202 z dnia 17 marca 2005 r. w sprawie wzorów formularzy
niezbędnych do stosowania rozporządzeń Rady (EWG) nr 1408/71 i nr 574/72 -
wskazał, że płatnik uzyskał w odniesieniu do wszystkich pracowników
zaświadczenia potwierdzające właściwość prawa polskiego do zobowiązań
wynikających z umów o pracę pracowników objętych spornymi decyzjami organu
rentowego. Sytuację ubezpieczeniową pracowników regulują zatem polskie
przepisy prawa ubezpieczeń społecznych, mimo iż praca wykonywana była na
terytorium Belgii, co oznacza, że składki na ubezpieczenia społeczne należało
opłacać w Polsce, a podstawę ich wymiaru ustalać według polskich przepisów. W
dalszej kolejności, powołując się na art. 18 ust. 1 i art. 4 pkt 9 ustawy systemowej
oraz art. 10 ust. 1 pkt 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych, Sąd ten stwierdził, że za przychód w znaczeniu ekonomicznym uznaje
się wszelkie przysporzenia majątkowe o charakterze trwałym, powodujące wzrost
aktywów albo zmniejszenie pasywów, których rzeczywiste otrzymanie powoduje
obowiązek zapłaty podatku dochodowego. Zatem w zakresie nienależnych wypłat z
6
tytułu zwrotu kosztów podróży służbowych, które zostały zwrócone do kasy Spółki
przez jej pracowników, przysporzenia nie mają charakteru trwałego i nie mogą
stanowić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W ocenie Sądu
drugiej instancji, przyjęcie trafności poglądu, że skoro kwoty z tytułu zwrotu kosztów
podróży służbowych zostały wypłacone lub też uznano konto pracownika z tego
tytułu, to powstał przychód, od którego należy odprowadzić składki na
ubezpieczenia społeczne, nie uwzględniałoby ekonomicznego aspektu
przysporzenia na rzecz pracowników, które w chwili orzekania już nie istnieje.
Niecelowe byłoby zatem oskładkowanie zwróconych przez pracowników kwot z
tytułu zwrotu kosztów podróży służbowych, a następnie korekta dokumentów przez
płatnika.
Dalej Sąd odwoławczy stwierdził, że co prawda płatnik uzyskał w odniesieniu
do wszystkich pracowników zaświadczenia potwierdzające właściwość prawa
polskiego, jednak konieczne jest zwrócenie uwagi na specyficzny charakter tzw.
„premii lojalnościowych”. W pierwszym rzędzie świadczenia te nie mieszczą się w
zakresie przedmiotowym rozporządzenia Rady, gdyż nie należą do działów
zabezpieczenia społecznego określonych w art. 4 pkt 1 tego aktu, a ponadto -
skoro pracodawca miał obowiązek z tego tytułu odprowadzać składkę w wysokości
9,12% wynagrodzenia do belgijskiego funduszu przy belgijskiej Konfederacji
Budownictwa - to charakter przedmiotowych świadczeń jest składkowy, a w
konsekwencji nie ma podstaw do stosowania art. 4 pkt 2a rozporządzenia Rady.
Należy zatem uznać, że sporne świadczenie jest specjalnym świadczeniem z
belgijskiego sytemu prawnego, finansowanym ze składek pobieranych od
wszystkich przedsiębiorców budowlanych wykonujących usługi na terenie Belgii,
stanowiące wyraz uprzywilejowania pracowników budowlanych ze względu na
pracę w określonej grupie zawodowej, a płatnik je jedynie dystrybuował na rzecz
pracowników na terenie Polski. W ocenie Sądu drugiej instancji, oskładkowanie
„premii lojalnościowych” po raz drugi w Polsce (pierwszy raz składka miała być
opłacona przez pracodawcę do belgijskiego funduszu w wysokości 9,12%
wynagrodzenia) oznaczałoby naruszenie zasady niedyskryminacji w zatrudnieniu
obywateli polskich wobec obywateli belgijskich, gdyż przysporzenie z tytułu premii
lojalnościowych obywateli polskich wykonujących pracę na terenie Belgii byłoby
7
mniejsze niż przysporzenie pracowników belgijskich z tego samego tytułu
wykonujących pracę w sektorze budownictwa, czemu sprzeciwia się art. 11, art. 12
oraz art. 39 i nast. Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE).
Charakteru prawnego przedmiotowego świadczenia nie zmienia przy tym
okoliczność, że pracodawca polski na podstawie umowy zawartej z instytucją
belgijską przyjął na siebie obowiązki jego bezpośredniego dystrybutora i został
zwolniony z obowiązku opłacania składek na rzecz EOOC.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku organ rentowy zarzucił
naruszenie prawa materialnego, przez niewłaściwą wykładnię oraz
niezastosowanie: 1) art. 18 ust. 1 i art. 4 ust. 9 (prawidłowo: pkt 9) ustawy
systemowej w związku z art. 10 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych, przez uznanie, iż przychód wypłacony przez
płatnika pracownikom w ramach „podróży służbowych” nie stanowi podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, ponieważ nie miał on charakteru
trwałego, a zatem w sensie ekonomicznym nie można mówić o przysporzeniu
majątkowym, pomimo, że zainteresowani w latach kalendarzowych 2007-2008
otrzymali od pracodawcy środki pieniężne - zwrot kosztów podróży służbowych na
podstawie poleceń wyjazdów służbowych, co doprowadziło do pominięcia definicji
przychodu wyrażonej w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych; 2) art. 13 ust. 1 rozporządzenia Rady w związku z art. 18 ust 1 ustawy
systemowej w związku z art. 10 ust. 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych, przez ich nie zastosowanie i przez to przyjęcie,
że przychód wypłacony pracownikom przez płatnika w ramach „premii
lojalnościowych” nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne; 3) art. 4, art. 13 ust. 1 i ust. 2 lit. a), art. 14 ust. 1 lit. a) i b)
rozporządzenia Rady w związku z art. 18 ust. 1 ustawy systemowej w związku z
art. 10 ust 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych, przez ich niewłaściwą wykładnię i przez to przyjęcie, że [„premie
lojalnościowe”] nie powinny stanowić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne.
Wskazując na powyższe zarzuty, skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu
drugiej instancji w zaskarżonej części (w odniesieniu do zainteresowanych A. H. i
8
R. C.) i w tym zakresie przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego
rozpoznania, ewentualnie o uchylenie w zaskarżonej części wyroku Sądu
odwoławczego i poprzedzającego do wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie
sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, lub o uchylenie w zaskarżonej
części wyroków Sądów obu instancji i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez
oddalenie odwołań płatnika od decyzji organu rentowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna jest częściowo usprawiedliwiona.
Nieskuteczne okazały się zarzuty skarżącego odnoszące się do
nieuwzględnienia w podstawie wymiaru składek przychodu uzyskanego przez
zainteresowanych z tytułu „podróży służbowych”.
Stosownie do art. 18 ust. 1 ustawy systemowej, podstawę wymiaru składek
na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych będących pracownikami
stanowi przychód, o którym mowa w art. 9 pkt 4 ustawy, co oznacza przychody w
rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu
zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Przepis art. 12 ust. 1 ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych odczytywany w związku z art. 11 ust. 1 tej ustawy
za przychody ze stosunku pracy uznaje wszelkiego rodzaju otrzymane (wypłacone
pracownikowi) lub postawione do dyspozycji pracownika w roku kalendarzowym
pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i
innych nieodpłatnych świadczeń, bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło
finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenie
zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki,
nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie
od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia
pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych
świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Trafnie skarżący podnosi, że powołane wyżej przepisy nie uzależniają
uwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne
uzyskanego przez pracownika przychodu od jego „trwałości”. Nie może to jednak
9
prowadzić do uwzględnienia skargi kasacyjnej. Skarżący, ograniczając się do
postawienia zarzutu błędnego zdefiniowania pojęcia przychodu pomija bowiem, że
podstawę zaskarżonego wyroku stanowiło przede wszystkim podzielenie przez Sąd
odwoławczy oceny Sądu pierwszej instancji co do niecelowości oskładkowania
świadczeń wypłaconych zainteresowanym z tytułu podróży służbowych, a
następnie dokonywania korekt w tym zakresie w sytuacji, gdy na datę orzekania
sporne kwoty zostały pracodawcy zwrócone. Sąd drugiej instancji - aczkolwiek
jasno tego nie wyraził - odwołał się zatem do wynikającej z art. 316 § 1 k.p.c.
zasady aktualności orzeczenia sądowego. Dokonanej w tym zakresie oceny
skarżący nie podważa stosownymi zarzutami, co powoduje, że prawidłowość
stanowiska Sądu odwoławczego uchyla się spod kontroli kasacyjnej.
Usprawiedliwiona okazała się natomiast skarga kasacyjna w zakresie
odnoszącym się do nieuwzględnienia w podstawie wymiaru składek na
ubezpieczenia społeczne wypłaconych zainteresowanym „premii lojalnościowych”.
Sąd drugiej instancji - pomimo przyjęcia, że na podstawie art. 13 ust. 1 i art.
14 ust. 1 lit. a rozporządzenia Rady zainteresowani podlegali w zakresie
ubezpieczeń społecznych ustawodawstwu polskiemu - uznał, że sporne
świadczenia nie stanowią podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia, gdyż po
pierwsze - nie wchodzą w zakres przedmiotowy rozporządzenia Rady, skoro nie
zostały wymienione w art. 4 pkt 1 (prawidłowo: ust. 1) i nie ma do nich
zastosowania art. 4 pkt 2a (prawidłowo: ust. 2a) tego aktu, po drugie - stanowią
„specjalne świadczenie z belgijskiego systemu prawnego” finansowane ze składek
pobieranych od wszystkich przedsiębiorców budowlanych wykonujących usługi na
terenie Belgii, po trzecie - ich ponowne oskładkowanie oznaczałoby naruszenie
zasady niedyskryminacji w zatrudnieniu obywateli polskich wykonujących pracę w
sektorze budownictwa na terenie Belgii w stosunku do pracowników belgijskich.
Argumentacja ta nie zasługuje na aprobatę.
Stosownie do art. 4 ust. 1 rozporządzenia Rady, znajduje ono zastosowanie
do wszystkich ustawodawstw odnoszących się do działów zabezpieczenia
społecznego, które dotyczą: a) świadczeń w razie choroby i macierzyństwa;
b) świadczeń z tytułu inwalidztwa, łącznie ze świadczeniami służącymi zachowaniu
albo zwiększeniu zdolności do zarobkowania; c) emerytur; d) świadczeń dla osób
10
pozostałych przy życiu; e) świadczeń z tytułu wypadku przy pracy i choroby
zawodowej; f) świadczeń z tytułu śmierci; g) zasiłków dla bezrobotnych;
h) świadczeń rodzinnych, zaś zgodnie z art. 4 ust. 2a - również do specjalnych
świadczeń pieniężnych o charakterze nieskładkowym, przewidzianych w ramach
ustawodawstwa, które z uwagi na jego zakres podmiotowy, cele i/lub warunki
nabycia uprawnienia posiada cechy zarówno ustawodawstwa dotyczącego
zabezpieczenia społecznego, o którym mowa w ust. 1, jak również pomocy
społecznej. Nie jest więc trafny pogląd Sądu drugiej instancji, jakoby zakres
przedmiotowy rozporządzenia Rady określony w jego art. 4 ust. 1 i ust. 2a odnosił
się do świadczeń stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne. Niewątpliwie zakres ten odnosi się bowiem do świadczeń
przysługujących z systemów zabezpieczenia społecznego na wypadek ryzyk
enumeratywnie wymienionych w art. 4 ust. 1 rozporządzenia Rady oraz specjalnych
świadczeń pieniężnych o charakterze nieskładkowym zdefiniowanych w art. 4 ust.
2a tego rozporządzenia, a przeznaczonych na zapewnienie: uzupełniającego,
zastępczego lub dodatkowego ubezpieczenia od ryzyk objętych działami
zabezpieczenia społecznego, o których mowa w ust. 1, które zagwarantują
zainteresowanym osobom dochód na poziomie minimum egzystencji,
uwzględniający sytuację gospodarczą i społeczną w zainteresowanym Państwie
Członkowskim (lit. i) albo wyłącznie szczególnej ochrony niepełnosprawnym, ściśle
powiązanej z otoczeniem społecznym takiej osoby w zainteresowanym Państwie
Członkowskim (lit. ii). Skoro zatem w zakresie ubezpieczeń społecznych
zainteresowani podlegali ustawodawstwu polskiemu, to również według tego
ustawodawstwa ocenie podlega ustalenie podstawy wymiaru składek na te
ubezpieczenia.
Nie można podzielić poglądu Sądu drugiej instancji, że „premia
lojalnościowa” nie stanowi przychodu ze stosunku pracy w rozumieniu art. 12 ust. 1
ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z tego względu, iż jest
„specjalnym świadczeniem przysługującym z belgijskiego systemu prawnego
finansowanym ze składek pobieranych od wszystkich przedsiębiorców
budowlanych”. Uszło uwadze Sądu odwoławczego, że art. 18 ust. 1 w związku z
art. 4 pkt 9 ustawy systemowej oraz art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym
11
od osób fizycznych za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne
uznaje wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne dokonywane z tytułu zatrudnienia w
ramach stosunku pracy, bez względu na źródło ich finansowania. Z ustaleń
faktycznych wynika, że w każdym przypadku sporne świadczenia finansowane były
przez pracodawcę zainteresowanych, niezależnie od tego czy to on dokonywał
bezpośrednio ich wypłaty pracownikom, czy też wypłaty dokonywał inny podmiot,
jednakże ze środków pochodzących ze składek pracodawców branży budowlanej i
przeznaczonych na wypłatę tych świadczeń. Nie powinno również budzić
wątpliwości, że „premie lojalnościowe”, stanowiące - jak przyjęły to Sądy obu
instancji - wynagrodzenie pracownika za lojalność wobec belgijskiego sektora
budowlanego i wyraz uprzywilejowania pracowników budowlanych ze względu na
pracę w określonej grupie zawodowej, posiadają charakter przychodu z tytułu
zatrudnienia w ramach stosunku pracy, gdyż właśnie wykonywanie tego
zatrudnienia stanowiło podstawę ich wypłaty zainteresowanym.
Niezrozumiałe są wywody Sądu drugiej instancji odnoszące się do
„naruszenia zasady niedyskryminacji w zatrudnieniu obywateli polskich wobec
obywateli belgijskich” z uwagi na „oskładkowanie ‘premii lojalnościowych’ drugi raz
w Polsce”. Rozważania Sądu odwoławczego w tym zakresie pozostają poza
ustalonym stanem faktycznym, zgodnie z którym obowiązek przekazywania do
Funduszu Społecznego Pracowników Branży Budowlanej przy belgijskiej
Konfederacji Budownictwa składki w wysokości 9,12% wynagrodzeń pracowników z
przeznaczeniem na wypłatę „premii lojalnościowych” obciążał pracodawcę i to tylko
w przypadku, gdy świadczeń tych nie wypłacał on pracownikom bezpośrednio. Ze
stanu faktycznego nie wynika natomiast, aby składka przeznaczona na „premie
lojalnościowe” była potrącana z wynagrodzeń pracowników lub aby od wypłat tego
rodzaju pobierane były składki przez belgijskie instytucje ubezpieczeniowe.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie
art. 39814
, art. 39815
§ 1 oraz odpowiednio stosowanego art. 108 § 2 k.p.c.