Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 77/14
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Stępka
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 17 kwietnia 2014 r.,
sprawy A. W.
skazanego z art. 208 k.k., art. 178a § 1 k.k.
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 23 września 2013 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w S. z dnia 18 marca 2013 r.,
p o s t a n o w i ł
I. oddalić kasację obrońcy skazanego jako oczywiście
bezzasadną;
II. obciążyć skazanego A. W. kosztami sądowymi
za postępowanie kasacyjne.
UZASADNIENIE
Prokuratura Rejonowa oskarżyła A. W.:
- w pkt I aktu oskarżenia o to, że w dniach 12-13 grudnia 2011 roku w miejscowości
B., bezprawnie pozbawił wolności małoletnią M. P. lat 14, w ten sposób, że wbrew
jej woli przetrzymywał ją przez 25 godzin w samochodzie osobowym Mitsubishi o
numerach rejestracyjnych […] – a więc o czyn z art. 189 § 1 k.k.;
- w pkt II aktu oskarżenia o to, że w dniach 12-13 grudnia 2011 roku w okolicach B.,
w krótkich odstępach czasu i w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, kilkakrotnie
doprowadził małoletnią M. P. lat 14, do poddania się innej czynności seksualnej,
2
polegającej na dotykaniu jej miejsc intymnych - a więc o czyn z art. 200 § 1 k.k. w
zw. z art. 12 k.k.;
- w pkt III aktu oskarżenia o to, że w dniach 12-13 grudnia 2011 roku okolicach B.,
rozpijał małoletnią M. P. lat 14 w ten sposób, że nakłaniał oraz zmuszał
wymienioną, ściskając ją za twarz do spożywania alkoholu - a więc o czyn z art.
208 k.k. i art. 191 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;
- w pkt IV aktu oskarżenia o to, że w dniach 12-13 grudnia 2011 roku w okolicach
B., kierował samochodem osobowym marki Mitsubishi o numerach rejestracyjnych
[…] w ruchu lądowym, znajdując się w stanie nietrzeźwości - a więc o czyn z art.
178a § 1 k.k.
Sąd Rejonowy, wyrokiem z dnia 18 marca 2013 r., rozstrzygnął w tym
zakresie w następujący sposób:
- oskarżonego A. W. uniewinnił od czynów zarzuconych w pkt I i II aktu oskarżenia i
na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k. w tym zakresie kosztami sądowymi obciążył
Skarb Państwa;
- w miejsce czynu zarzuconego w punkcie III aktu oskarżenia uznał oskarżonego A.
W. za winnego tego, że w dniach 12-13 grudnia 2011 roku w okolicach B., rozpijał
małoletnią M. P. w ten sposób, że podawał jej do picia zakupioną przez siebie
wódkę w ilości ok. 400 gram, czym wypełnił dyspozycję art. 208 k.k. - i za to na
podstawie tego przepisu wymierzył oskarżonemu karę 9 miesięcy pozbawienia
wolności;
- oskarżonego A. W. uznał za winnego czynu zarzuconego w punkcie IV aktu
oskarżenia, stanowiącego przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. i na postawie tego
przepisu wymierzył mu karę 9 miesięcy pozbawienia wolności;
- na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w miejsce jednostkowych kar
pozbawienia wolności wymierzył oskarżonemu łączną karę pozbawienia wolności w
rozmiarze 1 roku i 1 miesiąca pozbawienia wolności;
- na podstawie art. 42 § 1 k.k. oraz art. 43 § 1 k.k. orzekł względem oskarżonego A.
W. zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na
okres 3 lat;
- na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego od ponoszenia kosztów
sądowych, obciążając nimi Skarb Państwa.
3
Apelacje od tego wyroku wnieśli obrońca oskarżonego i prokurator.
Obrońca A. W., zaskarżając orzeczenie w części, w której doszło do uznania winy
oskarżonego w zakresie przestępstw z art. 208 k.k. i art. 178a § 1 k.k., na
podstawie art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. zarzucił:
I. Obrazę przepisów postępowania karnego, która mogła mieć wpływ na treść
orzeczenia, a mianowicie art. 5 § 1 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. w zw. z art 2 § 2
k.p.k., art. 4 k.p.k. i art. 410 k.p.k., art. 366 § 1 k.p.k. i art 167 k.p.k., poprzez:
1/ dokonanie przez Sąd dowolnej oraz selektywnej oceny zgromadzonego w
sprawie materiału dowodowego, która doprowadziła sąd do wydania wyroku
skazującego, wyrażającą się w uwzględnieniu wyłącznie okoliczności
niekorzystnych dla oskarżonego, podczas, gdy właściwa ocena dowodów
przeprowadzona z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz
wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, prowadzić musi do uniewinnienia
oskarżonego – a zatem doszło do naruszenia art. 7 k.p.k. i art. 4 k.p.k.,
2/ dokonanie przez Sąd dowolnej oceny:
a) wyjaśnień oskarżonego poprzez odmówienie im wiarygodności, podczas gdy
oskarżony opisał przebieg zdarzeń w sposób szczegółowy, logiczny oraz korelujący
z ujawnionym materiałem dowodowym;
b) zeznań pokrzywdzonej zakresie spożywania przez nią alkoholu, poprzez
przyznanie im waloru wiarygodności, podczas gdy zeznania te są niespójne i ze
sobą sprzeczne oraz nie korelują z obiektywnym materiałem dowodowym w postaci
opinii biegłego i badań na zawartość alkoholu;
3/ bezpodstawnej rezygnacji przez Sąd z przeprowadzenia z urzędu czynności
dowodowych w celu wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, a
mianowicie:
a/ zaniechanie przeprowadzenia dowodu z opinii daktyloskopijnej co do
plastikowych kubków oraz butelki od szampana dla wyjaśnienia, czy oskarżony
oraz pokrzywdzona rzeczywiście z tych przedmiotów korzystali;
b/ zaniechanie przesłuchania w charakterze świadków pracowników sklepu w
dwóch miejscowościach na okoliczność faktu sprzedaży oskarżonemu alkoholu i
rodzaju tego alkoholu.
4
4/ bezpodstawne pominięcie przez Sąd dowodu z zeznań świadka J. R., podczas
gdy zeznania tego świadka jednoznacznie wskazują, iż oskarżony tego dnia nie
kupował alkoholu w sklepie wskazanym przez pokrzywdzoną, a Sąd zeznania
pokrzywdzonej w tym zakresie uznał za wiarygodne.
II. Skutkiem powyższych uchybień był błąd w ustaleniach faktycznych będących
podstawą orzeczenia, który miał wpływ na treść wyroku i polegał na przyjęciu, że
istnieją przesłanki do skazania oskarżonego za czyny z art. 208 k.k. i z art. 178a §
1 k.k. w sytuacji, gdy w świetle prawidłowo ocenionego materiału dowodowego Sąd
I instancji powinien uniewinnić oskarżonego.
W konkluzji apelujący obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
poprzez uniewinnienie oskarżonego A. W. od zarzucanych mu czynów, ewentualnie
uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I
instancji.
Prokurator Prokuratury Rejonowej zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść
oskarżonego. Na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k. zarzucił wyrokowi naruszenie
przepisów procedury karnej, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, a
mianowicie art. 7 k.p.k. i art. 185a § 1 k.p.k. Tego naruszenia Sąd dopuścił się
poprzez ukształtowanie swego przekonania na podstawie dowodów ocenionych w
sposób dowolny, bez uwzględnienia prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i
doświadczenia życiowego, odnośnie oceny treści zeznań małoletniej
pokrzywdzonej, która nie ukończyła 15 roku życia i przyjęcia, że są one
nacechowane rozbieżnościami, a w związku z tym odmówienia im waloru
wiarygodności w zakresie opisu zdarzeń zakwalifikowanych jako przestępstwa z
art. 189 § 1 k.k. i art. 200 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., co doprowadziło do
bezpodstawnego uniewinnienia oskarżonego od tych zarzutów.
W konkluzji prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
Po rozpoznaniu wniesionych apelacji Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 23
września 2013 r., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelacje za
oczywiście bezzasadne.
Kasację od wyroku Sądu odwoławczego wniósł obrońca skazanego W., który
na zasadzie art. 523 k.p.k. wyrokowi zarzucił:
5
1/ rażące naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść
orzeczenia, a mianowicie art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k., poprzez nienależyte obsadzenie
Sądu orzekającego w przedmiotowej sprawie, a mianowicie Sądu Rejonowego w
S., Wydział zamiejscowy w R.;
2/ rażące naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść
orzeczenia, a mianowicie art. 2 § 2 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k. i art. 7 k.p.k. w zw. z art.
457 § 3 k.p.k., przez bezkrytyczne podzielenie stanowiska sądu a quo o winie
skazanego mimo, że brak było wystarczających dowodów do przyjęcia, iż popełnił
on zarzucane mu czyny;
3/ rażące naruszenie prawa materialnego, które miało istotny wpływ na treść
orzeczenia, a mianowicie art. 208 k.k. poprzez przyjęcie i ustalenie, że w
przedmiotowej sprawie zachowanie skazanego wyczerpało ustawowe znamię art.
208 k.k. w postaci rozpijania małoletniej, podczas gdy doszło do jednorazowego
podania alkoholu małoletniej.
W konkluzji obrońca wniósł o uchylenie wyroków Sądów obydwu instancji
(chociaż wprost nie skonkretyzowano tego) i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania sądowi I instancji, ewentualnie zmianę wyroku poprzez uniewinnienie
skazanego od przypisanych mu przestępstw.
Prokurator Prokuratury Okręgowej w pisemnej odpowiedzi na kasację wniósł
o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.
Rozpoznając przedmiotową kasację Sąd Najwyższy zważył, co
następuje:
Kasacja obrońcy skazanego A. W. okazała się oczywiście bezzasadną i
podlegała oddaleniu w trybie z art. 535 § 3 k.p.k.
W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że w przedmiotowym
postępowaniu nie wystąpiła podniesiona w kasacji bezwzględna podstawa
odwoławcza z art. 439 § 1 pkt. 2 k.p.k. Nie można podzielić zarzutu skarżącego, że
skoro rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 października 2012 roku
zniesiony został Sąd Rejonowy w R. i stał się on Wydziałem zamiejscowym Sądu
Rejonowego w S., to doszło do rażącego naruszenia przepisów postępowania
poprzez nienależyte obsadzenie składu orzekającego.
6
Obrońca wywodzi, że uprawnienie do przeniesienia sędziego na inne
miejsce służbowe przysługuje wyłącznie Ministrowi Sprawiedliwości, w związku z
czym nie może być przekazane innej osobie, w tym sekretarzowi czy
podsekretarzowi stanu.
Należy zatem stwierdzić, iż zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego w pełnym
składzie z dnia 28 stycznia 2014 r., BSA-4110-4/13 (OSNKW 2014, z. 4, poz. 31),
kompetencja Ministra Sprawiedliwości do przeniesienia sędziego na inne miejsce
służbowe w wypadku zniesienia sądu wynika wprost z art. 75 § 3 w zw. z art. 75 § 2
pkt 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r., - Prawo o ustroju sądów powszechnych (jedn.
tekst: Dz. U. z 2013 r., poz. 427 ze zm.) i nie może on być zastąpiony przez
sekretarza ani podsekretarza stanu. Należy jednak zwrócić uwagę, że jednocześnie
Sąd Najwyższy wskazał, iż wykładnia ta wiąże dopiero od chwili jej podjęcia i nie
wywołuje skutków wstecznych. W konsekwencji więc, decyzja o przeniesieniu
sędziego na inne miejsce służbowe wydana przed podjęciem uchwały, podpisana
przez sekretarza lub podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, jest
prawnie skuteczna. A zatem w przedmiotowej sprawie brak jest podstaw do
przyjęcia, by wystąpiła bezwzględna przesłanka odwoławcza z art. 439 § 1 pkt. 2
k.pk., skoro kwestionowane orzeczenie zapadło przed podjęciem wymienionej
uchwały.
Odnosząc się do pozostałych zarzutów kasacji, trzeba w pierwszej kolejności
stwierdzić, że są one bezzasadne w sposób oczywisty.
Krytycznie należy podnieść, że w przedmiotowej sprawie w rzeczywistości skarga
zmierzała do kolejnego zakwestionowania prawidłowości dokonanej przez sąd
pierwszej instancji – i zaakceptowanej w pełni w wyniku kontroli apelacyjnej przez
sąd odwoławczy – oceny materiału dowodowego oraz ustaleń faktycznych. Zarzuty
kasacyjne w znacznym stopniu stanowią powielenie zarzutów apelacyjnych (poza
podniesieniem wystąpienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej), podobnie
powtórzono część podniesionych na ich uzasadnienie argumentów. W rezultacie
autorka kasacji stara się doprowadzić do poddania ocenie przez Sąd Najwyższy
ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Rejonowy. Tymczasem postępowanie
kasacyjne nie może stanowić powtórzenia postępowania apelacyjnego i nie jest
swego rodzaju trzecią instancją odwoławczą, mającą służyć kolejnemu
7
weryfikowaniu poprawności zapadłych orzeczeń w sądach pierwszej i drugiej
instancji. Nie jest bowiem funkcją kontroli kasacyjnej kolejne, powielające kontrolę
apelacyjną rozpoznawanie zarzutów stawianych pod pozorem kasacji orzeczeniu
sądu pierwszej instancji. Z istoty samej kasacji wynika przecież, że w tym
postępowaniu niedopuszczalne jest dokonywanie przez Sąd Najwyższy ponownej
oceny dowodów, czy też poprawności dokonanych ustaleń faktycznych.
Za oczywiście bezzasadny należy uznać zarzut kasacji, jakoby Sąd
odwoławczy bezkrytycznie podzielił stanowisko sądu I instancji o winie skazanego,
mimo braku wystarczających dowodów, że popełnił on przypisane mu czyny. Jak
trafnie wskazał prokurator w pisemnej odpowiedzi na kasację, Sąd Okręgowy
starannie rozpoznał wszystkie zarzuty apelacyjne i dokonał ich rzetelnej,
szczegółowej analizy, odnosząc się w wystarczającym stopniu w uzasadnieniu
wyroku do wszystkich argumentów podniesionych w apelacji. Wskazał ten Sąd,
dlaczego zarzuty i wnioski apelacji uznał za niezasadne i czym się kierował,
wydając przedmiotowe orzeczenie. Słusznie też uznał, że Sąd Rejonowy nie
wykroczył poza granice swobodnej oceny dowodów, dysponował pełnym
materiałem dowodowym, wnikliwie go rozważył, a sprawstwo i sposób działania
oskarżonego wykazał za pomocą całości okoliczności ujawnionych na rozprawie
głównej. Należy w tym miejscu podkreślić również, że tylko z powodu rzetelnej
analizy zebranych dowodów dokonanej przez Sąd I instancji oraz ścisłego
przestrzegania zasad in dubio pro reo z art. 5 § 2 k.p.k. i swobodnej oceny
dowodów z art. 7 k.p.k., doszło do uniewinnienia oskarżonego W. od zarzutu
popełnienia dwóch kolejnych przestępstw na szkodę pokrzywdzonej P.
Należy też w pełni zaaprobować stanowisko Sądu odwoławczego, że
przeprowadzenie wnioskowanych przez obronę dowodów nie było konieczne, tym
bardziej, iż podnoszone tezy dowodowe zostały podczas postępowania przed
sądem ustalone ponad wszelką wątpliwość. Dotyczy to zarówno znalezionych na
miejscu plastikowych kubków, jak i wymiocin z kurtki pokrzywdzonej.
Trzeba mieć na uwadze fakt, że tak skazany W., jak i pokrzywdzona podali
zgodnie, iż pili z zabezpieczonych kubków alkohol. Z kolei odnośnie do śladów na
kurtce pokrzywdzonej trzeba przypomnieć, iż słusznie Sąd odwoławczy przyjął, że
wymioty pokrzywdzonej były reakcją młodego organizmu na spożyty alkohol, co jest
8
rzeczą na tyle oczywistą, iż nie ma potrzeby przeprowadzania specjalistycznych
opinii na tego rodzaju okoliczności. Natomiast brak obecności alkoholu w tych
wymiocinach jest wynikiem procesu utleniania, co bynajmniej nie dowodzi, że
pokrzywdzona nie spożywała alkoholu.
Odnosząc się do zarzutu rażącego naruszenia prawa materialnego, a to art.
208 k.k., należy stwierdzić, że błędne jest stanowisko autorki kasacji, jakoby
skazany nie zrealizował ustawowego znamienia rozpijania małoletniego w
rozumieniu art. 208 k.k. Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie wyrażany jest
pogląd prawny, że również jednorazowe działanie sprawcy może doprowadzić do
skutku w postaci rozpijania małoletniego, rozumianego jako niebezpieczeństwo
przyzwyczajenia się do alkoholu lub umocnienia się w tego rodzaju skłonności (por.
Kodeks Karny. Część szczególna. Komentarz. Tom I, pod red. A. Wąska i R.
Zawłockiego, wyd. 4, Warszawa 2010, s. 1224 – 1228; wyrok Sądu Najwyższego z
14 marca 2007 r., IV KK 472/06, Lex nr 446387). Sąd I instancji prawidłowo ustalił,
że oskarżony Andrzej Wieteska zrealizował wszystkie ustawowe znamiona
przestępstwa z art. 208 k.k., skoro podawał czternastoletniej pokrzywdzonej
wysokoprocentowy alkohol w łącznej ilości 400 gram. Podkreślił też Sąd, że
oskarżony miał pełną świadomość w zakresie wieku pokrzywdzonej – i wskazał
okoliczności o tym świadczące (s. 22 uzasadnienia).
Podobnie chybionym jest stanowisko wyrażone w kasacji, że w sprawie brak
dowodów pozwalających na przypisanie skazanemu przestępstwa z art. 178a § 1
k.k. Podniesione w tym zakresie argumenty są dowolne i pomijają oczywistą
wymowę jednoznacznych dowodów. Również w tej części Sąd Rejonowy dokonał
nie budzących wątpliwości ustaleń, a wynika z nich, że W. spożył znaczne ilości
alkoholu nie tylko krytycznego dnia, ale także pił alkohol przez dwa kolejne dni
wcześniej (s. 14 i 23 uzasadnienia). Należy w pełni zaaprobować stanowisko tego
Sądu, iż stan nietrzeźwości oskarżonego można wywodzić nie tylko z wyników
badania alkomatem, czy badania laboratoryjnego, ale także „z ustalonych w
sprawie faktów pobocznych”, jeśli na podstawie innych dowodów, np. zeznań
świadków, czy wyjaśnień oskarżonego, można „dokonać pewnych ustaleń, że
oskarżony znajdując się w stanie nietrzeźwości prowadził pojazd mechaniczny”.
Sąd odwoławczy akceptując w pełni te ustalenia Sądu I instancji podkreślił, że
9
twierdzenia oskarżonego, jakoby alkohol spożył dopiero po krytycznym zdarzeniu,
na wieść, iż jest poszukiwany przez Policję, są niewiarygodne i niezgodne z
zasadami doświadczenia życiowego. Przypomniał w tym zakresie wywody opinii
toksykologicznej, z której wynika, że stwierdzone u skazanego stężenie alkoholu
nie mogło pochodzić wyłącznie ze spożycia go dopiero po przybyciu do domu, lecz
A. W. musiał spożyć go także w innych okolicznościach (opinia, k. 305,
uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego, s. 12).
Mając na uwadze wszystkie podniesione powyżej okoliczności, Sąd
Najwyższy oddalił kasację obrońcy skazanego w trybie art. 535 § 3 k.p.k. jako
oczywiście bezzasadną. O kosztach sądowych postępowania kasacyjnego
orzeczono na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k., obciążając nimi
skazanego.