WA 16/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:22-05-2014
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt: WA 16/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Tomczyk (przewodniczący)
SSN Edward Matwijów
SSN Jan Bogdan Rychlicki (sprawozdawca)
Protokolant : Anna Krawiec
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Tadeusza Cieśli
w sprawie szer. A. D. oskarżonego z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. i
innych, po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na rozprawie w dniu 7 maja 2014 r.,
apelacji, wniesionej przez prokuratora na niekorzyść od wyroku Wojskowego Sądu
Okręgowego w P. z dnia 30 stycznia 2014 r.
1. uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do
ponownego rozpoznania Wojskowemu Sądowi Okręgowemu,
2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. L. opłatę w
kwocie 738 zł w tym 23% podatku VAT (słownie siedemset
trzydzieści osiem) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej z urzędu w postępowaniu przed Sądem Najwyższym.
UZASADNIENIE
2
Szer. A. D.został oskarżony o to, że:
„w dniu 1 sierpnia 2012r. około godziny 22.00 na terenie Islamskiej Republiki
Afganistanu w pojeździe opancerzonym w trakcie przejazdu z T. poza bramę F.
dokonał rozboju na obywatelach afgańskich: […]w ten sposób, że używając groźby
i przemocy polegającej na uderzeniu W. w twarz i przyłożeniu mu do szyi
niebezpiecznego narzędzia w postaci noża szturmowego KABAR, a następnie
kilkukrotnym uderzeniu kołnierzem od kamizelki kuloodpornej W. i N., zażądał od
wszystkich pokrzywdzonych wydania pieniędzy, po czym zabrał w celu
przywłaszczenia od N. pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3 700 USD, czym
działał na szkodę N., W. i G., przy czym czynu tego dopuścił się, mając
ograniczoną w stopniu znacznym zdolność kierowania swoim postępowaniem,
tj. o popełnienie przestępstwa z art. 280 § 2 kk w zw. z art. 31 § 2 kk”.
Wojskowy Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 30 stycznia 2014 r. uznał go za
winnego tego, że:
„1. w dniu 1 sierpnia 2012r. około godziny 22.00, jako funkcjonariusz publiczny -
żołnierz zawodowy, przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że na terenie
Islamskiej Republiki Afganistanu w pojeździe opancerzonym […] w trakcie
przejazdu z T. poza bramę F. stosował przemoc wobec obywatela afgańskiego W.
poprzez przyłożenie mu do szyi niebezpiecznego narzędzia w postaci noża
szturmowego KABAR, a następnie kilkakrotne uderzenie go w głowę kołnierzem od
kamizelki kuloodpornej, zmuszając go do przyznania się do tego, że jest Talibem,
działając w ten sposób na szkodę pokrzywdzonego, przy czym czynu tego dopuścił
się mając ograniczoną w stopniu znacznym zdolność kierowania swoim
postępowaniem,
to jest popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 1 kk w zb. z art.
191 § 1 k.k. w zw. z art.31 § 2 k.k.,
2. w dniu 1 sierpnia 2012r. około godziny 22.00 jako funkcjonariusz publiczny -
żołnierz zawodowy przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że na terenie
Islamskiej Republiki Afganistanu w pojeździe opancerzonym […] w trakcie
przejazdu z T. poza bramę F. stosował przemoc wobec obywatela afgańskiego N.
poprzez uderzenie go w głowę kołnierzem od kamizelki kuloodpornej, zmuszając
3
go do przyznania się do tego, że jest Talibem, działając w ten sposób na szkodę
pokrzywdzonego, przy czym czynu tego dopuścił się mając ograniczoną w stopniu
znacznym zdolność kierowania swoim postępowaniem,
to jest popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k. w zb. z art.
191 § 1 k.k. w zw. z art.31 § 2 k.k.,
3. w dniu 1 sierpnia 2012r. około godziny 22.00 na terenie Islamskiej Republiki
Afganistanu w pojeździe opancerzonym […] w trakcie przejazdu z T. poza bramę F.
zabrał w celu przywłaszczenia obywatelowi afgańskiemu N. pieniądze w kwocie nie
mniejszej niż 1 500 USD, przy czym czynu tego dopuścił się mając ograniczoną w
stopniu znacznym zdolność kierowania swoim postępowaniem,
to jest popełnienia przestępstwa określonego w art. 278 § 1 k.k. w zw. z
art.31 § 2 kk”.
Za powyższe skazał go:
„1. za przestępstwa opisane w punkcie 1 i 2 wyroku na podstawie art.231 § 1 k.k. w
zw. z art.91 § 1 k.k. w zw. z art.60 § 1 i 6 pkt 4 k.k. w zw. z art.31 § 2 k.k. w zw. z
art.33 § 1 i 3 k.k. na karę grzywny w wysokości 40 (czterdzieści) stawek dziennych
po 50 (pięćdziesiąt) złotych każda, a na mocy art.44 § 2 k.k. orzekł przepadek noża
szturmowego „Kabar”,
2. za przestępstwo opisane w punkcie 3 wyroku na podstawie art.278 § 1 k.k. w zw.
z art.60 § 1 i 6 pkt.4 k.k. w zw. z art.31 § 2 k.k. w zw. z art.33 § 1 i 3 k.k. na karę
grzywny w wysokości 100 (sto) stawek dziennych po 50 (pięćdziesiąt) złotych
każda,
3. w miejsce wymierzonych kar na podstawie art.91 § 2 k.k. w zw. z art.33 § 1 i 3
k.k. orzekł karę łączną grzywny w wysokości 120 (sto dwadzieścia) stawek
dziennych po 50 (pięćdziesiąt) złotych każda”.
Sąd na mocy art. 230 § 2 k.k. zwrócił:
„- oskarżonemu stanowiące dowód rzeczowy:1 (jeden) banknot o nominale 50
(pięćdziesiąt) USD, 2 (dwa) banknoty o nominale po 20 (dwadzieścia) USD, 9
(dziewięć) banknotów o nominale po 1 (jeden) USD,
- Jednostce Wojskowej […] stanowiący dowód rzeczowy kołnierz zasadniczy z
dopiętym kołnierzem dodatkowym z wkładami balistycznymi kamizelki ochronnej
KWM 02 z systemem szybko – wyczepnym”.
4
Apelację od wyroku na niekorzyść wniósł prokurator Wojskowej Prokuratury
Okręgowej.
Zaskarżając wyrok w całości, zarzucił:
„ mający wpływ na treść orzeczenia błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na
nietrafnym uznaniu, że złożone na terenie kraju wyjaśnienia oskarżonego oraz
zeznania szer. K. P., złożone na rozprawie przemawiają za tym, iż zamiar zaboru
pieniędzy powstał u oskarżonego dopiero po zastosowaniu przemocy wobec
pokrzywdzonych, podczas gdy prawidłowa ocena całości wyjaśnień oskarżonego i
zeznań wszystkich świadków przeprowadzona z uwzględnieniem zasad
prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego
przemawia za tym, że wyłącznym zamiarem oskarżonego był zabór pieniędzy
zatrzymanym Afgańczykom, który powstał u niego nie później, niż z chwilą
zastosowania przemocy, co skutkowało błędnym zakwalifikowaniem zachowania
szer. A. D. jako wyczerpujących znamion przypisanych mu w wyroku czynów,
zamiast uznaniem go winnym czynu z art. 280 § 2 k.k.”
Skarżący na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Wojskowemu Sądowi Okręgowemu.
W uzasadnieniu środka odwoławczego zakwestionowano ocenę dowodów
(wyjaśnienia oskarżonego składane po powrocie do kraju oraz zeznania świadka K.
P. złożone na rozprawie w dniu 29 stycznia 2014 r. ), a będące podstawą uznania
przez Sąd meriti, że oskarżony dokonał trzech odrębnych przestępstw
kwalifikowanych odpowiednio z art. 231 § 1 k.k. w zb. z art. 191 § 1 k.k. w zw. z art.
31 § 2 k.k. (dwukrotnie) oraz z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k., a nie
zarzuconej mu zbrodni rozboju z art. 280 § 2 k.k. W ocenie skarżącego
przedstawiona ocena wyjaśnień oskarżonego złożonych na terenie Islamskiej
Republiki Afganistanu w dniu 8 sierpnia 2012 r. (k. 33), zeznań św. K. P. złożonych
w tym samym dniu (k.10-13), a nadto zeznań św. A. N. z dnia 9 sierpnia 2012 r. (k.
51) prowadzi do jedynego logicznego wniosku, że oskarżony in tempore criminis od
początku działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Jakkolwiek miał on
ograniczoną w stopniu znacznym zdolność pokierowania swoim postępowaniem, to
jednakże w jego zachowaniu zauważyć można było wyraźnie okoliczności
5
wskazujące na określony zamiar (osiągnięcie korzyści majątkowej). Oskarżony
wiedział, że osoby zatrzymane posiadają pieniądze, używał wobec nich przemocy
fizycznej, uprzednio „strasząc je”, a po zaborze pieniędzy zwrócił się z propozycją
do pozostałych członków załogi pojazdu, podzielenia się pieniędzmi, ponadto
obawiał się czy koledzy go nie wydadzą. Skarżący podniósł też, że oskarżony nie
był uprawniony do używania środków przymusu, gdyż jego zadaniem służbowym
było wywiezienie osób zatrzymanych poza teren bazy i ich uwolnienie. W tej
sytuacji, co akcentuje autor apelacji, przyjęcie przez sąd pierwszej instancji, że
oskarżony używając przemocy, w tym przykładając jednej z osób zatrzymanych nóż
szturmowy „Kabar”, „nie miał w tym żadnego celu”, rażąco kłóci się z zasadami
logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego.
Ponadto autor apelacji wskazał również na możliwość zakwalifikowania
czynu oskarżonego z art. 246 k.k.
Sąd Najwyższy rozważył.
Apelacja jest zasadna. Wniesiona na niekorzyść podlegała rozpoznaniu i
uwzględnieniu zgodnie z treścią art. 434 § 1 k.p.k. Na wstępie przypomnieć
należało, że zarzut błędu w ustaleniach faktycznych (…) jest zawsze wynikiem
błędnej oceny określonego materiału dowodowego, merytorycznej niesłuszności
wniosków wyprowadzonych z zebranego stanu dowodów nie uwzględniających
wymogów art. 7 k.p.k.
Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku (s.13-16) sąd pierwszej
instancji oceniając dowody w postaci wyjaśnień oskarżonego oraz zeznań
świadków miał na uwadze zasadę wyrażoną w art. 5 § 2 k.p.k. (zamiar zaboru
pieniędzy oskarżony mógł powziąć po użyciu przemocy wobec pokrzywdzonych, a
nie wcześniej lub w jej trakcie) co spowodowało zmianę opisu zarzucanego czynu i
przyjęcie odmiennej kwalifikacji prawnej. W tym miejscu przypomnieć należało, że
art. 5 § 2 k.p.k., tylko wtedy znajduje zastosowanie, gdy w sprawie pojawiły się
nieusuwalne wątpliwości (podkreśl. SN), które zawsze należy rozstrzygnąć na
korzyść oskarżonych. W ocenie Sądu Najwyższego z oceną dowodów dokonaną
przez sąd pierwszej instancji nie sposób się zgodzić z następujących względów.
Sąd pierwszej instancji wyprowadził błędne wnioski z ustalonego przez
siebie stanu faktycznego z rażącą obrazą art. 7 k.p.k., mającą wpływ na treść
6
zaskarżonego wyroku (art. 438 pkt 3 k.p.k.). W pierwszej kolejności należy
stwierdzić, że przy ocenie materiału dowodowego przez sąd pierwszej instancji, w
żadnym stopniu nie znajduje zastosowania reguła wyrażona w art. 5 § 2 k.p.k.
Mając na uwadze zgromadzony materiał dowodowy dla prawidłowego wyrokowania,
na co również wskazuje skarżący, wystarczające było i jest odwołanie się do
wskazań zawartych w art. 424 § 1 pkt. 1 k.p.k. W szczególności należało zauważyć,
że sąd pierwszej instancji uchylił się od oceny wiarygodności wyjaśnień
oskarżonego oraz zeznań świadka K. P. złożonych w kilka dni po zaistniałym
zdarzeniu. Zamiast tego poprzestał tylko na stwierdzeniu, że przyznanie się
oskarżonego, który posiada wykształcenie gimnazjalne, było formalnością i w
związku z tym nie stanowiło żadnego dowodu. Jest rzeczą oczywistą i nie
wymagającą dowodzenia, że zdolność zapamiętywania oraz odtwarzania zdarzenia
po kilku dniach jest o wiele większa niż relacje tego typu składane niemal po dwóch
latach od tego zdarzenia. W tej sytuacji rażąco błędne jest stanowisko sądu
pierwszej instancji (s. 13 uzasadnienia wyroku) o wiarygodności wyjaśnień
oskarżonego (k. 33) oraz o wiarygodności zeznań świadka K. P. złożonych na
rozprawie w dniu 29 stycznia 2014 r. (k. 456). Przyznanie się oskarżonego i
składane w tym zakresie wyjaśnienia podlegały rzecz jasna swobodnej ocenie
Sądu. Dyskwalifikowanie tego dowodu tylko z tego powodu, że oskarżony nie jest
prawnikiem i posiada określone wykształcenie, jest tego rodzaju uchybieniem, które
nie sposób zaakceptować w postępowaniu odwoławczym. Podobnie rzecz się ma z
oceną zeznań świadka K. P. złożonych na rozprawie w dniu 29 stycznia 2014 r., bo
jak sam świadek zeznał „lepiej teraz pamięta”. Pomimo istnienia bezspornych
okoliczności odnoszących się do sposobu postępowania oskarżonego z osobami
zatrzymanymi, sąd pierwszej instancji uchylił się również od ustalenia, kiedy
oskarżony powziął zamiar zaboru pieniędzy. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku
wynika, że sąd w tej części nie dał wiary wyjaśnieniom oskarżonego, który zabrane
pieniądze „chciał rozmienić na drobne i rozdać dzieciom” oceniając te wyjaśnienia
jako wyłącznie jego linię obrony. W ocenie Sądu Najwyższego stwierdzenie to w
żadnej mierze nie wyczerpuje tej kwestii. Poza sporem jest okoliczność, że
oskarżony wiedział, że osoby zatrzymane posiadają pieniądze. Natomiast nie
wiedział, na co wskazuje jego określony sposób postępowania, która z tych osób je
7
posiada. Postępując jednak w wysoce agresywny sposób wobec osób
zatrzymanych doprowadzonych uprzednio do stanu bezbronności przy użyciu
przemocy i posługując się nożem szturmowym „Kabar”, zażądał wydania pieniędzy
okrzykiem „money”, który został zrozumiany przez jedną z osób zatrzymanych
(wskazującym ruchem głowy na inną osobę zatrzymaną), a następnie zabrał jej
worek z pieniędzmi. Okoliczności te dowodzą, że zachowanie oskarżonego było
racjonalne i mogło wskazywać na to, że od początku tegoż zdarzenia
ukierunkowane było ono na osiągnięcie korzyści majątkowej. Krytycznie też
należało odnieść się co do stanowiska sądu pierwszej instancji o przekroczeniu
uprawnień przez oskarżonego - jako funkcjonariusza publicznego – podmiotu
przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k. Po pierwsze, w sprawie nie ustalono
zakresu jego uprawnień i obowiązków. Przypomnieć należało tylko w tej części, że
jedynym zadaniem służbowym oskarżonego było konwojowanie osób
zatrzymanych podczas wywożenia ich z terenu bazy i ich uwolnienie. Po drugie,
oskarżony z racji pełnienia służby na stanowisku strzelca pokładowego pojazdu
„Rosomak” nie był uprawniony do używania środków przymusu fizycznego
względem osób zatrzymanych. Po trzecie, procedury regulujące proces
zatrzymywania i przytrzymywania osób nie należących do personelu ISAF (k. 133-
142), w żadnym stopniu nie odnosiły się, zarówno do oskarżonego jak i osób
zatrzymanych.
Reasumując, w uwzględnieniu apelacji prokuratora, należało zaskarżony
wyrok uchylić i sprawę z powyższymi wskazaniami przekazać do ponownego
rozpoznania Wojskowemu Sądowi Okręgowemu.
Zasądzając opłatę na rzecz obrońcy wyznaczonego z urzędu w
postępowaniu odwoławczym tytułem nieopłaconej pomocy prawnej Sąd Najwyższy
miał na uwadze treść § 2 pkt. 1, 2 i 3, § 14 pkt. 2 ppkt 6 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348).
8
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Tomczyk (przewodniczący)
SSN Edward Matwijów
SSN Jan Bogdan Rychlicki (sprawozdawca)
Protokolant : Anna Krawiec
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Tadeusza Cieśli
w sprawie szer. A. D. oskarżonego z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. i
innych, po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na rozprawie w dniu 7 maja 2014 r.,
apelacji, wniesionej przez prokuratora na niekorzyść od wyroku Wojskowego Sądu
Okręgowego w P. z dnia 30 stycznia 2014 r.
1. uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do
ponownego rozpoznania Wojskowemu Sądowi Okręgowemu,
2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. L. opłatę w
kwocie 738 zł w tym 23% podatku VAT (słownie siedemset
trzydzieści osiem) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej z urzędu w postępowaniu przed Sądem Najwyższym.
UZASADNIENIE
2
Szer. A. D.został oskarżony o to, że:
„w dniu 1 sierpnia 2012r. około godziny 22.00 na terenie Islamskiej Republiki
Afganistanu w pojeździe opancerzonym w trakcie przejazdu z T. poza bramę F.
dokonał rozboju na obywatelach afgańskich: […]w ten sposób, że używając groźby
i przemocy polegającej na uderzeniu W. w twarz i przyłożeniu mu do szyi
niebezpiecznego narzędzia w postaci noża szturmowego KABAR, a następnie
kilkukrotnym uderzeniu kołnierzem od kamizelki kuloodpornej W. i N., zażądał od
wszystkich pokrzywdzonych wydania pieniędzy, po czym zabrał w celu
przywłaszczenia od N. pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3 700 USD, czym
działał na szkodę N., W. i G., przy czym czynu tego dopuścił się, mając
ograniczoną w stopniu znacznym zdolność kierowania swoim postępowaniem,
tj. o popełnienie przestępstwa z art. 280 § 2 kk w zw. z art. 31 § 2 kk”.
Wojskowy Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 30 stycznia 2014 r. uznał go za
winnego tego, że:
„1. w dniu 1 sierpnia 2012r. około godziny 22.00, jako funkcjonariusz publiczny -
żołnierz zawodowy, przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że na terenie
Islamskiej Republiki Afganistanu w pojeździe opancerzonym […] w trakcie
przejazdu z T. poza bramę F. stosował przemoc wobec obywatela afgańskiego W.
poprzez przyłożenie mu do szyi niebezpiecznego narzędzia w postaci noża
szturmowego KABAR, a następnie kilkakrotne uderzenie go w głowę kołnierzem od
kamizelki kuloodpornej, zmuszając go do przyznania się do tego, że jest Talibem,
działając w ten sposób na szkodę pokrzywdzonego, przy czym czynu tego dopuścił
się mając ograniczoną w stopniu znacznym zdolność kierowania swoim
postępowaniem,
to jest popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 1 kk w zb. z art.
191 § 1 k.k. w zw. z art.31 § 2 k.k.,
2. w dniu 1 sierpnia 2012r. około godziny 22.00 jako funkcjonariusz publiczny -
żołnierz zawodowy przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że na terenie
Islamskiej Republiki Afganistanu w pojeździe opancerzonym […] w trakcie
przejazdu z T. poza bramę F. stosował przemoc wobec obywatela afgańskiego N.
poprzez uderzenie go w głowę kołnierzem od kamizelki kuloodpornej, zmuszając
3
go do przyznania się do tego, że jest Talibem, działając w ten sposób na szkodę
pokrzywdzonego, przy czym czynu tego dopuścił się mając ograniczoną w stopniu
znacznym zdolność kierowania swoim postępowaniem,
to jest popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k. w zb. z art.
191 § 1 k.k. w zw. z art.31 § 2 k.k.,
3. w dniu 1 sierpnia 2012r. około godziny 22.00 na terenie Islamskiej Republiki
Afganistanu w pojeździe opancerzonym […] w trakcie przejazdu z T. poza bramę F.
zabrał w celu przywłaszczenia obywatelowi afgańskiemu N. pieniądze w kwocie nie
mniejszej niż 1 500 USD, przy czym czynu tego dopuścił się mając ograniczoną w
stopniu znacznym zdolność kierowania swoim postępowaniem,
to jest popełnienia przestępstwa określonego w art. 278 § 1 k.k. w zw. z
art.31 § 2 kk”.
Za powyższe skazał go:
„1. za przestępstwa opisane w punkcie 1 i 2 wyroku na podstawie art.231 § 1 k.k. w
zw. z art.91 § 1 k.k. w zw. z art.60 § 1 i 6 pkt 4 k.k. w zw. z art.31 § 2 k.k. w zw. z
art.33 § 1 i 3 k.k. na karę grzywny w wysokości 40 (czterdzieści) stawek dziennych
po 50 (pięćdziesiąt) złotych każda, a na mocy art.44 § 2 k.k. orzekł przepadek noża
szturmowego „Kabar”,
2. za przestępstwo opisane w punkcie 3 wyroku na podstawie art.278 § 1 k.k. w zw.
z art.60 § 1 i 6 pkt.4 k.k. w zw. z art.31 § 2 k.k. w zw. z art.33 § 1 i 3 k.k. na karę
grzywny w wysokości 100 (sto) stawek dziennych po 50 (pięćdziesiąt) złotych
każda,
3. w miejsce wymierzonych kar na podstawie art.91 § 2 k.k. w zw. z art.33 § 1 i 3
k.k. orzekł karę łączną grzywny w wysokości 120 (sto dwadzieścia) stawek
dziennych po 50 (pięćdziesiąt) złotych każda”.
Sąd na mocy art. 230 § 2 k.k. zwrócił:
„- oskarżonemu stanowiące dowód rzeczowy:1 (jeden) banknot o nominale 50
(pięćdziesiąt) USD, 2 (dwa) banknoty o nominale po 20 (dwadzieścia) USD, 9
(dziewięć) banknotów o nominale po 1 (jeden) USD,
- Jednostce Wojskowej […] stanowiący dowód rzeczowy kołnierz zasadniczy z
dopiętym kołnierzem dodatkowym z wkładami balistycznymi kamizelki ochronnej
KWM 02 z systemem szybko – wyczepnym”.
4
Apelację od wyroku na niekorzyść wniósł prokurator Wojskowej Prokuratury
Okręgowej.
Zaskarżając wyrok w całości, zarzucił:
„ mający wpływ na treść orzeczenia błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na
nietrafnym uznaniu, że złożone na terenie kraju wyjaśnienia oskarżonego oraz
zeznania szer. K. P., złożone na rozprawie przemawiają za tym, iż zamiar zaboru
pieniędzy powstał u oskarżonego dopiero po zastosowaniu przemocy wobec
pokrzywdzonych, podczas gdy prawidłowa ocena całości wyjaśnień oskarżonego i
zeznań wszystkich świadków przeprowadzona z uwzględnieniem zasad
prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego
przemawia za tym, że wyłącznym zamiarem oskarżonego był zabór pieniędzy
zatrzymanym Afgańczykom, który powstał u niego nie później, niż z chwilą
zastosowania przemocy, co skutkowało błędnym zakwalifikowaniem zachowania
szer. A. D. jako wyczerpujących znamion przypisanych mu w wyroku czynów,
zamiast uznaniem go winnym czynu z art. 280 § 2 k.k.”
Skarżący na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Wojskowemu Sądowi Okręgowemu.
W uzasadnieniu środka odwoławczego zakwestionowano ocenę dowodów
(wyjaśnienia oskarżonego składane po powrocie do kraju oraz zeznania świadka K.
P. złożone na rozprawie w dniu 29 stycznia 2014 r. ), a będące podstawą uznania
przez Sąd meriti, że oskarżony dokonał trzech odrębnych przestępstw
kwalifikowanych odpowiednio z art. 231 § 1 k.k. w zb. z art. 191 § 1 k.k. w zw. z art.
31 § 2 k.k. (dwukrotnie) oraz z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k., a nie
zarzuconej mu zbrodni rozboju z art. 280 § 2 k.k. W ocenie skarżącego
przedstawiona ocena wyjaśnień oskarżonego złożonych na terenie Islamskiej
Republiki Afganistanu w dniu 8 sierpnia 2012 r. (k. 33), zeznań św. K. P. złożonych
w tym samym dniu (k.10-13), a nadto zeznań św. A. N. z dnia 9 sierpnia 2012 r. (k.
51) prowadzi do jedynego logicznego wniosku, że oskarżony in tempore criminis od
początku działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Jakkolwiek miał on
ograniczoną w stopniu znacznym zdolność pokierowania swoim postępowaniem, to
jednakże w jego zachowaniu zauważyć można było wyraźnie okoliczności
5
wskazujące na określony zamiar (osiągnięcie korzyści majątkowej). Oskarżony
wiedział, że osoby zatrzymane posiadają pieniądze, używał wobec nich przemocy
fizycznej, uprzednio „strasząc je”, a po zaborze pieniędzy zwrócił się z propozycją
do pozostałych członków załogi pojazdu, podzielenia się pieniędzmi, ponadto
obawiał się czy koledzy go nie wydadzą. Skarżący podniósł też, że oskarżony nie
był uprawniony do używania środków przymusu, gdyż jego zadaniem służbowym
było wywiezienie osób zatrzymanych poza teren bazy i ich uwolnienie. W tej
sytuacji, co akcentuje autor apelacji, przyjęcie przez sąd pierwszej instancji, że
oskarżony używając przemocy, w tym przykładając jednej z osób zatrzymanych nóż
szturmowy „Kabar”, „nie miał w tym żadnego celu”, rażąco kłóci się z zasadami
logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego.
Ponadto autor apelacji wskazał również na możliwość zakwalifikowania
czynu oskarżonego z art. 246 k.k.
Sąd Najwyższy rozważył.
Apelacja jest zasadna. Wniesiona na niekorzyść podlegała rozpoznaniu i
uwzględnieniu zgodnie z treścią art. 434 § 1 k.p.k. Na wstępie przypomnieć
należało, że zarzut błędu w ustaleniach faktycznych (…) jest zawsze wynikiem
błędnej oceny określonego materiału dowodowego, merytorycznej niesłuszności
wniosków wyprowadzonych z zebranego stanu dowodów nie uwzględniających
wymogów art. 7 k.p.k.
Jak wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku (s.13-16) sąd pierwszej
instancji oceniając dowody w postaci wyjaśnień oskarżonego oraz zeznań
świadków miał na uwadze zasadę wyrażoną w art. 5 § 2 k.p.k. (zamiar zaboru
pieniędzy oskarżony mógł powziąć po użyciu przemocy wobec pokrzywdzonych, a
nie wcześniej lub w jej trakcie) co spowodowało zmianę opisu zarzucanego czynu i
przyjęcie odmiennej kwalifikacji prawnej. W tym miejscu przypomnieć należało, że
art. 5 § 2 k.p.k., tylko wtedy znajduje zastosowanie, gdy w sprawie pojawiły się
nieusuwalne wątpliwości (podkreśl. SN), które zawsze należy rozstrzygnąć na
korzyść oskarżonych. W ocenie Sądu Najwyższego z oceną dowodów dokonaną
przez sąd pierwszej instancji nie sposób się zgodzić z następujących względów.
Sąd pierwszej instancji wyprowadził błędne wnioski z ustalonego przez
siebie stanu faktycznego z rażącą obrazą art. 7 k.p.k., mającą wpływ na treść
6
zaskarżonego wyroku (art. 438 pkt 3 k.p.k.). W pierwszej kolejności należy
stwierdzić, że przy ocenie materiału dowodowego przez sąd pierwszej instancji, w
żadnym stopniu nie znajduje zastosowania reguła wyrażona w art. 5 § 2 k.p.k.
Mając na uwadze zgromadzony materiał dowodowy dla prawidłowego wyrokowania,
na co również wskazuje skarżący, wystarczające było i jest odwołanie się do
wskazań zawartych w art. 424 § 1 pkt. 1 k.p.k. W szczególności należało zauważyć,
że sąd pierwszej instancji uchylił się od oceny wiarygodności wyjaśnień
oskarżonego oraz zeznań świadka K. P. złożonych w kilka dni po zaistniałym
zdarzeniu. Zamiast tego poprzestał tylko na stwierdzeniu, że przyznanie się
oskarżonego, który posiada wykształcenie gimnazjalne, było formalnością i w
związku z tym nie stanowiło żadnego dowodu. Jest rzeczą oczywistą i nie
wymagającą dowodzenia, że zdolność zapamiętywania oraz odtwarzania zdarzenia
po kilku dniach jest o wiele większa niż relacje tego typu składane niemal po dwóch
latach od tego zdarzenia. W tej sytuacji rażąco błędne jest stanowisko sądu
pierwszej instancji (s. 13 uzasadnienia wyroku) o wiarygodności wyjaśnień
oskarżonego (k. 33) oraz o wiarygodności zeznań świadka K. P. złożonych na
rozprawie w dniu 29 stycznia 2014 r. (k. 456). Przyznanie się oskarżonego i
składane w tym zakresie wyjaśnienia podlegały rzecz jasna swobodnej ocenie
Sądu. Dyskwalifikowanie tego dowodu tylko z tego powodu, że oskarżony nie jest
prawnikiem i posiada określone wykształcenie, jest tego rodzaju uchybieniem, które
nie sposób zaakceptować w postępowaniu odwoławczym. Podobnie rzecz się ma z
oceną zeznań świadka K. P. złożonych na rozprawie w dniu 29 stycznia 2014 r., bo
jak sam świadek zeznał „lepiej teraz pamięta”. Pomimo istnienia bezspornych
okoliczności odnoszących się do sposobu postępowania oskarżonego z osobami
zatrzymanymi, sąd pierwszej instancji uchylił się również od ustalenia, kiedy
oskarżony powziął zamiar zaboru pieniędzy. Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku
wynika, że sąd w tej części nie dał wiary wyjaśnieniom oskarżonego, który zabrane
pieniądze „chciał rozmienić na drobne i rozdać dzieciom” oceniając te wyjaśnienia
jako wyłącznie jego linię obrony. W ocenie Sądu Najwyższego stwierdzenie to w
żadnej mierze nie wyczerpuje tej kwestii. Poza sporem jest okoliczność, że
oskarżony wiedział, że osoby zatrzymane posiadają pieniądze. Natomiast nie
wiedział, na co wskazuje jego określony sposób postępowania, która z tych osób je
7
posiada. Postępując jednak w wysoce agresywny sposób wobec osób
zatrzymanych doprowadzonych uprzednio do stanu bezbronności przy użyciu
przemocy i posługując się nożem szturmowym „Kabar”, zażądał wydania pieniędzy
okrzykiem „money”, który został zrozumiany przez jedną z osób zatrzymanych
(wskazującym ruchem głowy na inną osobę zatrzymaną), a następnie zabrał jej
worek z pieniędzmi. Okoliczności te dowodzą, że zachowanie oskarżonego było
racjonalne i mogło wskazywać na to, że od początku tegoż zdarzenia
ukierunkowane było ono na osiągnięcie korzyści majątkowej. Krytycznie też
należało odnieść się co do stanowiska sądu pierwszej instancji o przekroczeniu
uprawnień przez oskarżonego - jako funkcjonariusza publicznego – podmiotu
przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k. Po pierwsze, w sprawie nie ustalono
zakresu jego uprawnień i obowiązków. Przypomnieć należało tylko w tej części, że
jedynym zadaniem służbowym oskarżonego było konwojowanie osób
zatrzymanych podczas wywożenia ich z terenu bazy i ich uwolnienie. Po drugie,
oskarżony z racji pełnienia służby na stanowisku strzelca pokładowego pojazdu
„Rosomak” nie był uprawniony do używania środków przymusu fizycznego
względem osób zatrzymanych. Po trzecie, procedury regulujące proces
zatrzymywania i przytrzymywania osób nie należących do personelu ISAF (k. 133-
142), w żadnym stopniu nie odnosiły się, zarówno do oskarżonego jak i osób
zatrzymanych.
Reasumując, w uwzględnieniu apelacji prokuratora, należało zaskarżony
wyrok uchylić i sprawę z powyższymi wskazaniami przekazać do ponownego
rozpoznania Wojskowemu Sądowi Okręgowemu.
Zasądzając opłatę na rzecz obrońcy wyznaczonego z urzędu w
postępowaniu odwoławczym tytułem nieopłaconej pomocy prawnej Sąd Najwyższy
miał na uwadze treść § 2 pkt. 1, 2 i 3, § 14 pkt. 2 ppkt 6 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1348).
8