Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WSP 4/14
POSTANOWIENIE
Dnia 13 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Tomczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jan Bogdan Rychlicki
SSN Jerzy Steckiewicz
Protokolant :Ewa Śliwa
w sprawie Wojskowej Prokuratury Okręgowej w […], sygn. akt Po Śl. …/12, po
rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w dniu 13 maja 2014 r., skargi M.
O. na przewlekłość postępowania
p o s t a n o w i ł
oddalić skargę.
UZASADNIENIE
W skardze na przewlekłość postępowania wszczętego w dniu 7 września
2012 r. (na skutek zawiadomienia o popełnieniu przestępstw przez funkcjonariuszy
Służby […] złożonego przez T. K.) prowadzonego przez Wojskową Prokuraturę
Okręgową w […] za numerem Po Śl. …/12, M. O. wniósł „o stwierdzenie
przewlekłości Wojskowej Prokuratury Okręgowej w […] w prowadzeniu
postępowania przygotowawczego” (…) oraz o „zlecenie Wojskowej Prokuraturze
Okręgowej w […] przeprowadzenia czynności zmierzających do natychmiastowego
usunięcia przyczyn przewlekłości i realizacji zadań wynikających z Kodeksu
postępowania karnego:
2
1. art. 2 par. 1 pkt 1 KPK poprzez podjęcie przez Wojskową Prokuraturę Okręgową
w […] faktycznych działań zmierzających do tego, aby sprawca przestępstwa został
wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej;
2. art. 2 par. 1 pkt 2 KPK poprzez zastosowanie środków przewidzianych w prawie
karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa w
celu osiągnięcia zadań postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw,
lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad
współżycia społecznego, zwłaszcza w zakresie w jakim Wojskowa Prokuratura
Okręgowa opiera swoje ustalenia wyłącznie na oświadczeniach i dokumentach
pochodzących od osób podejrzewanych o popełnienie przestępstw;
3. art. 2 par.1 pkt 3 KPK poprzez uwzględnienie prawnie chronionych interesów
pokrzywdzonego, a to obiektywnego i rzetelnego przeprowadzenia postępowania
karnego, poprzez prowadzenie przedmiotowego postępowania zgodnie z
przepisami Kodeksu postępowania karnego, w tym realizację wniosków
dowodowych złożonych przez skarżącego;
4. art. 2 par. 2 KPK poprzez sięgnięcie przez Wojskową Prokuraturę Okręgową do
dostępnych obiektywnych środków dowodowych, a nie opieranie się wyłącznie na
oświadczeniach i dokumentach pochodzących od osób podejrzewanych o
popełnienie przestępstw;
5. art. 4 KPK poprzez prowadzenie postępowania wyłącznie w oparciu
bezkrytyczne uwzględnianie okoliczności przemawiających wyłącznie na korzyść
osób podejrzewanych i bezzasadne dezawuowanie środków dowodowych
potwierdzających sprawstwo osób podejrzewanych;
6. art. 7 KPK poprzez ukształtowanie swojego przekonania na podstawie
wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem
zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia
życiowego;
7. art. 9 par. 1 KPK poprzez przeprowadzenie z urzędu pełnego i rzetelnego
postępowania dowodowego;
8. art. 9 par. 2 KPK poprzez przeprowadzenie zgłoszonych przez pokrzywdzonych
przeszło półtora roku temu kluczowych wniosków dowodowych;
3
9. art. 297 par. 1 i 2 KPK poprzez realizację celów postępowania karnego:
- ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo
(WPO unika gromadzenia dowodów udowadniających winę osób podejrzewanych),
- wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy (WPO unika badania meritum sprawy i
ustalenia kręgu osób biorących udział w grupie przestępczej; odmawia
przedstawienia zarzutów karnych osobom co do których już zebrany materiał na to
pozwala),
- wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i
rozmiarów szkody,
- zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu
(WPO unika gromadzenia dowodów udowadniających winę osób podejrzewanych);
- wyjaśnienie okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu (WPO unika
wyjaśnieniu kluczowych dla sprawy okoliczności i bada wyłącznie wątki śledztwa
które obiektywnie nie mogą zakończyć się postanowieniem zarzutów karnych)”.
W uzasadnieniu skargi podniósł, że „jest […]” i w dniu 29 maja 2012 r.
poinformował Prokuratora Generalnego o podejrzeniu popełnienia szeregu
przestępstw przez wysokich funkcjonariuszy SKW. Następnie opisał, jak doszło do
połączenia sprawy zainicjowanej jego wnioskiem ze sprawą zainicjowaną
wnioskiem T. K. i zrelacjonował ustalenia śledztwa wskazujące na prowadzenie
obserwacji posłów i osób z nimi współpracujących oraz zanegował podstawy „do
rzekomego prowadzenia powyższych działań”.
W dalszej części uzasadnienia stwierdził, że prowadząca śledztwo
prokurator WPO w […] nie zajmowała się nigdy pracą operacyjną służb
specjalnych i przez pryzmat tej okoliczności poddał ocenie podejmowane przez nią
czynności zaznaczając, że do dnia sporządzenia skargi nie zrealizowano ponad 70
wniosków dowodowych oraz szeroko oceniając postępowanie SKW ze świadkiem
A. P., które umożliwić miała „rzekoma <> prokurator referent w zakresie
zwolnienia pokrzywdzonego A. P. z obowiązku zachowania tajemnicy” wycinając z
wniosku dotyczącego jego osoby „okres, w którym był on zmuszany przez oficerów
SKW do ujawnienia informacji o posłach na Sejm”, co doprowadziło do tego, że
przez wiele miesięcy „… A. P. nie mógł ujawnić najistotniejszych dla sprawy
4
okoliczności”. Przyznał jednak, że „przeoczenie” to naprawiła dopiero po 9
miesiącach.
Zarzucił też prowadzącej postępowanie prokurator niezapoznanie się z
„nagraniami z prowadzonych w toku czynności operacyjnych”. Wskazał, iż takie
działania obrazujące bierność WPO w […] spowodowały wystąpienie T. K. do
Naczelnego Prokuratora Wojskowego i poinformowanie go w zawiadomieniu z dnia
30 września 2013 r. o popełnieniu przestępstw przez BPOIW SKW. W
zawiadomieniu sformułowano 11 wniosków dowodowych, które pozostały
nierozpoznane. Natomiast 3 lutego 2014 r. T. K. w piśmie skierowanym do
Prokuratora Generalnego ujawnił „…że pracownicy SKW poznali treść jego
zawiadomienia, zastraszyli jednego ze świadków ich nielegalnych działań, podjęli
działania zmierzające do skierowania śledztwa na fałszywe tory oraz doprowadzili
do wszczęcia, na podstawie tak uzyskanych oświadczeń, śledztwa obecnie (tzn. w
dacie sporządzenia skargi – dopisek SN) prowadzonego przez Prokuraturę
Okręgową w […]”. Z dalszych wywodów zdaje się wynikać, że tym zastraszonym
świadkiem był żołnierz SKW G. S., którego perypetie skarżący opisuje w końcowej
części uzasadnienia skargi, przypominając, że taką samą metodę SKW
zastosowała do innych pokrzywdzonych działaniami SKW, wymieniając ich
nazwiska.
Te pokrótce zasygnalizowane wypowiedzi skarżący rekapituluje wnioskami o:
„ I. Stwierdzenie przewlekłości niniejszego postępowania w zakresie
nierealizowania przez WPO w […] zadań określonych w art. 2, art. 4, art. 7, art. 9,
art. 297 k.p.k., a które to zaniedbania mogą mieć nieodwracalne skutki dla
niniejszego postępowania.
II. Stwierdzenie przewlekłości niniejszego postępowania w zakresie
nieprzeprowadzenia następujących wniosków dowodowych złożonych przez
skarżącego, a zamierzających wyłącznie do realizacji celów postepowania karnego
określonych w art. 297 k.p.k., na okoliczność ustalenia …”. W dalszej części tego
punktu zadaje 27 pytań zawartych na s. 18-21 uzasadnienia skargi, których
przytaczanie nie jest konieczne dla rozpoznania skargi.
„III. Stwierdzenie przewlekłości niniejszego postępowania w zakresie
nieprzeprowadzenia następujących wniosków dowodowych złożonych przez innych
5
pokrzywdzonych, a zmierzających wyłącznie do realizacji celów postępowania
karnego określonych w art. 297 k.p.k.”
W tej części z kolei wymienia 41 wniosków opisanych na s. 21-35
uzasadnienia skargi, których przytaczanie jest zbędne dla rozstrzygnięcia skargi.
W punktach 42-46 (zapewne omyłkowo stosuje kolejną numerację punktu III)
skarżący domaga się:
„ 42. Stwierdzenia przewlekłości w działaniu WPO w zakresie uzyskania z SKW do
akt śledztwa 35 dokumentów wskazanych na stronie 295 akt omawianego
postępowania (WPO bezskutecznie domagała się wydania dokumentów swoich
wnioskach z dnia 30.08.2013 r. oraz 14.10.2013 r., ale szef SKW odmówił ich
wydania, a WPO zaakceptowała taki stan rzeczy zamiast zażądać ich wydania lub
przeprowadzić przeszukanie w siedzibie BPOiBW SKW celem ich zabezpieczenia).
Zauważyć należy, że wcześniej SKW udostępniło WPO w […] materiał SOR, ale
usuwają z niego wcześniej kluczowe dokumenty.
43. Stwierdzenia przewlekłości w działaniu WPO w […] w zakresie rozpoznania
zawiadomienia T. K. z dnia 30.09.2013 r. (decyzją NPW przekazanego do sprawy
Po Śl. …/12) gdzie wskazano dowody na nielegalny podsłuch pokrzywdzonych i
świadków.
44. Stwierdzenia przewlekłości w działaniu WPO w zakresie przedstawienia
zarzutów karnych działającym wspólnie i w porozumieniu funkcjonariuszom i
żołnierzom SKW wobec których już zgromadzony materiał dowodowy na to
pozwala tj. osób które:
- w ramach omawianej sprawy realizowały czynności niezgodnie z właściwością
przedmiotową SKW opisaną w art. 5 Ustawy o SKW oraz SWW, na podstawie
fałszywych przesłanek, bez jakiejkolwiek podstawy prawnej, merytorycznej i
faktycznej, wobec osób nie podlegających właściwości SKW;
- wprowadziły w błąd Naczelnego Prokuratora Wojskowego i próbowały na
podstawie fałszywych przesłanek wyłudzić od niego zgodę na zastosowanie
kontroli operacyjnej poświadczając tym samym nieprawdę w oficjalnym wniosku;
- pomimo braku zgody Naczelnego Prokuratora Wojskowego wyrażonej w dniu
16.08.2012r. na zastosowanie kontroli operacyjnej, nie zaniechały czynności
zmierzającej do jej realizacji, uzyskały zgodę na jej zrealizowanie wydaną przez
6
osobę nieuprawnioną tj. J. N., i w dniu 12.09.2012 r. zrealizowały tą nielegalną
kontrolę operacyjną;
- wywierały naciski na żołnierzy SKW tj. G. S. i M. W., aby doprowadzili oni do
spotkania z asystentem […] T. K. – A. S. i jego wspólnikami w prowadzeniu
działalności gospodarczej tj. A. S. i K. P., i podjęły działania zmierzające do
wykreowania sytuacji, z której wynikałoby że byli przymuszani przez w/w osoby do
ujawnienia tajemnicy państwowej;
- które w trakcie przesłuchania w przedmiotowym śledztwie złożyły fałszywe
zeznanie, twierdząc, że SKW nie stosowała w ramach prowadzonej SOZ/SOR
kontroli operacyjnej, pomimo tego, iż mieli pełną świadomość że kontrola
operacyjna została zrealizowana w dniu 12.09.2012r., a osoby te podejmowały
również inne działania zmierzające do zastosowania kontroli operacyjnej.
45. Stwierdzenie przewlekłości w działaniu WPO w przesłuchaniu pokrzywdzonego
A. P. po prawidłowym zwolnieniu go z obowiązku zachowania tajemnicy. Było to
możliwe już w maju 2013 roku, a miało miejsce dopiero w styczniu 2014 roku. W
tym okresie świadek był zastraszany przez SKW i kierowano wobec niego fałszywe
oskarżenia, o czym prokurator referent wiedziała, ale nie reagowała czekając czy
nie zrezygnuje z zeznań obciążających funkcjonariuszy i żołnierzy SKW.
46. Stwierdzenie przewlekłości w działaniu WPO w zakresie w jakim Sąd
Apelacyjny w […] stwierdzi ku temu przesłanki - w części nieobjętej niniejszą
skargą”
(wszystkie cytaty ze skargi M. O. – uwaga SN).
Natomiast w punkcie 47 wnosi o zalecenie Wojskowej Prokuraturze
Okręgowej w […] przeprowadzenie wszystkich wskazanych wyżej wniosków
dowodowych.
Odnotować też należy, że w ślad za skargą do Sądu Najwyższego wpłynęła
odpowiedź prokuratora Wojskowej Prokuratury Okręgowej w […] na tę skargę,
podpisana przez A. W. – prokurator prowadzącą śledztwo.
Z uwagi na to, że ustawodawca przyznał prawo strony w zakresie
rozpoznania skargi przedstawicielowi Skarbu Państwa – prokuratorowi
przełożonemu nad prokuratorem prowadzącym lub nadzorującym śledztwo i to w
razie zgłoszenia udziału w sprawie (art. 10 ust. 2a i 3 ustawy z dnia 17 czerwca
7
2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w
postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez
prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki – Dz.U. Nr 179,
poz. 1843, zwanej dalej ustawą o skardze) odpowiedź sporządzona przez
prokuratora prowadzącego śledztwo i zawarta w niej argumentacja nie mogła być
przedmiotem analizy dokonywanej przez Sąd Najwyższy.
Sąd Najwyższy – rozpoznając skargę – zważył, co następuje.
Ustawa o skardze reguluje zasady i tryb wnoszenia i rozpoznawania skargi
strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało
naruszone na skutek działania lub bezczynności sądu lub prokuratora
prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze (art. 1 ust. 1).
Zgodnie zaś z art. 2 ust. 1 tej ustawy strona może wnieść skargę, jeżeli
postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia tych
okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Rozpoznając skargę na przewlekłość postępowania przygotowawczego, Sąd
uprawniony jest jedynie (i zobowiązany zarazem) do oceny terminowości i
prawidłowości czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub
nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia tego
postępowania (art. 2 ust. 2).
W rozpoznawanej sprawie skarga złożona przez M. O. zdatna jest do
merytorycznego rozpoznania, ponieważ została wniesiona w sprawie, w której
skarżący uzyskał status pokrzywdzonego i przed jej prawomocnym zakończeniem.
Uiszczono też wymaganą przepisami opłatę oraz przytoczono okoliczności mające
uzasadniać żądanie.
Merytoryczna ocena okoliczności podniesionych w skardze w porównaniu z
dokumentacją zawartą w aktach śledztwa (zarówno jawnych, jak i niejawnych)
prowadzonego przez Wojskową Prokuraturę Okręgową w […], za numerem Po
Śl. …/12, nie daje podstaw do uznania, że postępowanie, którego skarga dotyczy
toczyło się w sposób przewlekły. Jedynie w okresie przełomu lat 2012/2013, kiedy
nastąpiła zmiana prokuratora prowadzącego śledztwo, odnotować można
miesięczny zastój postępowania, gdyż dotychczasowy prowadzący dokonał
ostatniej czynności w dniu 31 grudnia 2012 r., zaś przejmująca postępowanie
8
wezwania dla świadków opatrzyła datą 28 stycznia 2013 r. Tego rodzaju zwłoka w
tego rodzaju sprawie i w takich okolicznościach, wymagających drobiazgowego
zapoznania się z materiałami sprawy i opracowania planu dalszego działania nie
może być uznana za nadmierną. Na marginesie zaś stwierdzić należy, że skarżący
tej okoliczności nie podnosi.
Podnosi natomiast okoliczności, które wykraczają poza ramy postępowania
wyznaczonego cytowanymi na wstępie niniejszego uzasadnienia przepisami
ustawy o skardze. Sąd bowiem rozpoznający skargę nie może ingerować w
meritum postępowania, a i skarżący nie może w skardze kwestionować
merytorycznych decyzji prowadzącego postępowanie prokuratora. Na tego rodzaju
zarzuty miejsce jest w środku odwoławczym przysługującym stronie od decyzji
kończącej postępowanie przygotowawcze.
Nie podlegały więc żadnej ocenie wywody skarżącego dotyczące ustaleń
dokonanych w śledztwie, sposobu i kierunku jego prowadzenia oraz wydanych w
jego toku decyzji, chyba że miałoby to wyraźne i jednoznaczne przełożenie na czas
trwania ocenianego postępowania. Takich jednak elementów, nawet w tych
nacechowanych subiektywizmem wywodach, skarżący nie wskazuje.
Za takie też nie mogą być uznane, w szczególności:
a) żądanie zobowiązania Wojskowej Prokuratury Okręgowej w […] do realizacji
zadań wynikających z wskazanych w punktach 1-9 skargi przepisów Kodeksu
postępowania karnego (częściowo powtórzonych w pkt. I), ponieważ analiza
przebiegu postępowania przygotowawczego w sprawie, której skarga dotyczy, nie
doprowadziła do ujawnienia zachowań prokuratorów prowadzących śledztwo
sprzecznych z zawartymi w tych przepisach nakazami, a mogącymi mieć
przełożenie na sprawność postępowania. Natomiast – z oczywistych powodów –
poza ocenami dokonywanymi w ramach postępowania zainicjowanego skargą M. O.
pozostają oczekiwania skarżącego co do ostatecznych rezultatów postępowania
przygotowawczego, na niespełnienie których powołuje się w wielu fragmentach
uzasadnienia skargi;
b) żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania opisane w punkcie I i III
dotyczącego „nieprzeprowadzenia (…) wniosków dowodowych”, z uwagi na to, że
wnioski dowodowe składane przez skarżącego i innych pokrzywdzonych zostały
9
rozpoznane i w większości nieuwzględnione, przeto owo niezręczne sformułowanie
tłumaczyć można jako przejaw dążenia skarżącego do zakwestionowania
nieprzeprowadzenia wszystkich wnioskowanych dowodów. To jednak wykracza
poza uprawnienia sądu rozpoznającego skargę na przewlekłość postępowania,
ponieważ postępowanie dowodowe i jego zakres nie podlega kontroli w trybie
ustawy o skardze. Jest to sfera zastrzeżona wyłącznie do decyzji prowadzącego
postępowanie prokuratora, a krytyczny stosunek do takiego postępowania strona
może wyrazić w środku odwoławczym i poddać to ocenie sądu, tyle że
dokonywanej w trybie przewidzianym w przepisach Kodeksu postępowania karnego.
Inna sytuacja zachodziłaby wówczas, gdyby zaniechanie rozstrzygnięcia w
przedmiocie wniosków dowodowych powodowało przewlekłość postępowania. Na
tym jednak etapie ocenianego śledztwa opisana sytuacja nie zaistniała;
c) żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania opisane w punkcie 42,
ponieważ zaniechanie pozyskania dokumentów, w szczególności w drodze
przeszukania nie ma żadnego wpływu na sprawność postępowania
przygotowawczego;
d) żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania opisane w punkcie 43 jedynie
pośrednio dotyczy skarżącego, który nie wykazuje na czym polegało zaniechanie
prowadzącej śledztwo. Analiza materiałów zgromadzonych w aktach sprawy nie
pozwala na wnioskowanie, że kolejne zawiadomienie T. K. o popełnieniu
przestępstw wskazujące na „nielegalny podsłuch pokrzywdzonych i świadków” nie
było przedmiotem postępowania;
e) żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania opisane w punkcie 44
dotyczące nieprzedstawienia zarzutów funkcjonariuszom i żołnierzom SKW,
sformułowano zapewne w wyniku nieporozumienia, ponieważ sąd badający
sprawność postępowania nie jest władny rozstrzygać w przedmiocie decyzji
merytorycznych, należących do istoty postępowania przygotowawczego i
zastrzeżonych wyłącznie dla gospodarza tego postępowania;
f) żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania opisane w punkcie 45,
ponieważ skarżący nie wykazuje złej woli prowadzącej postępowanie, a jedynie ją
wskazuje, natomiast przesłuchania świadka A. P., a w szczególności daty tych
10
przesłuchań nie pozwalają na wnioskowanie, iż wpływały na sprawność tego
postępowania albo by świadczyły o próbie jego przedłużania;
g) żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania przez sąd właściwy do
rozpoznania skargi (wadliwie wskazano Sąd Apelacyjny) z urzędu, opisane w
punkcie 46, gdyż sprzeczne jest ono z istotą postępowania uregulowanego w
ustawie o skardze. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 2 tej ustawy to właśnie skarga
powinna zawierać żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania, którego
dotyczy i przytaczać okoliczności uzasadniające to żądanie. Owa powinność
wykładana być musi jako obowiązek, gdyż brak któregokolwiek z tych elementów
powoduje konieczność odrzucenia skargi (art. 9 ust. 1 ustawy o skardze).
Z przytoczonych powodów skargę M. O., jako niezasadną, należało oddalić,
wobec czego bezprzedmiotowe stało się rozpoznawanie wniosków o wydanie
Wojskowej Prokuraturze Okręgowej w […] jakichkolwiek zaleceń, tym bardziej że
postępowanie, którego skarga dotyczy, zostało już zakończone.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13