Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WK 1/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Tomczyk (przewodniczący)
SSN Marian Buliński
SSN Edward Matwijów (sprawozdawca)
Protokolant : Marcin Szlaga
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Jarosława
Ciepłowskiego
w sprawie 1. chor. M. M., 2. st. sierż. rez. P. M., 3. st. chor. rez. Z. S., 4. chor. G.
J., skazanych z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. i innych
k.k., w Izbie Wojskowej na rozprawie w dniu 26 maja 2014 r., z powodu kasacji
wniesionych przez obrońcę G. J. i Naczelnego Prokuratora Wojskowego na
niekorzyść M. M., P. M., Z. S. i G. J. od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w
W. z dnia 15 stycznia 2014 r., utrzymującego w mocy wyrok Wojskowego Sądu
Garnizonowego w W. z dnia 4 lipca 2013 r., w odniesieniu do st. chor. Z. S. i chor.
G. J. oraz prawomocnego wyroku Wojskowego Sądu Garnizonowego w W. z dnia 4
lipca 2013 r., w odniesieniu do chor. M. M., st. sierż. rez. P. M.
1. kasację obrońcy G. J. pozostawia bez rozpoznania,
2. uchyla zaskarżony wyrok Wojskowego Sądu Okręgowego w
W. w odniesieniu do Z. S. i G. J. oraz wyrok Wojskowego Sądu
Garnizonowego w W. z dnia 4 lipca 2013 r., w odniesieniu do M.
2
M., P. M., Z. S. i G. J., w części dotyczącej orzeczenia o karze i
przekazuje sprawę Wojskowemu Sądowi Garnizonowemu w W.
do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Wojskowego Sądu Garnizonowego z dnia 4 lipca 2013 r., zostali
uznani za winnych, między innymi tego, że:
I. chor. M.M.
„w ramach czynu zarzucanego mu w pkt 1 aktu oskarżenia w okresie od bliżej
nieustalonego dnia kwietnia 2006 r. do dnia 29 grudnia 2006 r. na terenie JW […],
działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru,
wspólnie i w porozumieniu z innymi żołnierzami z JW […]: st. chor. Z. S., chor. G.
J., st. sierż. P. M., chor. A. W., sierż. W. E. nie mniej niż 30 razy wziął udział w
zaborze w celu przywłaszczenia oleju napędowego o łącznej wartości nie mniejszej
niż 3970 litrów, o wartości nie mniejszej niż 11.910 zł, na szkodę JW […], w ten
sposób, że po tym jak st. chor. Z. S. i chor. G. J. przekazywali jemu i sierż. P. M.
informacje o nadwyżce oleju napędowego w MPS jednostki, a następnie paliwo to
chor. A. W. i sierż. W.E. przelewali do pojazdów patrolu saperskiego, paliwo to
wspólnie z st. sierż. P. M. przy pomocy podległych im żołnierzy patrolu saperskiego
wywoził poza teren jednostki i sprzedał w miejscowościach […] oraz innych bliżej
nieustalonych miejscowościach na terenie województwa za kwotę około 3 zł za 1
litr, z czego st. chor. Z. S. i chor. G. J. przekazywał razem z sierż. P. M. pieniądze
w kwocie 1 zł 50 gr za każdy litr paliwa wywiezionego i sprzedanego poza terenem
jednostki, przy czym z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu,
tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 278 § 1 kk w zw. z art. 12 kk w zw.
z art. 65 § 1 kk”.
II. st. sierż. rez. P. M.
3
„w ramach czynu zarzucanego mu w pkt 1 aktu oskarżenia w okresie od bliżej
nieustalonego dnia kwietnia 2006 r. do dnia 29 grudnia 2006 r. na terenie JW […],
działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru,
wspólnie i w porozumieniu z innymi żołnierzami z JW […]: st. chor. Z. S., chor. G.
J., chor. M. M., chor. A. W., sierż. W. El. nie mniej niż 30 razy wziął udział w
zaborze w celu przywłaszczenia oleju napędowego w łącznej ilości nie mniejszej
niż 3970 litrów, o wartości nie mniejszej niż 11.910 zł na szkodę JW 1[…], w ten
sposób, że po tym jak st. chor. Z. S. i chor. G. J. przekazywali jemu i chor. M. M.
informacje o nadwyżce oleju napędowego w MPS jednostki, a następnie paliwo to
chor. A. W. i sierż. W. E. przelewali do pojazdów patrolu saperskiego, paliwo to
wspólnie z chor. M. M. przy pomocy ustalonych podległych im żołnierzy patrolu
saperskiego wywoził poza teren jednostki i sprzedawał za około 3 zł za 1 litr w
miejscowościach […]oraz innych bliżej nieustalonych miejscowościach na terenie
województwa za kwotę około 3 zł za 1 litr, z czego st. chor. Z. S. i chor. G. J.
przekazał razem z chor. M. M. pieniądze w kwocie 1 zł 50 gr za każdy litr paliwa
wywiezionego i sprzedanego poza terenem jednostki, przy czym z popełnienia
przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu, tj. popełnienia przestępstwa
określonego w art. 278 § 1 kk w zw. z art. 12 kk w zw. z art. 65 § 1 kk”.
III. chor. rez. Z. S.
„w ramach czynu zarzucanego mu aktem oskarżeni w okresie od bliżej
nieustalonego dnia kwietnia 2006 r. do dnia 29 grudnia 2006 r. na terenie JW […],
działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru,
wspólnie i w porozumieniu z innymi żołnierzami z JW […]: chor. G. J., chor. M. M.,
st. sierż. P. M., chor. A. W. i sierż. W. E. nie mniej niż 30 razy wziął udział w
zaborze w celu przywłaszczenia oleju napędowego w łącznej ilości nie mniejszej
niż 3970 litrów, o wartości nie mniejszej niż 11.910 zł, na szkodę JW […], w ten
sposób, że razem z chor. G. J. przekazywał chor. M. M. i sierż. P.M. informacje o
nadwyżce oleju napędowego w MPS jednostki, które to paliwo chor. A. W. i sierż.
W. E. przelewali do pojazdów patrolu saperskiego, po czym paliwo to chor. M. M. i
sierż. P. M. przy pomocy ustalonych podległych im żołnierzy patrolu saperskiego
wywozili poza teren jednostki i sprzedawali za około 3 zł za 1 litr w
miejscowościach […] oraz innych bliżej nieustalonych miejscowościach na terenie
4
województwa, za co wspólnie z chor. G. J. otrzymywał od chor. M. M. i sierż. P. M.
pieniądze w kwocie 1 zł 50 gr za każdy litr paliwa wywiezionego i sprzedanego
poza terenem jednostki, przy czym z popełnienia przestępstw uczynił sobie stałe
źródło dochodu, tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 278 § 1 kk w zw. z
art. 12 kk w zw. z art. 65 § 1 kk”.
IV. chor. G. J.
„w ramach czynu zarzucanego mu aktem oskarżenia w okresie od bliżej
nieustalonego dnia kwietnia 2006 r. do dnia 29 grudnia 2006 r. na terenie JW […],
działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru,
wspólnie i w porozumieniu z innymi żołnierzami z JW […]: st. chor. Z. S., chor. M.
M., st. sierż. P. M., chor. A. W. i sierż. W. E. nie mniej niż 30 razy wziął udział w
zaborze w celu przywłaszczenia oleju napędowego w łącznej ilości nie mniejszej
niż 3.970 litrów, o wartości nie mniejszej niż 11.910 zł, na szkodę JW […], w ten
sposób, że razem z st. chor. Z. S. przekazywał chor. M. M. i sierż. P.M. informacje
o nadwyżce oleju napędowego w MPS jednostki, które to paliwo chor. A.W. i sierż.
W. E. przelewali do pojazdów patrolu saperskiego, po czym paliwo to chor. M. M. i
sierż. P. M. przy pomocy ustalonych podległych im żołnierzy patrolu saperskiego
wywozili poza teren jednostki i sprzedawali za około 3 zł za 1 litr w
miejscowościach […] oraz innych bliżej nieustalonych miejscowościach na terenie
województwa, za co wspólnie ze st. chor. Z. S. otrzymywał od chor. M. M. i sierż. P.
M. pieniądze w kwocie 1 zł 50 gr. za każdy litr paliwa wywiezionego i sprzedanego
poza terenem jednostki, przy czym z popełnienia przestępstw uczynił sobie stałe
źródło dochodu, tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 278 § 1 kk w zw. z
art. 12 kk w zw. z art. 65 § 1 kk”.
Za przypisany oskarżonym czyn z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.,
Sąd pierwszej instancji skazał:
1. chor. M. M. na karę roku pozbawienia wolności, grzywnę w wymiarze 50 stawek
dziennych po 20 zł, zobowiązał na podstawie art. 46 § 1 k.k. do naprawienia
wyrządzonej szkody solidarnie z pozostałymi oskarżonymi poprzez zapłatę na
rzecz JW. […] kwotę 11 910 zł, a ponadto orzekł środek karny w postaci podania
wyroku do publicznej wiadomości na apelu żołnierzy zawodowych JW. […].
5
W związku ze skazaniem chor. M. M. na jednostkowe kary pozbawienia
wolności za przypisane mu przestępstwo z art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k.
(kara roku pozbawienia wolności), z art. 351 k.k. (kara 2 miesięcy pozbawienia
wolności), z art. 350 § 2 k.k. (kara 2 miesięcy pozbawienia wolności), z art.190 § 1
k.k. (kara 2 miesięcy pozbawienia wolności), z art. 245 k.k. (kara 3 miesięcy
pozbawienia wolności), z art. 233 § 1 k.k. (kara 3 miesięcy pozbawienia wolności) –
na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k., w miejsce jednostkowych kar
pozbawienia wolności Sąd orzekł karę łączną 2 lat pozbawienia wolności, której
wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby 5 lat (art. 69 § 1, 2 i 3 k.k. oraz art.
70 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.).
2. st. sierż. rez. P. M. na karę roku pozbawienia wolności, grzywnę w kwocie 50
stawek dziennych po 20 zł każda, na podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązał do
naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody solidarnie wraz z pozostałymi
oskarżonymi poprzez zapłatę na rzecz JW. [...] kwoty 11 910 zł, a ponadto orzekł
środek karny w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości na apelu
żołnierzy zawodowych JW. […].
W związku ze skazaniem P. M. ponadto za popełnienie przestępstwa z art.
231 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. oraz z art. 233 § 1 k.k. – na podstawie art. 85
k.k. i 86 § 1 k.k., w miejsce jednostkowych kar pozbawienia wolności Sąd orzekł
karę łączną 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania
na okres próby 5 lat (art. 69 § 1, 2 i 3 k.k., art. 70 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.).
3. st. chor. rez. Z. S. na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, której
wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby 3 lat (art. 69 § 1, 2 i 3 k.k. oraz art.
70 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.), grzywnę w wysokości 50 stawek dziennych po
30 zł każda, na podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązał oskarżonego do naprawienia
wyrządzonej przestępstwem szkody solidarnie z pozostałymi oskarżonymi poprzez
zapłatę na rzecz JW. […] kwoty 11 910 zł oraz orzekł środek karny w postaci
podania wyroku do publicznej wiadomości na apelu żołnierzy zawodowych.
4. chor. G. J. na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat (art. 69 § 1,2 i 3 k.k. oraz art. 70 §
2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.), grzywnę w wysokości 50 stawek dziennych po 20 zł
każda, na podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązał oskarżonego do naprawienia
6
wyrządzonej przestępstwem szkody solidarnie z pozostałymi oskarżonymi poprzez
zapłatę na rzecz JW. […] kwoty 11 910 zł oraz orzekł środek karny w postaci
podania wyroku do publicznej wiadomości na apelu żołnierzy zawodowych JW. […].
Wyrokiem z dnia 15 stycznia 2014 r., Wojskowy Sąd Okręgowy nie
uwzględnił apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego st. chor. rez. Z. S. oraz
oskarżonego chor. G. J. i zaskarżony wyrok, w odniesieniu do obu oskarżonych,
utrzymał w mocy.
Kasację od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 15 stycznia
2014 r., utrzymującego w mocy wyrok Wojskowego Sądu Garnizonowego w W. z
dnia 4 lipca 2013 r., w odniesieniu do chor. G. J., wniósł jego obrońca.
Natomiast Naczelny Prokurator Wojskowy, na podstawie art. 672a k.p.k. w
zw. z art. 521 § 1 k.p.k. i art. 425 § 2 k.p.k., w kasacji wniesionej na niekorzyść,
zaskarżył wyrok Wojskowego Sądu Garnizonowego z dnia 4 lipca 2013 r., który
uprawomocnił się w pierwszej instancji w stosunku do M. M. i P. M. oraz tenże
wyrok w stosunku do Z. S. i G. J. i utrzymujący go w mocy wyrok Wojskowego
Sądu Okręgowego z dnia 15 stycznia 2014 r. – w części dotyczącej rozstrzygnięcia
o karze za czyny z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k., a w
stosunku do chor. M. M. i st. sierż. rez. P. M. – także w części dotyczącej
orzeczenia o karze łącznej.
Obrońca chor. G. J. zarzucił:
„- rażące naruszenie prawa mogące mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, to jest
obrazę przepisów art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., polegającą na braku
odniesienia i ustosunkowania się przez Wojskowy Sąd Okręgowy do wszystkich
zarzutów apelacji i wspierającej ją argumentacji, a w odniesieniu do zarzutów, co
do których Sąd to uczynił, wywód jest na tyle ogólnikowy, że nie można prześledzić
dochodzenia do wniosków końcowych, co w ostateczności skutkowało utrzymaniem
w mocy wyroku Sądu I instancji, przez co zaakceptowano w toku kontroli
instancyjnej naruszenie przez Sąd I instancji przepisów postępowania, tj. art. 2 § 2
k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 167 k.p.k., art. 366 § 1 k.p.k., art. 410 k.p.k.
poprzez:
7
- naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów wyrażającej się w błędnej
wykładni wszystkich wyjaśnień chor. M. M. i st. sierż. P. M. polegającej na
przypisaniu im waloru pełnej wiarygodności,
- naruszenie zasady prawdy materialnej i obiektywizmu polegającej na braku
ustalenia ilości paliw, w tym rotacyjnego w stacji MPS, dziennych wielkości
tankowanego paliwa wynikających z rozkazów, dat i wielkości dostaw paliwa do
jednostki 1230, jak również ustalenia rzędu wielkości 0,5% błędu pomiaru,
- naruszenie norm art. 5 § 2 k.p.k. i przyjęcie, że chor. G. J. uczestniczył w
przekazywaniu i sprzedaży paliwa w sytuacji, gdy żadne postępowanie nie ustaliło
mechanizmu powstawania i przekazywania „nadwyżek” paliwa”.
Podnosząc powyższe zarzuty, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonych
orzeczeń Sądów I i II instancji i przekazanie sprawy chor. G. J. do ponownego
rozpoznania Sądowi I instancji.
Natomiast Naczelny Prokurator Wojskowy zarzucając rażące i mające istotny
wpływ na treść, w odniesieniu do wydanego wyroku Wojskowego Sądu
Garnizonowego, naruszenia prawa materialnego, tj. art. 73 § 2 k.k. w zw. z art. 65 §
1 k.k., polegające na niewymierzeniu wobec wymienionych w kasacji sprawców,
którzy uczynili sobie z popełnionego przestępstwa z art. 278 § 1 k.k., stałe źródło
dochodu, obligatoryjnego dozoru pomimo tego, że sąd orzekający w przedmiotowej
sprawie zawiesił wykonanie kary pozbawienia wolności w stosunku do wszystkich
skazanych, w tym w stosunku do chor. M. M. i st. sierż. rez. P. M. orzeczonej jako –
kary łącznej, a w odniesieniu do wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego
utrzymanie w mocy oczywiście wadliwego rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji
z rażącym naruszeniem art. 440 k.p.k. w zw. z art. 73 § 2 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.
Na tej podstawie Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego kasacją
orzeczenia w części dotyczącej orzeczenia o karze wobec wyżej wymienionych
skazanych i przekazanie w tym zakresie sprawy Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania.
W odpowiedzi na kasację obrońcy chor. G. J.o, prokurator wniósł o
pozostawienie jej bez rozpoznania.
8
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
1. Co do kasacji obrońcy chor. G. J.
Już na wstępie stwierdzić należy, że kasacja obrońcy tego oskarżonego jest
niedopuszczalna. Stosownie bowiem do art. 523 § 2 k.p.k., kasację na korzyść
oskarżonego, jeżeli nie podnosi uchybień wymienionych w art. 439 § 1 k.p.k.,
można wnosić jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub
przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego
zawieszenia jej wykonania.
A contrario, zatem nie jest dopuszczalna kasacja, jeżeli w wyroku
skazującym wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo
zawieszono, jak to miało miejsce w tej sprawie, a wskazane przez skarżącego
okoliczności nie należą do zamkniętego katalogu naruszeń określonych w § 1 art.
439 k.p.k.
Z tych też powodów należało rozstrzygnąć jak w pkt. 1 wyroku.
2. Co do kasacji prokuratora wniesionej na niekorzyść oskarżonych.
Kasacja Zastępcy Prokuratora Generalnego Naczelnego Prokuratora Wojskowego
jest zasadna, bowiem wyrok Wojskowego Sądu Garnizonowego z dnia 4 lipca 2013
r., w stosunku do M. M., P. M., Z. S. i G. J. oraz wyrok Wojskowego Sądu
Okręgowego z dnia 15 stycznia 2014 r., utrzymujący w mocy orzeczenie Sądu
pierwszej instancji w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze za czyny z art. 278 §
1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k., a w stosunku do M. M. i P. M.,
także w części dotyczącej orzeczenia o karze łącznej, zapadły z rażącym
naruszeniem prawa materialnego, które miało wpływ na treść zaskarżonych
orzeczeń.
Wszyscy oskarżeni w tej sprawie zostali skazani na kary pozbawienia
wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, między innymi za czyny,
które zostały zakwalifikowane jako występek z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
w zw. z art. 65 § 1 k.k.
Zgodnie z tym ostatnim (art. 65 § 1 k.k.), przepisy dotyczące wymiaru kary,
środków karnych oraz środków związanych z poddaniem sprawcy próbie,
przewidziane wobec sprawcy określonego w art. 64 § 2 k.k., stosuje się także do
sprawcy, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu.
9
Mając na względzie to, że M. M., P. M., Z. S. i G. J. zostali skazani w
warunkach art. 65 § 1 k.k., przy wymiarze kary, środków karnych oraz środków
związanych z poddaniem sprawcy próbie, stosować należało w stosunku do nich
rygory określone w art. 64 § 2 k.k.
Artykuł 73 § 2 k.k. przewiduje, że zawieszając wykonanie kary pozbawienia
wolności sąd obligatoryjnie orzeka dozór wobec sprawcy określonego w art. 64 § 2
k.k. Przepis ten zatem, zgodnie z art. 65 § 1 k.k., także miał zastosowanie wobec
oskarżonych.
Z przytoczonych wyżej powodów Zastępca Prokuratora Generalnego
Naczelny Prokurator Wojskowy trafnie zarzucił obrazę przepisów art. 73 § 2 k.k. w
zw. z art. 65 § 1 k.k., przez Sąd pierwszej instancji, który nie orzekł wobec
oskarżonych obligatoryjnego dozoru kuratora przy wymierzeniu kar jednostkowych
oraz kar łącznych.
Podobnie, obrazy przepisów prawa materialnego, o których była mowa wyżej,
wskutek nie orzeczenia dozoru kuratora dopuścił się Wojskowy Sąd Okręgowy w W.
w toku postępowania odwoławczego wobec Z. S. i G. J.
Naczelny Prokurator Wojskowy zasadnie wskazał, że zaskarżone orzeczenia
powinny być uchylone w części orzeczenia o karze. Jak bowiem przyjęto w uchwale
7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2010 r. „w postępowaniu
kasacyjnym nie jest możliwe uchylenie orzeczenia wyłącznie w części, której
orzeczenie to nie zawiera, a więc co do braku w nim rozstrzygnięcia w kwestii
środka karnego lub kary, którego umieszczenie było obowiązkiem sądu, gdyż
przedmiotem zaskarżenia i zarzutu, a w konsekwencji uchylenia orzeczenia można
uczynić tylko tę jego zaskarżoną część, która obarczona jest owym brakiem, a
uchylenie powinno wówczas nastąpić w zakresie umożliwiającym usunięcie tego
uchybienia (I KZP 36/09, OSNKW 2010, z. 5, poz. 40).
Akceptacja tego stanowiska implikowała uchylenie zaskarżonego wyroku
Sądu pierwszej instancji w części dotyczącej orzeczenia o karze wobec M. M., P.
M., Z. S. i G. J. oraz utrzymującego go w mocy wyroku Wojskowego Sądu
Okręgowego w W. w odniesieniu do Z. S. i G. J. i przekazanie sprawy w tym
zakresie Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
10
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji powinien mieć
na uwadze, że pomimo zakresu uchylenia wyroku co do całości rozstrzygnięcia o
karze, uchybienia wystąpiły jedynie w zakresie środka probacyjnego, czego
dotyczył też zarzut kasacji.
Mając to na względzie, zgodnie z art. 443 k.p.k., Sąd pierwszej instancji, pomimo
uchylenia sprawy w szerszym zakresie, będzie mógł orzec na niekorzyść jedynie co
do uchybienia będącego przedmiotem kasacji.