Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 29 sierpnia 1995 r.
Sygn. akt K. 16/95


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Błażej Wierzbowski - przewodniczący
Zdzisław Czeszejko-Sochacki - sprawozdawca
Lech Garlicki
Krzysztof Kolasiński
Wojciech Sokolewicz


po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 1995 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku Prokuratora Generalnego o stwierdzenie zgodności:
art. 68 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 398 i Nr 79, poz. 465 oraz z 1993 r. Nr 45, poz. 205) z art. 29 ust. 3 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, ze zmianami);
2) art. 76 ust. 1 i 2 powołanej ustawy o wyborze Prezydenta RP z art. 27 powołanej Ustawy Konstytucyjnej


p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (tekst jednolity Dz.U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470; zm. Dz.U. Nr 47, poz. 213 z 1993 r. oraz Dz.U. Nr 122, poz. 593 z 1994 r. i Nr 13, poz. 59 z 1995 r.) umorzyć postępowanie w sprawie.


U z a s a d n i e n i e


1. Prokurator Generalny, działając na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym z dnia 29 kwietnia 1985 r. (tekst jednolity Dz.U. Nr 109, poz. 470, ze zmianami), zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności:
1) art. 68 ust. 4 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 67, poz. 398 i Nr 79, poz. 465 oraz z 1993 r. Nr 45, poz. 205) z art. 29 ust. 3 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84, poz. 426, ze zmianami, zwanej dalej Małą Konstytucją);
2) art. 76 ust. 1 i 2 ustawy o wyborze Prezydenta RP z art. 27 Ustawy Konstytucyjnej.
W uzasadnieniu swego wniosku Prokurator Generalny wyraził pogląd, że art. 68 ustawy o wyborze Prezydenta RP jest niezgodny z art. 29 Małej Konstytucji, nie tylko wobec konstytucyjnie ustanowionej zasady wybierania Prezydenta “przez Naród” (ust. 1) - ogłoszenie jednego z kandydatów za wybranego bez głosowania wskutek braku kontrkandydata za taki “wybór” żadną miarą nie można uznać, lecz także ze względu na to, że art. 29 ust. 3 przewiduje wyraźnie - w razie nieuzyskania przez jednego z kandydatów w pierwszej turze bezwzględnej większości - drugą turę głosowania, z udziałem dwóch kandydatów. Żadnego zaś “wyboru bez wyborów” w drugiej turze przepis ten nie przewiduje i nie dopuszcza. Utrzymanie zakwestionowanego przepisu ustawy mogłoby prowadzić w praktyce do obejścia woli wyborców poprzez różne porozumienia ugrupowań politycznych. Zdaniem Wnioskodawcy również art. 76 ustawy w obecnym stanie prawnym należy uznać za niekonstytucyjny. Ustawa o wyborze Prezydenta RP została uchwalona w dniu 27 września 1990 r., a więc pod rządami Konstytucji RP, w której znajdował się przepis określający kompetencję Zgromadzenia Narodowego do stwierdzenia ważności wyboru Prezydenta RP i przyjęcia przysięgi (art. 32b pkt 1). W kwestii podmiotu mającego rozstrzygać o ważności wyborów Mała Konstytucja powierza Sądowi Najwyższemu kompetencję do stwierdzenia ważności wyborów parlamentarnych (art. 5), nie zawiera natomiast regulacji dotyczącej stwierdzenia ważności wyboru Prezydenta. Zawarte w art. 76 ustawy postanowienie o stwierdzeniu ważności wyboru Prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe nie może być w obecnym stanie prawa konstytucyjnego zrealizowane. Mała Konstytucja wylicza taksatywnie sprawy, dla których zwołuje Zgromadzenie Narodowe, przy czym art. 27 Małej Konstytucji wyraźnie podkreśla, że Sejm i Senat tworzą Zgromadzenie Narodowe “w wypadkach wskazanych w ustawie konstytucyjnej”. Wśród tych wypadków nie ma zaś sprawy stwierdzenia ważności wyborów prezydenckich. W konsekwencji dla tej sprawy (jak i każdej innej nie przewidzianej w ustawie konstytucyjnej) nie może być zwołane Zgromadzenie Narodowe i dlatego Wnioskodawca dochodzi do wniosku, że art. 76 ust. 1 i 2 ustawy jest niezgodny z art. 27 Małej Konstytucji.

2. Na skutek inicjatywy ustawodawczej grupy posłów, zgłoszonej w dniu 8 czerwca 1995 r. (druk nr 1048), Sejm uchwalił ustawę z dnia 30 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa ta uchyliła zakwestionowane we wniosku przepisy, określając zasady i tryb głosowania oraz wyboru w razie nieuzyskania przez żadnego z kandydatów bezwzględnej większości w pierwszym głosowaniu w sposób zgodny z art. 29 Małej Konstytucji oraz powierzyła Sądowi Najwyższemu - w miejsce Zgromadzenia Narodowego - rozstrzyganie o ważności wyboru Prezydenta. Senat przyjął ustawę bez poprawek, wobec czego Marszałek Sejmu w dniu 10 lipca 1995 r. przedstawił Prezydentowi do podpisania przyjętą przez Sejm i Senat ustawę.
Ze względu na zaawansowany proces legislacyjny, przedstawiciel Sejmu na rozprawie w dniu 31 lipca 1995 r. wniósł o odroczenie rozprawy, dowodząc, że może odpaść potrzeba merytorycznego rozstrzygania sprawy przez Trybunał Konstytucyjny. Trybunał Konstytucyjny przychylił się do tego wniosku i rozprawę odroczył.

3. Ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. została podpisana przez Prezydenta RP i ogłoszona w Dzienniku Ustaw nr 95 z dnia 19 sierpnia 1995 r. pod pozycją 472. Analiza wprowadzonych tą ustawą zmian wskazuje w sposób niewątpliwy na to, że zakwestionowane we wniosku postanowienia ustawy o wyborze Prezydenta zostały przez ustawę z dnia 30 czerwca 1995 r. uchylone. Bezsporne jest także, że w okresie obowiązywania tych przepisów nie powstały żadne skutki prawne.
W tych okolicznościach, skoro zaskarżone we wniosku przepisy art. 68 ust. 4 i 5 oraz art. 76 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej utraciły moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny, stosownie do art. 4 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym należało umorzyć postępowanie w tej sprawie.