Pełny tekst orzeczenia

67

POSTANOWIENIE
z dnia 22 września 1998 r.
Sygn. P. 5/98


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Zdyb – przewodniczący
Zdzisław Czeszejko-Sochacki – sprawozdawca
Teresa Dębowska-Romanowska
Wojciech Sokolewicz
Błażej Wierzbowski


po rozpoznaniu 22 września 1998 r. na posiedzeniu niejawnym pytania prawnego Sądu Rejonowego Częstochowie o udzielenie odpowiedzi:
czy przepisy art. 284 – 2901 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. Nr 24, poz. 141; tekst jednolity z 1998 r. Nr 21, poz. 94; zm. Nr 106, poz. 668) oraz art. 22 ustawy z dnia 6 marca 1981 roku o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. Nr 6, poz. 23, tekst jednolity z 1985 r. Nr 54, poz. 276; zm.: z 1989 r. Nr 34, poz. 178; z 1996 r. Nr 24, poz. 110, Nr 106, poz. 496) są zgodne z przepisami art. 175 ust. 1 i art. 237 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

p o s t a n o w i ł :

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 roku o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643) umorzyć postępowanie w sprawie wobec utraty mocy obowiązującej zakwestionowanych przepisów przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny.


Uzasadnienie:
I

1. Postawieniem z 18 czerwca 1998 r., sygn. akt III Kws 86/98 Sąd Rejonowy w Częstochowie w sprawie o popełnienie wykroczenia z art. 283 kodeksu pracy, przedstawił Trybunałowi Konstytucyjnemu następujące pytanie prawne:
czy przepisy art. 284 – 2901 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. Nr 24, poz. 141; tekst jednolity z 1998 r. Nr 21, poz. 94; zm.: Nr 106, poz. 668) oraz art. 22 ustawy z dnia 6 marca 1981 roku o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. Nr 6, poz. 23, tekst jednolity z 1985 r. Nr 54, poz. 276; zm. z 1989 r. Nr 34, poz. 178; z 1996 r. Nr 24, poz. 110, Nr 106, poz. 496) są zgodne z przepisami art. 175 ust. 1 i art. 237 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Sąd Rejonowy w Częstochowie przedstawił powyższe pytanie prawne w sprawie toczącej się przed tamtejszym Sądem, na skutek żądania Pana Ryszarda B. skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego, od orzeczenia z 20 kwietnia 1998 roku, wydanego przez Inspektora Pracy działającego w ramach terytorialnej właściwości Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu.
Zdaniem Sądu Rejonowego zaskarżone przepisy ustaw: kodeks pracy i o Państwowej Inspekcji Pracy wydają się pozostawać w sprzeczności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Treść przepisów art. 175 ust. 1 i art. 237 ust. 1 konstytucji pozwala bowiem przyjąć, iż z dniem jej wejścia w życie inspektorzy pracy utracili uprawnienia do orzekania w sprawach o wykroczenia. W okresie przejściowym 4 lat wyłącznie właściwe do orzekania w tych sprawach są zaś kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych, a o karze aresztu sądy.
Sąd Rejonowy wskazuje przy tym na odmienne stanowisko, jakie zajął Sąd Wojewódzki w Częstochowie w postanowieniu z 12 marca 1998 r. w sprawie III Kz 79/98, w świetle którego Rada Ministrów, zgodnie z art. 236 ust. 1 konstytucji w okresie 2 lat od jej wejścia w życie, przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezbędnych do jej stosowania. Ze względu na tenże okres przystosowawczy i brak nowych uregulowań prawnych inspektorzy pracy zachowują prawo do orzekania w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika.
Zdaniem Sądu Rejonowego art. 236 ust. 1 konstytucji nie może być ponadto interpretowany jako przepis opóźniający wejście w życie innych postanowień konstytucji, w omawianym przypadku przepisu ustanawiającego wyłączną właściwość orzekania w sprawach o wykroczenia przez kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych, a o karze aresztu przez sądy. Byłoby to zresztą, zdaniem Sądu Rejonowego, opóźnienie wejścia w życie postanowień konstytucji na czas nieokreślony, a przedstawione w ciągu 2 lat przez Radę Ministrów projekty ustaw stałyby się prawem dopiero po zakończeniu procedury legislacyjnej, co mogłoby nastąpić w okresie znacznie późniejszym.

2. W stanowisku zajętym w piśmie z 13 sierpnia 1998 r. Prokurator Generalny wyraził pogląd, że przepisy art. 284 – 2901 ustawy z 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy oraz art. 22 ustawy z 6 marca 1981 roku o Państwowej Inspekcji Pracy nie są zgodne są z art. 175 ust. 1 i art. 237 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Podzielając pogląd wyrażony przez Sąd Rejonowy w postawionym pytaniu prawnym podniósł dodatkowo, że zgodnie z przywołanym art. 175 ust. 1 Konstytucji RP system sądownictwa uprawnionego do sprawowania wymiaru sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej wyróżnia: Sąd Najwyższy, sądownictwo powszechne i sądownictwo szczególne, określone wyłącznie jako sądy administracyjne i wojskowe. Tylko te organy, określone w sposób wyczerpujący, sprawują wymiar sprawiedliwości. Nie jest więc możliwe powoływanie innych sądów lub organów, które sprawowałyby wymiar sprawiedliwości w RP. Państwowi inspektorzy pracy nie odpowiadają standardom organów sądowych, a przede wszystkim nie korzystają oni z atrybutu niezawisłości. Ponadto, sprawowanie wymiaru sprawiedliwości przez inspektorów pracy, a wiec wykrywanie wykroczeń, zbieranie dowodów na ich popełnienie oraz wydawanie orzeczeń o ukaraniu naruszałoby podstawowe zasady procedury karnej (skargowość, kontradyktoryjność itd.).
W odniesieniu do art. 236 ust. 1 konstytucji, Prokurator Generalny wyraża pogląd, iż w żadnym razie nie można przypisywać unormowaniu zawartemu w tym przepisie konstytucji znaczenia szerszego, i wyprowadzać z niego wniosku, że zachował on całokształt przedkonstytucyjnego ustawodawstwa, nawet sprzecznego z nową konstytucją do czasu uchwalenia nowych ustaw. Uznanie, że art. 236 ust. 1 pozostawia tymczasowo w mocy wszystkie dawne ustawy, które stały się sprzeczne z nową konstytucją, zdaniem Prokuratora Generalnego pozbawiłoby też treści art. 239 ust. 1 konstytucji. Skoro przepis ten dotyczy orzekania o niekonstytucyjności ustaw przedkonstytucyjnych, i – podobnie jak art. 236 ust. 1 – odnosi się do okresu pierwszych 2 lat od wejścia w życie konstytucji, to kryje się w nim założenie, iż niekonstytucyjność “dawnej” ustawy może być od razu przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Konstytucyjnego. Nie ma więc mowy o zachowaniu w mocy obowiązującej tych ustaw do czasu podjęcia odpowiednich działań legislacyjnych.

II
28 sierpnia 1998 roku Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Kodeks wykroczeń, ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, ustawy o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń, ustawy – Kodeks pracy i niektórych innych ustaw. Ustawa nowelizująca została ogłoszona w Dzienniku Ustaw z 31 sierpnia 1998 roku, Nr 113, poz. 717 i weszła w życie z dniem 1 września 1998 roku. Zgodnie z art. 5 ustawy nowelizującej, w ustawie z 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy skreśla się rozdział II w dziale trzynastym, a więc objęte pytaniem prawnym przepisy art. 284 – 2901. Natomiast art. 6 pkt 3 ustawy nowelizującej nadał nowe brzmienie art. 22 ustawy z 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy. Zgodnie z nowym brzmieniem tego przepisu: “na zasadach i w trybie określonym w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia inspektor pracy ściga wykroczenia związane z wykonywaniem pracy zarobkowej, a także inne wykroczenia, gdy ustawa tak stanowi, oraz bierze udział w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego.” W ten sposób uchylona została norma upoważniająca inspektora pracy do wydawania orzeczeń, a więc do sprawowania wymiaru sprawiedliwości w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika.
W tych warunkach, skoro wskazane w pytaniu prawnym przepisy ustaw: Kodeks pracy i ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy, utraciły w zakwestionowanym zakresie moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny, należało na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym umorzyć postępowanie w sprawie i dlatego Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.