Pełny tekst orzeczenia

80



POSTANOWIENIE

z dnia 10 listopada 1998 r.

Sygn. Ts 107/98




Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jadwiga Skórzewska-Łosiak – przewodnicząca
Janusz Trzciński – sprawozdawca
Teresa Dębowska-Romanowska


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia Marii L. z 9 września 1998 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 1 września 1998 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z 11 lipca 1998 r.


p o s t a n a w i a:


nie uwzględnić zażalenia.




Uzasadnienie:


W skardze konstytucyjnej Marii L. skierowanej do Trybunału Konstytucyjnego 29 lipca 1998 r., zarzucono niezgodność art. 2 pkt 2 ustawy z 31 maja 1996 r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz.U. Nr 87, poz. 395) z zagwarantowaną w art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadą równości wszystkich wobec prawa.
Zdaniem skarżącej, kwestionowany przepis różnicuje sytuację Polaków deportowanych do pracy przymusowej przez III Rzeszę Niemiecką lub ZSRR z terytorium Państwa Polskiego w jego granicach sprzed 1 września 1939 r. i deportowanych spoza tego terytorium. Przepis ten uprawnia bowiem do świadczenia pieniężnego przewidzianego w ustawie wyłącznie osoby, które były deportowane do pracy przymusowej z terytorium Państwa Polskiego w jego granicach sprzed 1 września 1939 r. Skarżąca wystąpiła do Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z wnioskiem o przyznanie świadczenia pieniężnego na podstawie ustawy będącej przedmiotem niniejszej skargi. Jednakże decyzją Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z 24 września 1997 r. odmówiono jej przyznania tego świadczenia, ponieważ została wywieziona do pracy przymusowej do III Rzeszy z miejscowości Jeromino położonej w dawnym ZSRR, czyli poza granicami terytorium Państwa Polskiego sprzed 1 września 1939 r. Decyzję tę utrzymał w mocy Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych decyzją z 3 lutego 1998 r., wydaną po rozpoznaniu wniosku skarżącej o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 1 września 1998 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stwierdzając, iż nie został spełniony warunek wyczerpania przez skarżącą przysługujących jej w ramach toku instancji środków ochrony praw lub wolności, w szczególności zaś skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Na postanowienie to wniósł zażalenie pełnomocnik skarżącej. Zarzucił on Trybunałowi Konstytucyjnemu błędne przyjęcie, iż skarżąca nie wyczerpała toku instancji. Zdaniem pełnomocnika skarżącej tok instancji w postępowaniu administracyjnym zgodnie z art. 15 kodeksu postępowania administracyjnego obejmuje odwołanie do organu drugiej instancji. Pełnomocnik skarżącej wskazał także na pouczenie zawarte w decyzji Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z 3 lutego 1998 r., w którym stwierdzono, iż “w toku instancji nie przysługuje od niej odwołanie”. Odnosząc się do twierdzenia Trybunału Konstytucyjnego o możliwości skorzystania ze skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego, pełnomocnik skarżącej podkreślił, iż przesłanką złożenia takiej skargi jest sformułowanie w niej zarzutu naruszenia przez decyzję administracyjną prawa. Tymczasem decyzja Kierownika do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z 3 lutego 1998 r. pozostaje w zgodzie z obowiązującym prawem, natomiast prawo to narusza konstytucyjne wolności skarżącej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zażalenie pełnomocnika skarżącej nie może zostać uwzględnione. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje stanowisko wyrażone w uzasadnieniu postanowienia z 1 września 1998 r., iż użytego w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym pojęcia “tok instancji” nie można sprowadzać wyłącznie do postępowania przed organami administracyjnymi. Ze względu na charakter kontroli sprawowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny oraz konstytucyjną podstawę tej kontroli (art. 184 Konstytucji RP), wyczerpanie toku instancji w sprawach administracyjnych obejmuje także postępowanie przed tym sądem.
Ze względu na subsydiarny i nadzwyczajny charakter, skarga konstytucyjna nie może zastępować podstawowych środków ochrony praw lub wolności konstytucyjnych, a zwłaszcza najistotniejszego z nich, jakim jest prawo do sądu. W sprawach administracyjnych sądem takim jest Naczelny Sąd Administracyjny, sprawujący na równi z innymi sądami wymiar sprawiedliwości (art. 175 Konstytucji RP). Trybunał Konstytucyjny w niniejszej sprawie podtrzymuje wcześniej wyrażony pogląd na temat rozumienia pojęcia ostatecznego orzeczenia (art. 79 ust. 1 konstytucji) i wyczerpania toku instancji (art. 46 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym).
Należy podkreślić, iż Naczelny Sąd Administracyjny oceniając zgodność z prawem decyzji indywidualnych bierze pod uwagę nie tylko regulacje o charakterze ustawowym, lecz zobowiązany jest także oceniać te decyzje w perspektywie zgodności z zasadami konstytucyjnymi. Decyzja administracyjna prowadząca do naruszenia praw lub wolności konstytucyjnych ma charakter decyzji naruszającej prawo, jakkolwiek może pozostawać w formalnej zgodzie z przepisami rangi podustawowej, czy nawet ustawowej.
Z tego punktu widzenia nieuzasadniony jest pogląd pełnomocnika skarżącej, jakoby fakt zgodności kwestionowanego rozstrzygnięcia Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z regulacjami ustawowymi wykluczał możliwość sformułowania zarzutu naruszenia prawa w skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Wskazanie, iż decyzja organu administracyjnego narusza przysługujące określonej osobie prawa lub wolności konstytucyjne może bowiem skutkować dokonaniem przez Naczelny Sąd Administracyjny takiej wykładni zastosowanych norm ustawowych, która gwarantować będzie przestrzeganie owych praw lub wolności, korygując jednocześnie rozstrzygnięcia organów administracyjnych. Gdyby natomiast Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, iż dana norma prawna prowadzić musi do rozstrzygnięć naruszających prawa lub wolności konstytucyjne, zobligowany byłby wówczas do przedstawienia Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego zmierzającego do ustalenia niezgodności tej normy z konstytucją.
W tym stanie rzeczy, z uwagi na niewyczerpanie przez skarżącą wszystkich przysługujących jej w ramach toku instancji środków prawnych, co zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym stanowi warunek merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej, należało uznać postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 1 września 1998 r. o odmowie nadania jej dalszego biegu, a także przyczyny tej odmowy za zasadne i nie uwzględniać zażalenia złożonego na to postanowienie.