Pełny tekst orzeczenia

19

POSTANOWIENIE
z dnia 7 grudnia 1999 r.

Sygn. T. 27/99




Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Mączyński

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Zarządu Głównego Związku Zawodowego Anestezjologów z 15 października 1999 r. o stwierdzenie niezgodności:
przepisu  5 pkt 2 oraz  6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 października 1998 r. w sprawie wymagań i kryteriów, jakim powinni odpowiadać świadczeniodawcy, oraz zasad i trybu zawierania umów ze świadczeniodawcami na pierwszy rok działalności Kas Chorych (Dz.U. Nr 134, poz. 873) z przepisami art. 7 pkt 23, art. 53 oraz art. 54 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. Nr 117, poz. 756) oraz przepisem art. 92 ust. 1 Konstytucji, przez to, iż wydane one zostały z przekroczeniem granic upoważnienia ustawowego



p o s t a n a w i a :

na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643) odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu.


Uzasadnienie:

7 maja 1999 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Zarządu Głównego Związku Zawodowego Anestezjologów o stwierdzenie niezgodności przepisu  5 pkt 2 oraz  6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 października 1998 r. w sprawie wymagań i kryteriów, jakim powinni odpowiadać świadczeniodawcy, oraz zasad i trybu zawierania umów ze świadczeniodawcami na pierwszy rok działalności Kas Chorych (Dz.U. Nr 134, poz. 873) z przepisami art. 7 pkt 23, art. 53 oraz art. 54 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. Nr 117, poz. 756) oraz przepisem art. 92 ust. 1 Konstytucji, przez to, że wydane one zostały z przekroczeniem granic upoważnienia ustawowego. Wniosek ten został skierowany do wstępnego rozpoznania pod sygnaturą akt T. 16/99. Zarządzeniem z 26 maja 1999 r. sędzia Trybunału Konstytucyjnego na podstawie art. 36 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wezwał wnioskodawcę do uzupełnienia braków formalnych wniosku przez: 1) dołączenie tekstu statutu związku zawodowego występującego z wnioskiem oraz wskazanie, gdzie został on zarejestrowany, 2) dołączenie odpisu uchwały ogólnokrajowego organu związku zawodowego dotyczącej wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, 3) powołanie przepisu prawa lub postanowienia statutu wskazującego, że przepisy kwestionowanego aktu normatywnego dotyczą spraw objętych zakresem działania związku zawodowego występującego z wnioskiem. Wskazane braki nie zostały usunięte. W tej sytuacji, wobec upływu terminu do ich usunięcia, sędzia Trybunału Konstytucyjnego postanowieniem z 6 lipca 1999 r. odmówił nadania wnioskowi dalszego biegu na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Wnioskodawca nie wniósł zażalenia na wskazane postanowienie.
15 października 1999 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął kolejny wniosek Zarządu Głównego Związku Zawodowego Anestezjologów, który został skierowany do wstępnego rozpoznania pod sygnaturą akt T. 27/99. Zakres i uzasadnienie tego wniosku są identyczne z wnioskiem rozpoznawanym pod sygnaturą akt T. 16/99. Tym razem jednak wnioskodawca załączył do wniosku statut Związku Zawodowego Anestezjologów ze wskazaniem sądu, w którym został zarejestrowany oraz odpis uchwały Zarządu Głównego o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego w przedmiotowej sprawie. Ponadto wnioskodawca stwierdził, że kwestionowane przepisy dotyczą wprost spraw objętych zakresem działania związku. Wskazał, że stosownie do dyspozycji art. 8 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.) w związku z  3 pkt 6 statutu Związku Zawodowego Anestezjologów utworzył Specjalistyczny Anestezjologiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, który decyzją Wojewody Łódzkiego (ZD-II-80230/1/98) został zarejestrowany w prowadzonym przez niego rejestrze Zakładów Opieki Zdrowotnej. Zdaniem wnioskodawcy na podstawie kwestionowanych przepisów rozporządzenia z 27 października 1998 r. wskazany S.A. ZOZ “został wyeliminowany z możliwości zawierania kontraktów na udzielanie świadczeń zdrowotnych z Kasami Chorych w 1999 r.”

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowy organ związku zawodowego może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności przepisów prawnych z przepisami mającymi wyższą rangę w hierarchicznie zbudowanym porządku prawnym. Tak określona zdolność kierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego została – w porównaniu ze zdolnością podmiotów wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji – ograniczona w ten sposób, że przedmiotem wniosku mogą być tylko przepisy dotyczące spraw objętych zakresem działania związku zawodowego (art. 191 ust. 2 Konstytucji).
Interpretując art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji trzeba wziąć pod uwagę, że przyznanie ogólnokrajowym związkom zawodowym zdolności do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego nie ma na celu stworzenia im uprzywilejowanej pozycji w stosunku do innych stowarzyszeń i zrzeszeń, ale przyznanie instrumentu umożliwiającego realizowanie ich zasadniczej funkcji. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) związek zawodowy jest powołany do reprezentowania i obrony godności, praw, interesów zawodowych i socjalnych ludzi pracy (art. 1 ust. 1, art. 2 i 4). Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego związek zawodowy może wystąpić z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wtedy, gdy kwestionuje przepisy bezpośrednio dotyczące tak określonej sfery jego aktywności.
Za koniecznością ścisłej interpretacji art. 191 ust. 2 Konstytucji przemawia także to, że w porównaniu z przepisami poprzednio obowiązującymi krąg podmiotów mogących inicjować postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym został rozszerzony przez wprowadzenie instytucji skargi konstytucyjnej. Ten tryb kontroli konstytucyjności przepisów jest otwarty również dla związków zawodowych w zakresie, w jakim związki te mogą być podmiotem wolności lub praw objętych ochroną konstytucyjną.
Art. 32 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, określając wymagania dotyczące pism procesowych w postępowaniu przed Trybunałem, w ust. 2 nakłada na podmioty wymienione w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji obowiązek powołania we wniosku przepisu prawa lub postanowienia statutu, wskazującego, że kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania. Powołany przez wnioskodawcę przepis art. 8 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.) wymienia związki zawodowe obok innych organów i podmiotów, które mogą utworzyć zakład opieki zdrowotnej. Znaczenie zasadnicze ma jednak nie wyliczenie zawarte w pkt 1-6, ale treść pkt. 7 wymienionego artykułu, zgodnie z którym zakład opieki zdrowotnej może być utworzony także przez “inną krajową albo zagraniczną osobę prawną lub osobę fizyczną”, czyli także przez osobę nie wymienioną w pkt. 1-6. Zatem odrębne wymienienie związku zawodowego w art. 8 ust. 1 pkt 6 jest tylko wyrazem przyjętej przez ustawodawcę techniki legislacyjnej, polegającej na uzupełnieniu formuły generalnej wyrażonej w art. 8 ust. 1 pkt 7 przez egzemplifikację podmiotów niewątpliwie należących do kategorii “krajowych albo zagranicznych osób prawnych lub osób fizycznych”. Stan prawny przedstawiałby się tak samo, gdyby omawiany przepis zawierał tylko formułę generalną (analogiczną do zawartej w art. 8 ust. 1 pkt 7) oraz wyliczenie podmiotów, które mimo przynależności do kategorii krajowych albo zagranicznych osób prawnych lub osób fizycznych są pozbawione możności tworzenia zakładów opieki zdrowotnej (art. 8 ust. 1a).
Powołane przez wnioskodawcę postanowienie statutu ( 3 pkt 6) przewiduje możliwość prowadzenia przez wnioskodawcę działalności gospodarczej. W związku z tym Trybunał Konstytucyjny zauważa, iż prowadzenie działalności gospodarczej jest realizowaniem wolności zapewnionej przez art. 20 i 22 Konstytucji. Wolność ta ma charakter powszechny, a zatem przepis ustawy lub postanowienie statutu dotyczące tej wolności co do konkretnego podmiotu mogą być traktowane tylko jako potwierdzenie możliwości realizowania tej wolności konstytucyjnej, a nie jako rozszerzenie zakresu zadań powierzonych danemu podmiotowi. Prowadzenie przez związek zawodowy działalności gospodarczej w stosunku do zasadniczego zakresu jego działań, określonego ogólnie w powołanych wyżej przepisach ustawy o związkach zawodowych, ma więc charakter uboczny i instrumentalny. Potwierdzeniem tej tezy jest art. 24 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, zgodnie z którym dochód z działalności gospodarczej prowadzonej przez związek zawodowy służy realizacji jego zadań statutowych i nie może być przeznaczony do podziału pomiędzy członków związku.
Nie bez znaczenia jest także i to, że zakwestionowane przepisy rozporządzenia odnoszą do świadczeniodawców w znaczeniu zdefiniowanym w art. 7 pkt 23 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. Nr 28, poz. 153 ze zm.), w tym do zakładów opieki zdrowotnej, nie zaś do podmiotów, przez które zakłady takie zostały utworzone. Trzeba przy tym uwzględnić, że zgodnie z art. 8a ustawy o zakładach opieki zdrowotnej do zakładów opieki zdrowotnej nie stosuje się przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o prowadzeniu działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 41, poz. 324 ze zm.).
W świetle tych ustaleń nie można uznać, że prowadzenie przez związek zawodowy działalności gospodarczej należy do “spraw objętych zakresem działania” związku zawodowego w znaczeniu, w jakim pojęcie to zostało użyte w art. 191 ust. 2 Konstytucji. Zatem przepisy regulujące działalność utworzonego przez związek zawodowy zakładu opieki zdrowotnej nie mogą być przedmiotem skierowanego do Trybunału Konstytucyjnego wniosku związku zawodowego.
Wobec ustalenia, że zakwestionowane we wniosku przepisy nie dotyczą spraw objętych zakresem działania występującego z wnioskiem związku zawodowego, Trybunał Konstytucyjny nie rozważał kwestii, czy nie uzupełnienie braków formalnych wniosku w ustawowym terminie zamyka drogę do ponownego rozpoznania wniosku tożsamego co do przedmiotu i wzorca kontroli, złożonego ponownie przez ten sam podmiot.

Zważywszy powyższe okoliczności Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.