Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)

Sędziowie: SA Alicja Sołowińska

SO del. Marzanna Rogowska

Protokolant: Barbara Chilimoniuk

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2013 r. w Białymstoku

sprawy z wniosku W. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji wnioskodawcy W. D.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 28 sierpnia 2012 r. sygn. akt V U 1469/11

oddala apelację.

Sygn. akt III A Ua 1107/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 31 października 2011 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 ze zm.), wykonując prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 7 lipca 2011 roku w sprawie V U 437/11 odmówił W. D. przeliczenia wysokości świadczenia.

W. D. w odwołaniu od powyższej decyzji domagał się jej zmiany i przeliczenia wysokości świadczenia poprzez uwzględnienie wynagrodzenia wnioskodawcy w wysokości 1.493 złote otrzymanego w roku 1976 z tytułu zatrudnienia w Państwowej (...) Oddział (...) w C., dodatkowego wynagrodzenia z tytułu służby wojskowej odbytej w okresie od dnia 8 października 1976 roku do dnia 6 listopada 1976 roku oraz wynagrodzenia z lata 1979-1981 z tytułu zatrudnienia w (...) i Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarniczej.

Sąd Okręgowy w Białymstoku po rozpoznaniu powyższego odwołania, wyrokiem z dnia 28 sierpnia 2012 roku zmienił zaskarżoną decyzję i przeliczył W. D. świadczenie z uwzględnieniem podstawy wymiaru świadczenia wynoszącego 137,86 % przy przyjęciu wynagrodzenia uzyskanego w (...) Oddział Terenowy w C. od dnia 10 września 1976 roku do dnia 23 września 1976 roku w kwocie 1.493 złote, zaś w pozostałym zakresie oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy ustalił, że w sprawie bezspornym było, iż organ rentowy decyzją z dnia 13 lipca 2007 roku odmówił W. D. przeliczenia podstawy wymiaru emerytury z uwzględnieniem zarobków wskazanych w legitymacji ubezpieczeniowej i zaświadczenia z dnia 28 grudnia 1984 roku z okresu zatrudnienia od dnia 1 września 1972 roku do dnia 10 marca 1982 roku w (...) Związku (...) w W.. Na skutek odwołania wnioskodawcy od powyższej decyzji, Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 23 października 2008 roku wydanym w sprawie V U 1681/097 zmienił powyższą decyzję i zaliczył wnioskodawcy do wysokości świadczenia okres składkowy zatrudnienia w (...) W. od dnia 1 września 1972 roku do dnia 10 marca 1982 roku oraz przeliczył podstawę wymiaru świadczenia przez uwzględnienie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 119,38%, ustalonego na podstawie wynagrodzenia z lat 1975-1984. Powyższy wyrok Sądu Okręgowego został wykonany przez organ rentowy decyzją z dnia 9 kwietnia 2009 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury 119,38% został ponownie przeliczony i decyzją z dnia 8 lipca 2009 roku został podwyższony do 134,76%. W wyniku odwołania od tej decyzji, Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 15 czerwca 2010 roku w sprawie VU 1447/09 ustalił na podstawie wynagrodzenia z okresu od dnia 1 stycznia 1973 roku do dnia 31 grudnia 1982 roku nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury w wysokości 137,73% zgodnie z art. 111 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Następnie decyzją z dnia 19 października 2010 roku organ rentowy odmówił W. D. wznowienia postępowania w sprawie decyzji z dnia 13 lipca 2007 roku, ponieważ nie zostały wskazane żadne nowe okoliczności mające wpływ na wysokość świadczenia. Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 7 lipca 2011 roku w sprawie VU 437/11 oddalił odwołanie W. D. od powyższej decyzji, przekazując jednocześnie organowi rentowemu do rozpoznania wniosek w zakresie przeliczenia emerytury z uwzględnieniem wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia w Państwowej (...) w 1976 roku w kwocie 1.493 złote, wynagrodzenie z tytułu służby wojskowej w rezerwę w 1976 roku oraz uwzględnienie łącznego wynagrodzenia z (...) i wyższej Oficerskiej szkoły Pożarniczej. W wykonaniu powyższego orzeczenia, organ rentowy decyzją z dnia 31 października 2011 roku, zaskarżoną w niniejszej sprawie, stwierdził, iż brak jest podstaw prawnych do przeliczenia świadczenia w oparciu o art. 114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Celem ustalenia, czy w wyliczonym wnioskodawcy wskaźniku wysokości podstawy świadczenia 137,73%, zostały ujęte okresy wskazane przez niego w odwołaniu, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu księgowości. W opinii z dnia 5 kwietnia 2012 roku biegły M. K. wskazał, iż wynagrodzenie minimalne w wysokości 840 złotych za pracę w (...) w okresie od dnia 10 września 1976 roku do dnia 23 września 1976 roku zostało uwzględnione przy ustaleniu podstawy wymiaru świadczenia wnioskodawcy, jak również było przedmiotem rozpoznania Sądu w 2010 roku. Z kolei łączne wynagrodzenie uzyskane za pracę w (...) i Szkole Głównej Straży Pożarnej również zostało uwzględnione w podstawie wymiaru świadczenia, natomiast za czas odbywania służby w rezerwie w okresie od dnia 8 października 1976 roku do dnia 6 listopada 1976 roku żołnierzowi nie przysługiwało wynagrodzenie, ani żadne inne świadczenie z tytułu pełnienia służby. W związku z zarzutami wnioskodawcy do powyższej opinii podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko i wyjaśnił, że wynagrodzenie za pracę wnioskodawcy w (...) w 1976 roku zostało uwzględnione w opinii biegłego z dnia 26 kwietnia 2012 roku w wysokości minimalnego wynagrodzenia w kwocie 840 złotych i w takiej przyjęto je w wyrokach sądowych. Gdyby jednak ewentualnie dodatkowo uwzględnić roszczenie powoda z tego tytułu to wynagrodzenie za 1976 rok przyjęte do ustalenia wskaźnika wysokości podstawy świadczenia w wyroku wydanym w sprawie V U 1447/09 wzrosłoby o kwotę 653 złotych (1.493 złote – 840 złotych), a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wzrósłby do wysokości 137,86% zamiast dotychczas ustalonego 137,73%. Na rozprawie w dniu 19 lipca 2012 roku biegły wyjaśnił, że za okres zatrudnienia w (...) wnioskodawca przedstawił organowi rentowemu przy pierwszym wniosku o emeryturę świadectwo pracy, z którego wynikało, iż w ostatnim miesiącu zatrudnienia wynagrodzenie wynosiło miesięcznie 3.200 złotych i an tej podstawie wyprowadził wniosek, że za okres zatrudnienia wynoszący 14 dni organ rentowy powinien przyjąć proporcjonalnie wynagrodzenie w wysokości 1.493 złote. Natomiast w sprawie V U 1447/09 i V U 437/11 przyjęto wynagrodzenie w wysokości 840 złotych ustalone proporcjonalnie do wynagrodzenia minimalnego, stąd powstała dochodzona przez wnioskodawcę różnica 653 złote. Natomiast w kwestii otrzymywania wynagrodzenia z tytułu odbywania służby w rezerwie, to biegły wskazał, że takie wynagrodzenie wnioskodawcy nie przysługiwało, co wynikało zarówno z obowiązujących przepisów, jak i zaświadczenia z (...). Za okres odbywania ćwiczeń pracodawca był zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia za pierwszy miesiąc 100%, za drugi 75%, za trzeci 50%. Jak wynikało z analizy wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez wnioskodawcę z (...) w kolejnych latach wynagrodzenie to wzrastało w stabilnej proporcji, co w ocenie biegłego świadczyło, że zostało mu ono wypłacone również za okres ćwiczeń wojskowych w rezerwie. Mając na uwadze materiał dowodowy zgromadzony w sprawie Sąd Okręgowy uznał odwołanie od decyzji za częściowo uzasadnione, a mianowicie w części dotyczącej uwzględnienia faktycznie uzyskanego przez wnioskodawcę wynagrodzenia w (...) za 14 dni pracy. Ponieważ fakt otrzymania wyższego wynagrodzenia wnioskodawca udokumentował stosownym zaświadczeniem, Sąd Okręgowy uznał, iż jest to uzasadniona podstawa do zmiany ustalonego poprzednio wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia. Natomiast w kwestii uwzględnienia do wysokości podstawy wymiaru świadczenia wynagrodzenia uzyskiwanego w okresie odbywania służby w rezerwie, Sąd Okręgowy stwierdził, iż okres ten został zaliczony wnioskodawcy do stażu ubezpieczeniowego, a z dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy nie wynikało, aby wnioskodawca otrzymywał dodatkowe wynagrodzenie z tego tytułu. Mając na uwadze powyższe, zaskarżona decyzja podlegała zmianie w zakresie przyjęcia za okres od dnia 10 września 1976 roku do dnia 23 września 1976 roku wynagrodzenia w kwocie 1.493 złote, co skutkowało zwiększeniem podstawy wymiaru świadczenia do wysokości 137,86%. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 i § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

W. D. zaskarżył powyższy wyrok w części w zakresie punktu II, zarzucając mu błędną ocenę stanu faktycznego na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego.

Wskazując na powyższe, W. D. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przeliczenie wysokości emerytury przy przyjęciu dodatkowego wynagrodzenia otrzymanego w czasie odbywania służby wojskowej w rezerwie w roku 1976 oraz przeliczenie wysokości świadczenia w oparciu o zarobki uzyskiwane w innych latach, niż przyjęte przez ZUS.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy dokonał ustaleń stanu faktycznego oraz przeprowadził właściwą ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Sąd Apelacyjny w pełni podziela i akceptuje te ustalenia oraz argumentację prawną zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Mając na uwadze treść zarzutów apelacyjnych, ostatecznie kwestią sporną w niniejszej sprawie była możliwość przeliczenia W. D. wysokości emerytury na podstawie art. 11 w związku z art. 15 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy przyjęciu dodatkowego wynagrodzenia otrzymanego w czasie odbywania służby wojskowej w rezerwie w roku 1976 oraz przeliczenia wysokości świadczenia według innego wariantu niż przyjęty przez ZUS tj. w oparciu o inne lata niż wybrane przez organ rentowy.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że wbrew twierdzeniom W. D. dokumentacja zgromadzona w aktach sprawy nie wskazywała na uzyskanie przez niego dodatkowego wynagrodzenia otrzymanego w roku 1976. Zgodnie z art. 109 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 roku, poz. 461 ze zm.), w wersji obowiązującej w roku 1976, pracownik powołany do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zachowuje prawo do ostatnio pobieranego wynagrodzenia z zakładu pracy do końca miesiąca kalendarzowego, w którym rozpoczął odbywanie tej służby, nie mniej jednak niż za dwa tygodnie. Pracownik powołany na ćwiczenia lub przeszkolenie wojskowe albo do wojskowego szkolenia poborowych zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia za czas pracy opuszczony z powodu odbywania czynnej służby wojskowej, nie dłużej jednak niż do końca miesiąca kalendarzowego, w którym rozpoczął odbywanie tej służby. Poczynając od następnego miesiąca kalendarzowego pracownik ten zachowuje przez czas odbywania czynnej służby wojskowej prawo: do 50%, jeżeli nie utrzymuje rodziny, do 60%, jeżeli utrzymuje jednego członka rodziny, i do 75% wynagrodzenia, jeżeli utrzymuje co najmniej dwóch członków rodziny. Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia podwyższyć do 100% wysokość wynagrodzenia, które przysługuje pracownikom utrzymującym rodzinę. Zatem z treści powyższego przepisu wynika, iż pracownik powołany na ćwiczenia zachowuje prawo do wynagrodzenia przysługującego mu z zakładu pracy. Także w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 roku w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. N4r 44, poz. 318), obowiązującego w roku 1976 wynika, że prawo do pełnego wynagrodzenia przysługuje również żołnierzowi rezerwy powołanemu do pełnienia w ramach ćwiczeń wojskowych funkcji dowódczych i instruktorskich związanych z prowadzeniem zajęć szkoleniowych w ramach wojskowego szkolenia poborowych lub szkolenia poborowych w oddziałach samoobrony - pod warunkiem, że odbycie tych ćwiczeń spowodowało konieczność opuszczenia przez niego pracy (§ 16 ust. 4). Zatem skoro na podstawie powyższych przepisów pracownik zachowywał prawo do wynagrodzenia w wypadku powołania do pełnienia funkcji instruktora w związku z odbywaniem ćwiczeń wojskowych, to wynagrodzenie to przysługiwało z zakładu pracy, nie zaś z jednostki wojskowej. Stąd też, jak wskazał biegły w ustnej opinii wydanej na rozprawie przed Sądem Okręgowym, wynagrodzenie w roku 1976 wypłacił wnioskodawcy wyłącznie pracodawca. Natomiast brak jakichkolwiek dowodów, potwierdzających, że W. D. otrzymał dodatkowe wynagrodzenie za pracę wypłacone przez wojsko. Z zaświadczenia z Wojskowej Komendy Uzupełnień w B. (k. 31) wynikało, że wnioskodawca za okres odbywania czynnej służby wojskowej od dnia 8 października 1976 roku do dnia 6 listopada 1976 roku w formie ćwiczeń jako żołnierzy rezerwy nie otrzymał żadnego wynagrodzenia oraz innych świadczeń z tytułu pełnienia służby. Także biegły w swojej opinii pisemnej, jak też ustnej na rozprawie przed Sądem Okręgowym, wskazał, że za rok 1976 wnioskodawca nie otrzymał żadnego dodatkowego wynagrodzenia z tytułu pełnienia służby wojskowej. Wynagrodzenie za rok 1976 jest wyższe o 6.000 złotych od wynagrodzenia uzyskanego przez wnioskodawcę w roku 1975, a zatem zdaniem biegłego w roku 1976 wnioskodawca otrzymał wynagrodzenie za cały rok z uwzględnieniem podwyżek. Wbrew stanowisku wnioskodawcy przedstawionemu w czasie postępowania przed Sądem Okręgowym, w jego sytuacji nie znajdowały zastosowania przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1974 roku o uposażeniu żołnierzy (Dz. U. z dnia 20 grudnia 1974 roku), bowiem odbywał on jedynie czynną służbę wojskową w formie ćwiczeń wojskowych, zaś zgodnie z przepisami tej ustawy wynagrodzenie to przysługuje między innymi żołnierzom zawodowym i żołnierzom służby okresowej.

Natomiast odnosząc się do kwestii możliwości wyliczenia wnioskodawcy wysokości świadczenia w oparciu o inny wariant niż przyjęty przez organ rentowy, to biegły z zakresu księgowości w opinii uzupełniającej wyliczył, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury (1991) wynosi 119,38%, zaś z 10 lat wybranych z 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o ponowne przeliczenie emerytury tj. z okresu 1987 - 2006 ustalony z kolejnych 10 lat kalendarzowych 1997-2006 wynosi 28,09%. Natomiast wnioskodawca miał wyliczony wskaźnik w wysokości 137,73%, a wskutek wyroku Sądu Okręgowego zaskarżonego w niniejszej sprawie wskaźnik ten został wyliczony na 137,86%. Zatem wskaźnik przyjęty przez organ rentowy jest wyższy niż wskaźniki wyliczony w oparciu o inne warianty zgłoszone przez wnioskodawcę. Wskaźnik wyliczony przez biegłego w niniejszej sprawie zwiększył się o 0,13% wskutek przyjęcia w miejsce wynagrodzenia w kwocie 840 złotych w wysokości minimalnej wynagrodzenia w kwocie 1.493 złote proporcjonalnie za okres 14 dni przepracowanych przez W. D. w czasie zatrudnienia w (...) w 1976 roku. Natomiast żądanie wyliczenia wnioskodawcy wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przy przyjęciu 3 lat z ostatnich 12 lat nie mogło być uwzględnione wobec braku takiej możliwości. Wariant przyjęty przez organ rentowy, skorygowany w niniejszej sprawie, jest wariantem dla wnioskodawcy najkorzystniejszym. Obowiązująca ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie przewiduje możliwości przeliczenia wnioskodawcy emerytury przy przyjęciu wynagrodzenia z 3 lat, a przeliczenie świadczenia jest możliwe według zasad wyrażonych w art. 100 i 111 ustawy. Wnioskodawca otrzymuje emeryturę wyliczoną na podstawie wynagrodzenia z lat 1975-1984 tj. z 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat poprzedzających rok zgłoszenia wniosku o emeryturę. Nadto kwestia przyjęcia wariantu wyliczenia wnioskodawcy wysokości emerytury była już przedmiotem rozpoznania Sądu Okręgowego w Białymstoku w sprawie V U 1681/07. Wyrok ten uprawomocnił się, a organ rentowy odmówił wnioskodawcy wznowienia postępowania od decyzji dnia 13 lipca 2007 roku.

Odnosząc się dodatkowo do zarzutów W. D. należy wskazać, że wysokość wynagrodzenia otrzymywanego przez wnioskodawcę, przyjęta do wyliczenia wysokości emerytury, nie mogła być uwzględniona na podstawie hipotetycznych twierdzeń, czy uśrednionych wysokości zarobków. W postępowaniu sądowym ocena wiarygodności i mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części dotyczącej ustalenia faktów, tj. rozstrzygania spornych kwestii na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się z dowodami. Powinna odpowiadać regułom logicznego myślenia wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego będące wyznacznikiem granic dopuszczalnych wniosków i stopnia prawdopodobieństwa ich przydatności w konkretnej sytuacji. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 k.p.c., choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne (por. wyrok Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 14 marca 2006 roku, I UK 159/2005, LexPolonica nr 1917667). Zatem Sąd, rozstrzygając o żądaniu wnioskodawcy, wziął pod uwagę materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie, w tym twierdzenia wnioskodawcy odnośnie poszczególnych okresów zatrudnienia, czy wysokości osiąganych zarobków oraz dokumentację znajdującą się w aktach rentowych i opinię biegłego z zakresu rachunkowości. W ocenie Sądu Apelacyjnego, mając na uwadze materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, Sąd Okręgowy prawidłowo oparł się na opinii biegłego z zakresu rachunkowości i na tej podstawie uwzględnił jedynie żądanie przeliczenia wysokości emerytury wnioskodawcy przy przyjęciu wynagrodzenia uzyskanego w (...) Oddział Terenowy w C. od dnia 10 września 1976 roku do dnia 23 września 1976 roku w kwocie 1.493 złote. Co do pozostałych żądań wnioskodawcy brak bowiem jednoznacznych dowodów, wskazujących na otrzymywanie przez W. D. dodatkowych składników wynagrodzenia, a w szczególności dodatkowego wynagrodzenia w czasie odbywania służby wojskowej w rezerwie w roku 1976. Otrzymywanie tego wynagrodzenia nie wynika także z dokumentów przedstawionych przez wnioskodawcę w czasie rozprawy przed Sądem Apelacyjnym (k. 186), a żądania wnioskodawcy nie znajdują oparcia w obowiązujących przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dokumentacja złożona przez wnioskodawcę na rozprawie apelacyjnej, wbrew stanowisku W. D. nie zawiera wskazań co do wysokości wynagrodzenia, mogących skutkować przeliczeniem wysokości świadczenia.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.