Pełny tekst orzeczenia

86

POSTANOWIENIE
z dnia 25 maja 1999 r.
Sygn. Ts 95/98


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Safjan – przewodniczący
Janusz Trzciński – sprawozdawca
Jerzy Ciemniewski

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 10 marca 1999 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Iwony O.

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

Uzasadnienie:

W skardze konstytucyjnej Iwony O. sporządzonej 26 czerwca 1998 r., zarzucono sprzeczność ustawy – Prawo bankowe z art. 64 Konstytucji RP “gwarantującym prawo do własności nieruchomości wszystkim obywatelom”. Pełnomocnik skarżącej zakwestionował w szczególności przepis art. 95 prawa bankowego, którego interpretacja dokonana przez Sąd Najwyższy w niepublikowanej uchwale z 10 kwietnia 1998 r., prowadzi do uniemożliwienia uznania dokumentu stwierdzającego udzielenie przez bank kredytu za wystarczającą podstawę do wpisu w księdze wieczystej hipoteki na rzecz banku. Dla dokonania tego wpisu konieczne jest przedłożenie, wyrażonego w formie aktu notarialnego, oświadczenia właściciela nieruchomości lub innej osoby, której prawo ma być obciążone hipoteką. Pełnomocnik skarżącej zakwestionował ustalenia przyjęte w przytoczonej uchwale Sądu Najwyższego, podkreślając, że na skutek takiej interpretacji art. 95 prawa bankowego zapadł w sprawie skarżącej 9 stycznia 1998 r. wyrok Sądu Najwyższego.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 21 sierpnia 1998 r., pełnomocnik skarżącej wezwany został do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej w terminie 7 dni, w szczególności przez dokładne określenie przepisów prawa bankowego, w stosunku do których skarżąca domaga się stwierdzenia ich niezgodności z konstytucją oraz wykazanie, że przepisy te były podstawą wydania ostatecznego rozstrzygnięcia podjętego w niniejszej sprawie.
Pismem z 1 września 1998 r. pełnomocnik skarżącej zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego o przedłużenie o dwa miesiące terminu wyznaczonego do uzupełnienia skargi konstytucyjnej, uzasadniając to brakiem kontaktu ze skarżącą. Następnie zaś, w piśmie z 2 października 1998 r. ponownie zarzucił niezgodność art. 93-103 prawa bankowego z art. 64 Konstytucji RP, wyrażającą się nadaniem bankom nadmiernych uprawnień, stawiających je w sytuacji uprzywilejowanej w stosunku do innych podmiotów. Jednocześnie pełnomocnik skarżącej ponownie wskazał, że zakwestionowane przepisy ustawy – Prawo bankowe były podstawą oddalenia kasacji skarżącej przez Sąd Najwyższy 9 stycznia 1998 r., dotyczyła ich również uchwała tego Sądu o sygn. III CZP 10/98.
Postanowieniem z 10 marca 1999 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Iwony O., jednocześnie pozostawiając bez rozpoznania wniosek skarżącej o przedłużenie terminu do usunięcia braków skargi konstytucyjnej oraz wniosek o zawieszenie wykonania wyroku Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1998 r. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że w niniejszej sprawie nie doszło do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej w terminie 7 dni. Jednocześnie podniesiono, że w skierowanym do Trybunału Konstytucyjnego – już po upływie 7-dniowego terminu – piśmie pełnomocnika także nie nastąpiła konwalidacja braków skargi konstytucyjnej, nie wyjaśniono bowiem charakteru niezgodności zachodzącej między kwestionowanymi przepisami prawa bankowego a art. 64 Konstytucji RP, dodatkowo zaś nie wykazano, aby przepisy te były podstawą wyroku Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1998 r., jak i wcześniejszych rozstrzygnięć Sądu Wojewódzkiego i Sądu Apelacyjnego w sprawie skarżącej.
Zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 10 marca 1999 r. wniósł – z zachowaniem wymaganego terminu – pełnomocnik skarżącej. Zakwestionował w nim stanowisko Trybunału Konstytucyjnego w kwestii prawnej dopuszczalności przedłużania terminu do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej. Podniósł również, że przepisy prawa bankowego wiążą się bezpośrednio z przepisami prawa spółdzielczego i oddziaływują na uprawnienia członków spółdzielni. W zażaleniu wskazano również, że wprawdzie przywołana w skardze uchwała Sądu Najwyższego (sygn. akt III CZP 10/98) nie zapadła w sprawie skarżącej, tym niemniej zawarte w niej tezy oddziaływują na orzecznictwo sądowe w sprawach spółdzielczości mieszkaniowej.
Trybunał Konstytucyjne rozpatrując wniesione zażalenie zważył co następuje:
Zgodnie z treścią art. 36 ust. 2 w związku z art. 49 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w przypadku, gdy skarga konstytucyjna nie odpowiada warunkom formalnym, sędzia Trybunału wzywa do usunięcia braków w terminie 7 dni od daty zawiadomienia. Konsekwencją nie usunięcia braków skargi konstytucyjnej w terminie jest – zgodnie z art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym – wydanie postanowienia o odmowie nadania skardze dalszego biegu. Podstawowe znaczenie dla oceny zarzutów podniesionych w zażaleniu pełnomocnika skarżącej ma określenie prawnego charakteru terminu wyznaczonego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej. W tym zakresie Trybunał Konstytucyjny w pełni podtrzymuje stanowisko wyrażone w postanowieniu Trybunału z 10 marca 1999 r., zgodnie z którym 7-dniowy termin wyznaczany dla uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej ma charakter terminu ustawowego, co za tym idzie nie jest dopuszczalne prawnie jego przedłużanie bądź też skracanie, jak ma to miejsce w stosunku do terminów o charakterze sądowym (por. art. 166 kodeksu postępowania cywilnego). Biorąc pod uwagę taki charakter prawny terminu, o którym mowa w art. 36 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, jak również wynikający z art. 20 tej ustawy nakaz odpowiedniego stosowania w postępowaniu przed Trybunałem przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, nie mógł być uwzględniony wniosek pełnomocnika skarżącej o przedłużenie terminu wyznaczonego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej Iwony O. Warto w tym miejscu zauważyć, że wniosek pełnomocnika skarżącej nie mógł być również potraktowany jako ewentualna prośba o przywrócenie terminu (którego nota bene w momencie wnoszenia wniosków jeszcze nie przekroczono), nie spełniał on bowiem wymagań jakie kodeks postępowania cywilnego stawia tego rodzaju pismom procesowym, w szczególności nie zawarto w jego treści uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, co w świetle art. 169 § 3 kodeksu postępowania cywilnego byłoby dopełnieniem czynności proesowej, dla dokonania której wyznaczony został termin 7-dniowy.
Niezależnie od powyższej okoliczności stwierdzić należy, że podjęte przez pełnomocnika skarżącej – już po upływie wyznaczonego terminu – działania zmierzające do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej, także nie doprowadziły do sanowania uchybień stwierdzonych w toku wstępnej kontroli. Konieczną materialną przesłanką dopuszczalności wnoszenia skargi konstytucyjnej jest bowiem wykazanie, że zakwestionowany w skardze akt normatywny (zawarte w nim przepisy), w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z konstytucją, stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia podjętego przez sąd bądź organ administracji publicznej w sprawie konstytucyjnych wolności, praw lub obowiązków skarżącego (art. 79 ust. 1 Konstytucji RP i art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym).
Tymczasem, jak to wynika z treści skargi konstytucyjnej i późniejszych pisemnych wyjaśnień pełnomocnika skarżącej, przedmiotem rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny miały być przepisy zawarte w ustawie – Prawo bankowe, w sytuacji, gdy postawę prawną dla wydanych w sprawie skarżącej wyroków sądowych stanowiły przepisy innego aktu normatywnego tzn. ustawy – Prawo spółdzielcze. Nie ulega wątpliwości, że przepisy prawa bankowego determinowały sytuację prawną i faktyczną w jakiej znalazła się skarżąca, tym niemniej rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na podstawie zupełnie innej ustawy. Jej stosowanie wymagało jedynie uwzględnienia konsekwencji faktycznych (związanych przede wszystkim z problemem nie wniesienia wkładu budowlanego), wcześniejszego zastosowania uregulowań zawartych w prawie bankowym, jednakże samodzielną i całościową podstawę – materialną, jak i kompetencyjną – dla orzeczeń sądowych stanowiły postanowienia prawa spółdzielczego, tych zaś pełnomocnik skarżącej w skardze konstytucyjnej nie kwestionuje.
Również przywołanie w treści skargi uchwały Sądu Najwyższego z 30 kwietnia 1998 r. nie może być uznane za spełniające wymóg wskazania “ostatecznego orzeczenia o konstytucyjnych wolnościach, prawach bądź obowiązkach skarżącego”. Chociaż bowiem przedmiotem tej uchwały były przepisy prawa bankowego kwestionowane w skardze Iwony O., to jednak sama uchwała nie jest orzeczeniem podjętym w jej sprawie i jej praw dotyczącym.
Należy także podkreślić, że przez skarżącą nie został zachowany dwumiesięczny termin przewidziany do wniesienia skargi konstytucyjnej. Skarżąca otrzymała odpis wyroku Sądu Najwyższego 11 lutego 1998 r., wniosek do sądu rejonowego o ustanowienie pełnomocnika z urzędu złożyła 2 marca 1998 r. Od tego dnia termin ten uległ zawieszeniu, by biec dalej począwszy od 30 kwietnia 1998 r. – daty wyznaczenia adwokata z urzędu dla skarżącej – do dnia nadania skargi konstytucyjnej w urzędzie pocztowym 26 czerwca 1998 r. Bezsporne jest zatem, że doszło do przekroczenia tego terminu.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny uznał, że w niniejszej sprawie skarga konstytucyjna obarczona jest brakiem formalnym, który nie został uzupełniony w wymaganym ustawowo terminie, co w konsekwencji uniemożliwia nadanie jej dalszego biegu, a ponadto wniesiona została po upływie dwumiesięcznego terminu, wynikającego z art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
W tym stanie rzeczy zażalenie pełnomocnika skarżącej na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 10 marca 1999 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej nie mogło zostać uwzględnione.