Pełny tekst orzeczenia

23


POSTANOWIENIE


z dnia 15 grudnia 1999 r.


Sygn. Ts 111/99




Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Mączyński



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Edwardy i Wojciecha J. w sprawie zgodności:
– art. 172, art. 176 i art. 222 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) z art. 8, art. 21 i art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz
– art. 233 i art. 3931 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 32, art. 45 i art. 178 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



Uzasadnienie:


W skardze konstytucyjnej wniesionej 11 sierpnia 1999 r. skarżący zarzucili, że art. 172, art. 176 i art. 222 § 1 kc są niezgodne z art. 8, art. 21 i art. 64 Konstytucji RP oraz że art. 233 i art. 3931 kpc są niezgodne z art. 32, art. 45 i art. 178 Konstytucji RP. Zdaniem skarżących, art. 172, art. 176 i art. 222 § 1 kc naruszają “konstytucyjną istotę prawa własności”, gdyż uniemożliwiają właścicielowi korzystanie z własności nieruchomości zgodnie z art. 140 kc. Wskazane przepisy zmuszają ponadto skarżących do płacenia podatków od nieruchomości i znoszenia bezprawnych zachowań posiadacza, który nie jest zainteresowany przejęciem zobowiązań ciążących na nieruchomości. Dalsze zaskarżone przepisy (art. 233 i art. 3931 kpc) dopuszczają możliwość manipulacji prawem i nadużycia prawa przez sądy, polegającą na swobodnym doborze materiału dowodowego. Zdaniem skarżących, naruszają one konstytucyjną zasadę równości wobec prawa, prawo do równego traktowania przez władze publiczne, prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny i niezawisły sąd, a także zakaz dyskryminacji i ułatwiają sędziom sprzeniewierzanie się zasadzie niezawisłości. Zarzutem sprzeczności z konstytucją skarżący objęli również wskazane w skardze wyroki Sądu Rejonowego w Ż. i Sądu Okręgowego w B.-B. W odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego wzywające do wskazania sposobu, w jaki zaskarżone przepisy naruszyły konstytucyjne prawa skarżących, w piśmie procesowym z 20 września 1999 r. wskazali oni, iż art. 222 § 1, art. 172 i 176 kc w sposób niezgody z konstytucją pozbawiły ich prawa własności i prawa ochrony własności nieruchomości. Co do art. 233 kpc skarżący ponownie podkreślili, iż przepis ten pozwolił na dowolny dobór przez sądy środków dowodowych i pominięcie wniosków dowodowych, co doprowadziło do naruszenia wskazanych wyżej przepisów konstytucji oraz do podważenia trwałego charakteru prawa własności. Art. 3931 kpc uniemożliwiając wniesienie kasacji ze względu na wartość przedmiotu sporu poniżej 5000 PLN w sytuacji, gdy doszło do nadużycia przez sądy obu instancji prawa do swobodnej oceny dowodów, narusza art. 32 i art. 45 konstytucji. W skardze konstytucyjnej podniesiono też szereg zarzutów dotyczących sposobu stosowania zaskarżonych przepisów.
Skarga konstytucyjna osnuta została na następującym stanie faktycznym. Skarżący wnieśli powództwo o wydanie nieruchomości, które zostało oddalone wyrokiem Sądu Rejonowego w Ż. z 17 września 1998 r. W uzasadnieniu wyroku wskazano, iż pozwani nabyli sporną nieruchomość w drodze zasiedzenia, w związku z czym powodom nie przysługuje roszczenie określone w art. 222 § 1 kc. Sąd Okręgowy w B.-B. wyrokiem z 23 kwietnia 1999 r. oddalił apelację powodów podkreślając, że sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił fakt zasiedzenia spornej nieruchomości. Wyrok Sądu Okręgowego został skarżącym doręczony 11 czerwca 1999 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

Zaskarżone przez skarżących art. 172 i art. 176 kc normują instytucję zasiedzenia, której istota polega na nabyciu prawa własności rzeczy w następstwie posiadania samoistnego tej rzeczy przez określony ustawowo czas. Przed jego upływem właściciel ma możliwość odzyskania posiadania swej rzeczy, a zatem utratę przysługującego mu prawa można traktować również, jako skutek braku określonej aktywności ze strony właściciela. Z treści skargi i uzupełniającego pisma procesowego skarżących nie wynika jednoznacznie, czy naruszenie przysługującego im prawa łączą oni z tym, że wbrew swej woli utracili przysługujące im prawo własności, czy też z tym, że wyrok oddalający ich powództwo uniemożliwił realizację przysługujących im uprawnień. Z punktu widzenia dopuszczalności nadania dalszego biegu ich skardze znaczenie rozstrzygające ma to, że skarżący nie wskazali, jaki związek łączy treść zakwestionowanych przepisów z naruszeniem przysługujących im wolności lub praw. Tym samym skarżący nie przedstawili argumentacji mogącej podważyć przyjmowane przez Trybunał Konstytucyjny domniemanie konstytucyjności ustawy. W niniejszej sprawie domniemanie to jest szczególnie silne, gdyż zasiedzenie należy do powszechnie i od dawna uznanych instytucji cywilnoprawnych. To, że dany przepis przewiduje utratę własności wbrew woli dotychczasowego właściciela, nie oznacza samo przez się, że przewiduje on niezgodne z konstytucją ograniczenie ochrony, którą objęta jest własność jako prawo konstytucyjne.
Gdy chodzi o art. 222 § 1 kc regulujący tzw. roszczenie windykacyjne, należy stwierdzić, że wskazana w skardze końcowa część tego przepisu (od słów “chyba że”) nie stanowiła podstawy ostatecznego rozstrzygnięcia o konstytucyjnych prawach skarżących. Niemożność skorzystania przez skarżących z ochrony unormowanej w tym przepisie wynika z tego, że zgodnie z ustaleniami sądu rejonowego w dacie wyrokowania nie byli oni już właścicielami spornej nieruchomości, z powodu upływu okresu zasiedzenia określonego w art. 172 i 176 kc. Tak więc skarżącym nie przysługiwały roszczenia przysługujące właścicielom, a pozwani będący właścicielami nie mogli być uznani jednocześnie za osoby trzecie, którym przysługują skuteczne względem właściciela uprawnienia z art. 222 § 1 kc. W istocie przyczyną oddalenia powództwa był brak legitymacji czynnej po stronie powodów (skarżących w obecnej sprawie), a nie uprawnienie przysługujące pozwanym.
Z kolei art. 233 kpc nakazuje sądowi wszechstronne rozważenie zebranego materiału dowodowego i na tej podstawie dokonanie oceny ich wiarygodności i mocy według własnego przekonania. Przepis ten nie normuje sposobu gromadzenia dowodów, a jedynie sposób dokonywania oceny zebranego materiału dowodowego. Zarzut swobodnego dobierania materiału dowodowego nie może więc odnosić się do art. 233 kpc. Podniesione w skardze zarzuty dotyczące błędnej oceny dowodów są skierowane w istocie przeciwko sposobowi stosowania art. 233 kpc. Zarzuty odnoszące się do sposobu stosowania prawa nie mogą być podstawą skargi konstytucyjnej, gdyż zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, skarga ta może odnosić się wyłącznie do treści aktów normatywnych.
Art. 45 ust. 1 konstytucji wśród elementów prawa do rzetelnego postępowania sądowego nie wymienia uprawnienia do wniesienia kasacji. Natomiast art. 78 Konstytucji RP wyraża prawo jednostki do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Prawo to przysługuje zresztą tylko w granicach określonych w ustawie, która może nie tylko określić tryb zaskarżania, ale i wyłączyć możliwość wniesienia zaskarżenia. Prawo do kasacji nie ma charakteru konstytucyjnego i wynika wyłącznie z ustawy regulującej tryb postępowania sądowego. Zarzut stawiany w skardze konstytucyjnej, w myśl którego art. 3931 kpc zbyt wąsko zakreśla prawo do złożenia kasacji, jest więc zarzutem nie znajdującym oparcia w art. 45 konstytucji. Odnośnie naruszenia przez art. 3931 kpc konstytucyjnej zasady równości, należy stwierdzić, iż skarżący nie wskazał zawartego w tym przepisie kryterium różnicującego w sposób nieuzasadniony obywateli, co mogłoby świadczyć o niedopuszczalnej dyskryminacji. Podstawą skargi nie może być też zarzut niezgodności art. 3931 kpc z art. 178 konstytucji, gdyż ten ostatni nie wyraża żadnego prawa podmiotowego, którego ochrony można by dochodzić w drodze skargi konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym należy odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.