T 28/99
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Pełny tekst orzeczenia
22
POSTANOWIENIE
z dnia 15 lutego 2000 r.
Sygn. T. 28/99
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Wiesław Johann – przewodniczącyBiruta Lewaszkiewicz-Petrykowska – sprawozdawcaAndrzej Mączyński
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 15 lutego 2000 r. zażalenia Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 29 listopada 1999 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi
p o s t a n a w i a :
nie uwzględnić zażalenia.
Uzasadnienie:
Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności art. 58 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. nr 60, poz. 636) z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Wnioskodawca zarzucił, że zaskarżony przepis zmusza lekarzy, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, do ponoszenia dodatkowych wydatków związanych z wystawianiem zaświadczeń lekarskich, ich przechowywaniem oraz wysyłaniem do ZUS kopii zwolnień lekarskich, a zatem wydatków, które są ściśle połączone z pracą lekarza na rzecz jego pracodawcy.
Ponoszenie wymienionych wydatków może być usprawiedliwione, zdaniem wnioskodawcy, jedynie w odniesieniu do lekarzy wykonujących prywatną praktykę jako element kosztów prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, nie znajduje natomiast żadnego usprawiedliwienia gdy chodzi o lekarzy wykonujących pracę najemną na rzecz określonego pracodawcy. Wnioskodawca podnosił, że wystawianie druków ZUS ZLA nie jest świadczeniem zdrowotnym i nie jest ono opłacane przez zakłady opieki zdrowotnej.
Obciążenie lekarza – pracownika najemnego wymienionymi obowiązkami oraz łączącymi się z nimi kosztami oznacza dyskryminację tej grupy pracowników w porównaniu z innymi pracownikami najemnymi, którzy nie są obarczani podobnymi obowiązkami wobec pracodawcy. Przesądza to o naruszeniu zasady równości wyrażonej w art. 32 ust. 2 Konstytucji.
Postanowieniem z 29 listopada 1999 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wnioskowi dalszego biegu ze względu na jego oczywistą bezzasadność. W uzasadnieniu postanowienia Trybunał podkreślił, że – wbrew twierdzeniu wnioskodawcy – zaskarżony art. 58 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie nakłada na lekarza zatrudnionego w jednostce organizacyjnej służby zdrowia obowiązku osobistego wysyłania do ZUS-u wystawionego przez siebie zaświadczenia, ani też do osobistego przechowywania kopii wystawianych zaświadczeń przez okres trzech lat. Wbrew temu, co twierdzi się we wniosku, z zakwestionowanego przepisu nie wynika, by lekarz był obowiązany do osobistego ponoszenia wydatków związanych z wysyłką i archiwizacją wystawianych zaświadczeń.
Na postanowienie to wnioskodawca wniósł zażalenie. Wnioskodawca zarzucił, iż przyjęta w zaskarżonym postanowieniu interpretacja art. 58 ust. 1 ustawy pozostaje w sprzeczności z powszechnie przyjętą interpretacją wymienionego przepisu. Zdaniem wnioskodawcy “powszechnie uważa się, że lekarza obciąża obowiązek a także odpowiedzialność za wystawienie, wysyłanie i przechowywanie zaświadczeń”, podobnie też powszechnie uznano, iż ww. obowiązki osobiście obciążają lekarza uprawnionego do wystawiania odpowiednich zaświadczeń.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Wnioskodawca nie przedstawił w zażaleniu żadnych argumentów, które podważałyby prawidłowość ustaleń dokonanych przez Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 29 listopada 1999 r. Zażalenie nie wnosi też żadnych nowych elementów do rozpatrywanej sprawy. Żalący się podtrzymuje zarzut naruszenia przez zaskarżony art. 58 ust. 1 pkt. 1 i 3 ww. ustawy zasady równości wyrażonej w art. 32 Konstytucji RP. Jednakże nie wykazał, na czym w istocie naruszenie powołanej zasady przez treść ww. przepisu miałoby polegać. Wnioskodawca nie udowodnił również, że kwestionowany przepis istotnie jest stosowany w praktyce w opisany przez niego sposób, niezgodny zresztą z jego prawidłową wykładnią. Skupia się natomiast na konsekwencjach praktycznych przyjętej przez siebie interpretacji.
W związku z powyższym Trybunał podkreśla co następuje. Przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny jest zgodność z Konstytucją aktu normatywnego. W analizowanej sprawie status i obowiązki lekarza wydającego zaświadczenie dla potrzeb ZUS muszą być ustalone na podstawie całokształtu przepisów regulujących pozycję i obowiązki tak lekarza personalnie jak i zakładu opieki zdrowotnej, w ramach którego on działa. Tylko wzięcie pod uwagę całokształtu przepisów dotyczących tego zagadnienia pozwala na prawidłowe odczytanie treści normatywnej art. 58 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy.
Zaskarżony art. 58 ustawy określa sposób procedowania przy wystawianiu zaświadczeń lekarskich o chorobie, niezdolności do pracy itp. Statuuje obowiązek przesłania ich do odpowiedniej terenowej jednostki organizacyjnej ZUS oraz obowiązek przechowania ich kopii przez okres trzech lat. Przepis posługuje się określeniem “wystawiający zaświadczenie”. Określenie to samo w sobie nie oznacza jednak, że efektywnymi kosztami wykonania wskazanych obowiązków jest obarczony personalnie lekarz zaświadczenie to wystawiający.
Jedynie w odniesieniu do lekarza praktykującego prywatnie problem kosztów wypełnienia ww. obowiązków powstaje. Z natury rzeczy bowiem tylko jego personalnie obciążać mogą koszty prowadzonej przez niego działalności. Jak jednak przyznaje sam wnioskodawca, koszty tak przesyłki jak i przechowywania dokumentów zaliczone mogą być do kosztów prowadzonej działalności gospodarczej i w ten sposób rozliczone.
Sprawa przedstawia się inaczej, gdy chodzi o lekarza zatrudnionego w zakładzie opieki zdrowotnej (lub innej jednostce organizacyjnej służby zdrowia). Lekarz taki pracę swoją wykonuje na ryzyko pracodawcy. Nie budzi wątpliwości, że wysyłanie wystawionych zaświadczeń oraz ich przechowywanie nie stanowią czynności z zakresu diagnozy i terapii, lecz czynności o charakterze organizacyjnym, te zaś należą do obowiązków pracodawcy. Okoliczność, że lekarz jest uprawniony i zobowiązany do osobistego wystawiania zaświadczeń, o których mowa, niczego tu nie zmienia. Lekarz taki osobiście odpowiada za treść zaświadczenia i osobiście je podpisuje, gwarantując w ten sposób jego prawdziwość i zgodność ze stanem faktycznym. Sporządzenie i wystawienie zaświadczenia stwierdzającego niezdolność do pracy lub chorobę jest integralnie związane z procesem badania, leczenia lub porady lekarskiej. Nie budzi zatem wątpliwości, że odrębne wynagrodzenie z tego tytułu lekarzowi nie może się należeć. Natomiast organizacyjna strona świadczeń medycznych, ich organizacja, prowadzenie dokumentacji medycznej, jej przechowywanie i zabezpieczenie należą, zgodnie z obowiązującymi przepisami, do zakładu opieki zdrowotnej (tak ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r.; Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.). Koszty działalności organizacyjnej ponosi zawsze pracodawca. Art. 58 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy nie funkcjonuje w próżni, a nic w jego treści nie wskazuje na to, by wprowadzał wyjątek od przedstawionych wyżej zasad.
Zaświadczenie o niezdolności do pracy, chorobie itp. stanowi tzw. dokument medyczny indywidualny zewnętrzny (patrz § 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 grudnia 1992 r.; Dz.U. z 1993 r. Nr 3, poz. 13). Wystawiany wprawdzie przez uprawnionego lekarza, jednakże pod nagłówkową pieczątką zakładu opieki zdrowotnej (odpowiedniej jednostki organizacyjnej służby zdrowia), w którym lekarz ten jest zatrudniony. Wysyłka zaświadczeń do ZUS oraz ich archiwizacja obciąża zatem z mocy przepisów ustawy o Zakładach Opieki Zdrowotnej (ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r.; Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.) tenże zakład. Są to bowiem czynności natury organizacyjnej i brak podstaw, by ich kosztami obciążać lekarza będącego najemnym pracownikiem określonego zakładu opieki zdrowotnej. Prawidłowo ustalono w zaskarżonym postanowieniu, iż “jest rzeczą powszechnie znaną, że w zorganizowanym, publicznym zakładzie opieki zdrowotnej lekarz nie dysponuje odrębnym personelem administracyjnym, nie prowadzi też osobiście własnego archiwum dokumentacji medycznej. Zarówno materiały dokumentujące historię choroby pacjenta, jak również druki zaświadczeń lekarskich należą do danych chronionych tajemnicą służbową. Zakład pracy obowiązany jest zabezpieczyć właściwy tryb postępowania związany z obiegiem, gromadzeniem i przechowywaniem tych dokumentów, aby uniemożliwić osobom nieupoważnionym zapoznawanie się z treścią informacji zawartych w tych dokumentach. Obowiązek ten dotyczy również przekazywania zaświadczeń lekarskich do właściwej jednostki organizacyjnej ZUS.” Nic w treści art. 58 ustawy nie wskazuje na to, by ustawodawca nakazywał lekarzowi zatrudnionemu w zakładzie opieki zdrowotnej osobiste wykonywanie wskazanych w tym przepisie obowiązków o charakterze organizacyjnym oraz obciążał go kosztami w tym względzie.
Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie podziela zapatrywanie przedstawione w zaskarżonym postanowieniu Trybunału, iż “brak pozytywnego przepisu formułującego obowiązek osobistego finansowania wydatków związanych z jakąkolwiek działalnością zakładu opieki zdrowotnej, będącego pracodawcą lekarza wystawiającego zaświadczenie” nie pozwala na wyprowadzanie takiego obowiązku z zaskarżonego art. 58 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy. W konsekwencji Trybunał Konstytucyjny podziela pogląd wyrażony w zaskarżonym postanowieniu, iż należało odmówić wnioskowi nadania dalszego biegu ze względu na jego oczywistą bezzasadność.
Należy podkreślić raz jeszcze, iż w treści art. 58 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy nie sposób dopatrzyć się elementów dyskryminujących lekarzy – pracowników najemnych w porównaniu z ogółem pracowników najemnych.
Z tych wszystkich względów należało nie uwzględnić zażalenia.
POSTANOWIENIE
z dnia 15 lutego 2000 r.
Sygn. T. 28/99
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Wiesław Johann – przewodniczącyBiruta Lewaszkiewicz-Petrykowska – sprawozdawcaAndrzej Mączyński
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 15 lutego 2000 r. zażalenia Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 29 listopada 1999 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi
p o s t a n a w i a :
nie uwzględnić zażalenia.
Uzasadnienie:
Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności art. 58 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. nr 60, poz. 636) z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Wnioskodawca zarzucił, że zaskarżony przepis zmusza lekarzy, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, do ponoszenia dodatkowych wydatków związanych z wystawianiem zaświadczeń lekarskich, ich przechowywaniem oraz wysyłaniem do ZUS kopii zwolnień lekarskich, a zatem wydatków, które są ściśle połączone z pracą lekarza na rzecz jego pracodawcy.
Ponoszenie wymienionych wydatków może być usprawiedliwione, zdaniem wnioskodawcy, jedynie w odniesieniu do lekarzy wykonujących prywatną praktykę jako element kosztów prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, nie znajduje natomiast żadnego usprawiedliwienia gdy chodzi o lekarzy wykonujących pracę najemną na rzecz określonego pracodawcy. Wnioskodawca podnosił, że wystawianie druków ZUS ZLA nie jest świadczeniem zdrowotnym i nie jest ono opłacane przez zakłady opieki zdrowotnej.
Obciążenie lekarza – pracownika najemnego wymienionymi obowiązkami oraz łączącymi się z nimi kosztami oznacza dyskryminację tej grupy pracowników w porównaniu z innymi pracownikami najemnymi, którzy nie są obarczani podobnymi obowiązkami wobec pracodawcy. Przesądza to o naruszeniu zasady równości wyrażonej w art. 32 ust. 2 Konstytucji.
Postanowieniem z 29 listopada 1999 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania wnioskowi dalszego biegu ze względu na jego oczywistą bezzasadność. W uzasadnieniu postanowienia Trybunał podkreślił, że – wbrew twierdzeniu wnioskodawcy – zaskarżony art. 58 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie nakłada na lekarza zatrudnionego w jednostce organizacyjnej służby zdrowia obowiązku osobistego wysyłania do ZUS-u wystawionego przez siebie zaświadczenia, ani też do osobistego przechowywania kopii wystawianych zaświadczeń przez okres trzech lat. Wbrew temu, co twierdzi się we wniosku, z zakwestionowanego przepisu nie wynika, by lekarz był obowiązany do osobistego ponoszenia wydatków związanych z wysyłką i archiwizacją wystawianych zaświadczeń.
Na postanowienie to wnioskodawca wniósł zażalenie. Wnioskodawca zarzucił, iż przyjęta w zaskarżonym postanowieniu interpretacja art. 58 ust. 1 ustawy pozostaje w sprzeczności z powszechnie przyjętą interpretacją wymienionego przepisu. Zdaniem wnioskodawcy “powszechnie uważa się, że lekarza obciąża obowiązek a także odpowiedzialność za wystawienie, wysyłanie i przechowywanie zaświadczeń”, podobnie też powszechnie uznano, iż ww. obowiązki osobiście obciążają lekarza uprawnionego do wystawiania odpowiednich zaświadczeń.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Wnioskodawca nie przedstawił w zażaleniu żadnych argumentów, które podważałyby prawidłowość ustaleń dokonanych przez Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 29 listopada 1999 r. Zażalenie nie wnosi też żadnych nowych elementów do rozpatrywanej sprawy. Żalący się podtrzymuje zarzut naruszenia przez zaskarżony art. 58 ust. 1 pkt. 1 i 3 ww. ustawy zasady równości wyrażonej w art. 32 Konstytucji RP. Jednakże nie wykazał, na czym w istocie naruszenie powołanej zasady przez treść ww. przepisu miałoby polegać. Wnioskodawca nie udowodnił również, że kwestionowany przepis istotnie jest stosowany w praktyce w opisany przez niego sposób, niezgodny zresztą z jego prawidłową wykładnią. Skupia się natomiast na konsekwencjach praktycznych przyjętej przez siebie interpretacji.
W związku z powyższym Trybunał podkreśla co następuje. Przedmiotem badania przez Trybunał Konstytucyjny jest zgodność z Konstytucją aktu normatywnego. W analizowanej sprawie status i obowiązki lekarza wydającego zaświadczenie dla potrzeb ZUS muszą być ustalone na podstawie całokształtu przepisów regulujących pozycję i obowiązki tak lekarza personalnie jak i zakładu opieki zdrowotnej, w ramach którego on działa. Tylko wzięcie pod uwagę całokształtu przepisów dotyczących tego zagadnienia pozwala na prawidłowe odczytanie treści normatywnej art. 58 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy.
Zaskarżony art. 58 ustawy określa sposób procedowania przy wystawianiu zaświadczeń lekarskich o chorobie, niezdolności do pracy itp. Statuuje obowiązek przesłania ich do odpowiedniej terenowej jednostki organizacyjnej ZUS oraz obowiązek przechowania ich kopii przez okres trzech lat. Przepis posługuje się określeniem “wystawiający zaświadczenie”. Określenie to samo w sobie nie oznacza jednak, że efektywnymi kosztami wykonania wskazanych obowiązków jest obarczony personalnie lekarz zaświadczenie to wystawiający.
Jedynie w odniesieniu do lekarza praktykującego prywatnie problem kosztów wypełnienia ww. obowiązków powstaje. Z natury rzeczy bowiem tylko jego personalnie obciążać mogą koszty prowadzonej przez niego działalności. Jak jednak przyznaje sam wnioskodawca, koszty tak przesyłki jak i przechowywania dokumentów zaliczone mogą być do kosztów prowadzonej działalności gospodarczej i w ten sposób rozliczone.
Sprawa przedstawia się inaczej, gdy chodzi o lekarza zatrudnionego w zakładzie opieki zdrowotnej (lub innej jednostce organizacyjnej służby zdrowia). Lekarz taki pracę swoją wykonuje na ryzyko pracodawcy. Nie budzi wątpliwości, że wysyłanie wystawionych zaświadczeń oraz ich przechowywanie nie stanowią czynności z zakresu diagnozy i terapii, lecz czynności o charakterze organizacyjnym, te zaś należą do obowiązków pracodawcy. Okoliczność, że lekarz jest uprawniony i zobowiązany do osobistego wystawiania zaświadczeń, o których mowa, niczego tu nie zmienia. Lekarz taki osobiście odpowiada za treść zaświadczenia i osobiście je podpisuje, gwarantując w ten sposób jego prawdziwość i zgodność ze stanem faktycznym. Sporządzenie i wystawienie zaświadczenia stwierdzającego niezdolność do pracy lub chorobę jest integralnie związane z procesem badania, leczenia lub porady lekarskiej. Nie budzi zatem wątpliwości, że odrębne wynagrodzenie z tego tytułu lekarzowi nie może się należeć. Natomiast organizacyjna strona świadczeń medycznych, ich organizacja, prowadzenie dokumentacji medycznej, jej przechowywanie i zabezpieczenie należą, zgodnie z obowiązującymi przepisami, do zakładu opieki zdrowotnej (tak ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r.; Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.). Koszty działalności organizacyjnej ponosi zawsze pracodawca. Art. 58 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy nie funkcjonuje w próżni, a nic w jego treści nie wskazuje na to, by wprowadzał wyjątek od przedstawionych wyżej zasad.
Zaświadczenie o niezdolności do pracy, chorobie itp. stanowi tzw. dokument medyczny indywidualny zewnętrzny (patrz § 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 grudnia 1992 r.; Dz.U. z 1993 r. Nr 3, poz. 13). Wystawiany wprawdzie przez uprawnionego lekarza, jednakże pod nagłówkową pieczątką zakładu opieki zdrowotnej (odpowiedniej jednostki organizacyjnej służby zdrowia), w którym lekarz ten jest zatrudniony. Wysyłka zaświadczeń do ZUS oraz ich archiwizacja obciąża zatem z mocy przepisów ustawy o Zakładach Opieki Zdrowotnej (ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r.; Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.) tenże zakład. Są to bowiem czynności natury organizacyjnej i brak podstaw, by ich kosztami obciążać lekarza będącego najemnym pracownikiem określonego zakładu opieki zdrowotnej. Prawidłowo ustalono w zaskarżonym postanowieniu, iż “jest rzeczą powszechnie znaną, że w zorganizowanym, publicznym zakładzie opieki zdrowotnej lekarz nie dysponuje odrębnym personelem administracyjnym, nie prowadzi też osobiście własnego archiwum dokumentacji medycznej. Zarówno materiały dokumentujące historię choroby pacjenta, jak również druki zaświadczeń lekarskich należą do danych chronionych tajemnicą służbową. Zakład pracy obowiązany jest zabezpieczyć właściwy tryb postępowania związany z obiegiem, gromadzeniem i przechowywaniem tych dokumentów, aby uniemożliwić osobom nieupoważnionym zapoznawanie się z treścią informacji zawartych w tych dokumentach. Obowiązek ten dotyczy również przekazywania zaświadczeń lekarskich do właściwej jednostki organizacyjnej ZUS.” Nic w treści art. 58 ustawy nie wskazuje na to, by ustawodawca nakazywał lekarzowi zatrudnionemu w zakładzie opieki zdrowotnej osobiste wykonywanie wskazanych w tym przepisie obowiązków o charakterze organizacyjnym oraz obciążał go kosztami w tym względzie.
Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie podziela zapatrywanie przedstawione w zaskarżonym postanowieniu Trybunału, iż “brak pozytywnego przepisu formułującego obowiązek osobistego finansowania wydatków związanych z jakąkolwiek działalnością zakładu opieki zdrowotnej, będącego pracodawcą lekarza wystawiającego zaświadczenie” nie pozwala na wyprowadzanie takiego obowiązku z zaskarżonego art. 58 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy. W konsekwencji Trybunał Konstytucyjny podziela pogląd wyrażony w zaskarżonym postanowieniu, iż należało odmówić wnioskowi nadania dalszego biegu ze względu na jego oczywistą bezzasadność.
Należy podkreślić raz jeszcze, iż w treści art. 58 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy nie sposób dopatrzyć się elementów dyskryminujących lekarzy – pracowników najemnych w porównaniu z ogółem pracowników najemnych.
Z tych wszystkich względów należało nie uwzględnić zażalenia.