Ts 63/00
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Pełny tekst orzeczenia
241
POSTANOWIENIE
z dnia 5 września 2000 r.
Sygn. Ts 63/00
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marian Zdyb – przewodniczący
Teresa Dębowska-Romanowska – sprawozdawca
Stefan J. Jaworski
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 27 czerwca 2000 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Stefana S.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
Uzasadnienie:
W skardze konstytucyjnej Stefana S. z 19 kwietnia 2000 r. zarzucono, iż art. 1 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149 ze zm.) jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem skarżącego, zakwestionowane przepisy wprowadzając cezurę czasową nieważności orzeczeń odnoszących się do czynów związanych z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, naruszają zasadę równości, a także zamykają sądową drogę do dochodzenia wynagrodzenia za szkody.
Skarżący wskazał, iż postanowieniem z 20 stycznia 2000 r. Sąd Okręgowy w Ł. oddalił jego wniosek o unieważnienie postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Ł. z 27 lutego 1974 r. oraz postanowienia Sądu Najwyższego z 8 czerwca 1974 r. dotyczących odszkodowania za niesłuszne tymczasowe aresztowanie w sprawie toczącej się przed Sądem Powiatowym w Ł., a zakończonej ostatecznie wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Ł. z 14 stycznia 1971 r. uniewinniającym skarżącego. Zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Okręgowego w Ł. nie zostało uwzględnione i Sąd Apelacyjny w Ł. postanowieniem z 22 lutego 2000 r. utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 15 maja 2000 r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do uzupełnienia braków formalnych przedłożonej skargi konstytucyjnej, w tym w szczególności poprzez wskazanie, jakie prawa lub wolności konstytucyjne skarżącego zostały naruszone przez orzeczenia Sądu Okręgowego w Ł. z 20 stycznia 2000 r. oraz Sądu Apelacyjnego w Ł. z 22 lutego 2000 r., a także poprzez dokładne określenie sposobu tego naruszenia.
W piśmie z 30 maja 2000 r. pełnomocnik skarżącego stwierdził, iż powyższe orzeczenia sądowe naruszają “podstawową zasadę równości wobec prawa, nie pozwalającą na odmienne traktowanie tych, którzy działali do dnia 31 grudnia 1956 r. od tych, którzy działali po tej dacie”.
Postanowieniem z 27 czerwca 2000 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stwierdzając, iż skarżący nie wskazał takiego prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym, którego naruszenie mogłoby stanowić podstawę skargi konstytucyjnej ograniczając podstawę złożonej skargi do zarzutu naruszenia przez sądy zasady równości.
Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżący wniósł zażalenie, w którym stwierdził, iż zasada równości została samodzielnie wymieniona w Rozdziale II Konstytucji RP zatytułowanym “Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”, co oznacza, iż może ona stanowić samodzielne źródło praw i wolności, których naruszenie skutkować powinno nadaniem skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Stwierdził także, iż konsekwencją naruszenia zasady wyrażonej w art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP jest także naruszenie zasady statuowanej przez art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP podstawę skargi konstytucyjnej stanowi naruszenie praw lub wolności określonych w Konstytucji RP, którego źródłem jest orzeczenie organu władzy publicznej wydane na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego. Owo naruszenie przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze podmiotowym uzasadnia legitymację skarżącego do wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Legitymację tę skarżący powinien wykazać poprzez określenie praw lub wolności konstytucyjnych, których naruszenie zarzuca w skardze konstytucyjnej, sprecyzowanie sposobu tego naruszenia, a także wskazanie tego orzeczenia organu władzy publicznej, które traktuje za źródło naruszenia przysługujących mu praw i wolności. Wymóg ten potwierdza art. 47 ust. 1 i 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, czyniąc z wymienionych powyżej elementów warunki formalne skargi konstytucyjnej.
Zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunał zobowiązany jest w trakcie rozpoznania wstępnego skargi konstytucyjnej do ustalenia, czy istotnie skarżący posiada legitymację do kwestionowania określonych regulacji prawnych w trybie skargi konstytucyjnej. W tym celu bada, czy istotnie wskazane w skardze konstytucyjnej orzeczenie organu władzy publicznej prowadzi do naruszenia określonych w tej skardze praw lub wolności oraz czy prawa te i wolności mają charakter konstytucyjny. Dokonanie powyższych ustaleń nie jest możliwe, jeżeli skarżący, mimo wezwania, nie sprecyzuje któregoś z elementów skargi konstytucyjnej wymienionych w art. 47. W takim przypadku, zgodnie z art. 48 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, dochodzi do odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Jak wynika z treści zażalenia, istota przedstawionego w nim zarzutu sprowadza się do kwestionowania przyjętego przez Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 27 czerwca 2000 r. stanowiska, iż zasada równości wyrażona w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP samodzielnie nie określa żadnego prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym, a tym samym powołanie się wyłącznie na naruszenie tej zasady nie może stanowić wystarczającej podstawy do wystąpienia ze skargą konstytucyjną.
Polemizując z tym poglądem skarżący powołuje się na usytuowanie tej zasady w rozdziale konstytucji odnoszącym się do praw, wolności i obowiązków człowieka oraz obywatela. Samo usytuowanie zasady równości w tym rozdziale nie przekreśla jednak faktu, że ma ona charakter gwarancyjny, analogiczny do zasady proporcjonalności wyrażonej w art. 31 ust. 3, również zawartym w Rozdziale II Konstytucji RP. Istotą zasad gwarancyjnych jest ich zrelatywizowanie do innych praw lub wolności o charakterze podmiotowym. Zasady te określają bowiem konstytucyjne standardy, w ramach których może być kształtowana sfera praw i wolności jednostki. Bez wskazania wszakże, o jakie konkretnie prawa lub wolności podmiotowe chodzi, nie ma możliwości zbadania, czy rzeczywiście doszło do naruszenia zasady równości oraz czy wspomniane prawa lub wolności mają charakter konstytucyjny. Powołanie się więc w skardze konstytucyjnej na naruszenie zasady równości może precyzować sposób naruszenia określonych praw lub wolności, nie zastępuje wszakże wymogu ich konkretnego wskazania.
W skardze konstytucyjnej będącej przedmiotem rozpoznania wstępnego skarżący, pomimo wezwania, nie wskazał w zakresie którego z przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych doszło do naruszenia zasady równości w związku z wydaniem przez Sąd Okręgowy w Ł. postanowienia z 20 stycznia 2000 r., utrzymanego następnie w mocy przez postanowienie Sądu Apelacyjnego w Ł. z 22 lutego 2000 r. Z kontekstu skargi konstytucyjnej można było wnosić, iż prawdopodobnie skarżącemu chodziło o prawo do odszkodowania za tymczasowe aresztowanie orzeczone wobec niego przez organy ścigania. Z drugiej jednak strony kwestionowane przez skarżącego orzeczenia Sądu Okręgowego w Ł. oraz Sądu Apelacyjnego w Ł. nie miały za swój przedmiot kwestii ewentualnych roszczeń odszkodowawczych, lecz dotyczyły wniosku skarżącego o stwierdzenie nieważności postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Ł. z 27 lutego 1974 r. utrzymanego w mocy postanowieniem Sądu Najwyższego z 8 czerwca 1974 r. Takich wątpliwości Trybunał Konstytucyjny nie mógł z urzędu rozstrzygnąć, bowiem z uwagi na treść art. 66 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, związany jest granicami skargi konstytucyjnej, co wyklucza samodzielne określanie podstaw skargi konstytucyjnej.
W tym stanie rzeczy zasadnym było przyjęcie przez Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 27 czerwca 2000 r., iż skarżący nie sprecyzował, w zakresie którego z przysługujących mu praw lub wolności doszło do naruszenia zasady równości, a tym samym uniemożliwił zbadanie, czy zachodzi po jego stronie legitymacja do wystąpienia ze skargą konstytucyjną.
Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje także pogląd wyrażony w postanowieniu z 27 czerwca 2000 r., iż podniesiony w skardze konstytucyjnej oraz w zażaleniu zarzut naruszenia w sprawie skarżącego art. 77 ust. 1 lub 2 Konstytucji RP nie jest uprawniony z uwagi na to, iż skarżący skorzystał z sądowej drogi dochodzenia odszkodowania za bezzasadne aresztowanie. W zażaleniu skarżący nie przedstawił zresztą żadnych argumentów kwestionujących zasadność poczynionych w tym zakresie przez Trybunał Konstytucyjny ustaleń.
Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, należało nieuwzględnić zażalenia złożonego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 27 czerwca 2000 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
POSTANOWIENIE
z dnia 5 września 2000 r.
Sygn. Ts 63/00
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marian Zdyb – przewodniczący
Teresa Dębowska-Romanowska – sprawozdawca
Stefan J. Jaworski
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 27 czerwca 2000 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Stefana S.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
Uzasadnienie:
W skardze konstytucyjnej Stefana S. z 19 kwietnia 2000 r. zarzucono, iż art. 1 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149 ze zm.) jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem skarżącego, zakwestionowane przepisy wprowadzając cezurę czasową nieważności orzeczeń odnoszących się do czynów związanych z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, naruszają zasadę równości, a także zamykają sądową drogę do dochodzenia wynagrodzenia za szkody.
Skarżący wskazał, iż postanowieniem z 20 stycznia 2000 r. Sąd Okręgowy w Ł. oddalił jego wniosek o unieważnienie postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Ł. z 27 lutego 1974 r. oraz postanowienia Sądu Najwyższego z 8 czerwca 1974 r. dotyczących odszkodowania za niesłuszne tymczasowe aresztowanie w sprawie toczącej się przed Sądem Powiatowym w Ł., a zakończonej ostatecznie wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Ł. z 14 stycznia 1971 r. uniewinniającym skarżącego. Zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Okręgowego w Ł. nie zostało uwzględnione i Sąd Apelacyjny w Ł. postanowieniem z 22 lutego 2000 r. utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 15 maja 2000 r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do uzupełnienia braków formalnych przedłożonej skargi konstytucyjnej, w tym w szczególności poprzez wskazanie, jakie prawa lub wolności konstytucyjne skarżącego zostały naruszone przez orzeczenia Sądu Okręgowego w Ł. z 20 stycznia 2000 r. oraz Sądu Apelacyjnego w Ł. z 22 lutego 2000 r., a także poprzez dokładne określenie sposobu tego naruszenia.
W piśmie z 30 maja 2000 r. pełnomocnik skarżącego stwierdził, iż powyższe orzeczenia sądowe naruszają “podstawową zasadę równości wobec prawa, nie pozwalającą na odmienne traktowanie tych, którzy działali do dnia 31 grudnia 1956 r. od tych, którzy działali po tej dacie”.
Postanowieniem z 27 czerwca 2000 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stwierdzając, iż skarżący nie wskazał takiego prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym, którego naruszenie mogłoby stanowić podstawę skargi konstytucyjnej ograniczając podstawę złożonej skargi do zarzutu naruszenia przez sądy zasady równości.
Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżący wniósł zażalenie, w którym stwierdził, iż zasada równości została samodzielnie wymieniona w Rozdziale II Konstytucji RP zatytułowanym “Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”, co oznacza, iż może ona stanowić samodzielne źródło praw i wolności, których naruszenie skutkować powinno nadaniem skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Stwierdził także, iż konsekwencją naruszenia zasady wyrażonej w art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP jest także naruszenie zasady statuowanej przez art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP podstawę skargi konstytucyjnej stanowi naruszenie praw lub wolności określonych w Konstytucji RP, którego źródłem jest orzeczenie organu władzy publicznej wydane na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego. Owo naruszenie przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze podmiotowym uzasadnia legitymację skarżącego do wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Legitymację tę skarżący powinien wykazać poprzez określenie praw lub wolności konstytucyjnych, których naruszenie zarzuca w skardze konstytucyjnej, sprecyzowanie sposobu tego naruszenia, a także wskazanie tego orzeczenia organu władzy publicznej, które traktuje za źródło naruszenia przysługujących mu praw i wolności. Wymóg ten potwierdza art. 47 ust. 1 i 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, czyniąc z wymienionych powyżej elementów warunki formalne skargi konstytucyjnej.
Zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunał zobowiązany jest w trakcie rozpoznania wstępnego skargi konstytucyjnej do ustalenia, czy istotnie skarżący posiada legitymację do kwestionowania określonych regulacji prawnych w trybie skargi konstytucyjnej. W tym celu bada, czy istotnie wskazane w skardze konstytucyjnej orzeczenie organu władzy publicznej prowadzi do naruszenia określonych w tej skardze praw lub wolności oraz czy prawa te i wolności mają charakter konstytucyjny. Dokonanie powyższych ustaleń nie jest możliwe, jeżeli skarżący, mimo wezwania, nie sprecyzuje któregoś z elementów skargi konstytucyjnej wymienionych w art. 47. W takim przypadku, zgodnie z art. 48 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, dochodzi do odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Jak wynika z treści zażalenia, istota przedstawionego w nim zarzutu sprowadza się do kwestionowania przyjętego przez Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 27 czerwca 2000 r. stanowiska, iż zasada równości wyrażona w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP samodzielnie nie określa żadnego prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym, a tym samym powołanie się wyłącznie na naruszenie tej zasady nie może stanowić wystarczającej podstawy do wystąpienia ze skargą konstytucyjną.
Polemizując z tym poglądem skarżący powołuje się na usytuowanie tej zasady w rozdziale konstytucji odnoszącym się do praw, wolności i obowiązków człowieka oraz obywatela. Samo usytuowanie zasady równości w tym rozdziale nie przekreśla jednak faktu, że ma ona charakter gwarancyjny, analogiczny do zasady proporcjonalności wyrażonej w art. 31 ust. 3, również zawartym w Rozdziale II Konstytucji RP. Istotą zasad gwarancyjnych jest ich zrelatywizowanie do innych praw lub wolności o charakterze podmiotowym. Zasady te określają bowiem konstytucyjne standardy, w ramach których może być kształtowana sfera praw i wolności jednostki. Bez wskazania wszakże, o jakie konkretnie prawa lub wolności podmiotowe chodzi, nie ma możliwości zbadania, czy rzeczywiście doszło do naruszenia zasady równości oraz czy wspomniane prawa lub wolności mają charakter konstytucyjny. Powołanie się więc w skardze konstytucyjnej na naruszenie zasady równości może precyzować sposób naruszenia określonych praw lub wolności, nie zastępuje wszakże wymogu ich konkretnego wskazania.
W skardze konstytucyjnej będącej przedmiotem rozpoznania wstępnego skarżący, pomimo wezwania, nie wskazał w zakresie którego z przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych doszło do naruszenia zasady równości w związku z wydaniem przez Sąd Okręgowy w Ł. postanowienia z 20 stycznia 2000 r., utrzymanego następnie w mocy przez postanowienie Sądu Apelacyjnego w Ł. z 22 lutego 2000 r. Z kontekstu skargi konstytucyjnej można było wnosić, iż prawdopodobnie skarżącemu chodziło o prawo do odszkodowania za tymczasowe aresztowanie orzeczone wobec niego przez organy ścigania. Z drugiej jednak strony kwestionowane przez skarżącego orzeczenia Sądu Okręgowego w Ł. oraz Sądu Apelacyjnego w Ł. nie miały za swój przedmiot kwestii ewentualnych roszczeń odszkodowawczych, lecz dotyczyły wniosku skarżącego o stwierdzenie nieważności postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Ł. z 27 lutego 1974 r. utrzymanego w mocy postanowieniem Sądu Najwyższego z 8 czerwca 1974 r. Takich wątpliwości Trybunał Konstytucyjny nie mógł z urzędu rozstrzygnąć, bowiem z uwagi na treść art. 66 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, związany jest granicami skargi konstytucyjnej, co wyklucza samodzielne określanie podstaw skargi konstytucyjnej.
W tym stanie rzeczy zasadnym było przyjęcie przez Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 27 czerwca 2000 r., iż skarżący nie sprecyzował, w zakresie którego z przysługujących mu praw lub wolności doszło do naruszenia zasady równości, a tym samym uniemożliwił zbadanie, czy zachodzi po jego stronie legitymacja do wystąpienia ze skargą konstytucyjną.
Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje także pogląd wyrażony w postanowieniu z 27 czerwca 2000 r., iż podniesiony w skardze konstytucyjnej oraz w zażaleniu zarzut naruszenia w sprawie skarżącego art. 77 ust. 1 lub 2 Konstytucji RP nie jest uprawniony z uwagi na to, iż skarżący skorzystał z sądowej drogi dochodzenia odszkodowania za bezzasadne aresztowanie. W zażaleniu skarżący nie przedstawił zresztą żadnych argumentów kwestionujących zasadność poczynionych w tym zakresie przez Trybunał Konstytucyjny ustaleń.
Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, należało nieuwzględnić zażalenia złożonego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 27 czerwca 2000 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.