Ts 69/01
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:IV SA 2654/98
Pełny tekst orzeczenia
126
POSTANOWIENIE
z dnia 28 listopada 2001 r.
Sygn. akt Ts 69/01
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Zdzisław Czeszejko-Sochacki
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Hartwig Kantorowicz – następca S.A. (w likwidacji) i Jerzego Marcina Majewskiego w sprawie zgodności:
Art. 1 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3, poz. 17 ze zm.) z art. 21 ust. 2 Konstytucji RP;
Art. 3 i art. 6 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3, poz. 17 ze zm.) z art. 2, art. 9, art. 21, art. 64, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji RP;
Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 kwietnia 1946 r. o określeniu trybu ujawnienia w księgach hipotecznych, rejestrach handlowych i innych rejestrach publicznych przejścia na własność Państwa i osób prawnych prawa publicznego przedsiębiorstw, nieruchomości i praw hipotekowanych (Dz. U. Nr 17, poz. 116) z art. 2, art. 9, art. 21, art. 64, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji RP,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE:
W skardze konstytucyjnej z 11 czerwca 2001 r., skarżący – Jerzy Marcin Majewski, występujący w imieniu własnym oraz jako pełnomocnik Hartwig Kantorowicz – następca S.A. (w likwidacji), zakwestionował zgodność:
– art. 1 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3, poz. 17 ze zm.) z art. 21 ust. 2 Konstytucji RP;
– art. 3 i art. 6 ww. ustawy z art. 2, art. 9, art. 21, art. 64, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji RP.
Skarżący złożył ponadto wniosek o stwierdzenie niezgodności rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 11 kwietnia 1946 r. o określeniu trybu ujawnienia w księgach hipotecznych, rejestrach handlowych i innych rejestrach publicznych przejścia na własność Państwa i osób prawnych prawa publicznego przedsiębiorstw, nieruchomości i praw hipotekowanych (Dz. U. Nr 17, poz. 116) z art. 2, art. 9, art. 21, art. 64, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji RP. Jak wskazał skarżący “wyrok NSA orzekający ostatecznie o jego konstytucyjnych prawach i wolnościach nie został wydany na podstawie powyższego rozporządzenia, to (...) sam fakt obowiązywania rozporządzenia pozostaje w rażącej sprzeczności z Konstytucją, a także narusza konstytucyjne prawa i wolności skarżących”.
Skarżący wskazał, iż orzeczeniem, na mocy którego ostatecznie orzeczono o jego prawach i obowiązkach określonych w Konstytucji, jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lutego 2001 r. (sygn. IV SA 2654/98).
Skarga konstytucyjna sformułowana została w oparciu o następujący stan faktyczny:
Wyrokiem z 9 lutego 2001 r. (sygn. IV SA 2654/98) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę skarżących na decyzję Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 10 listopada 1998 r. (NR rn.051/626-33/96), wydaną w trybie art. 127 § 3 kpa po rozpatrzeniu wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy w przedmiocie decyzji Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 24 lipca 1996 r. (znak: GZ.rn-051/626-1/96) o odmowie stwierdzenia wygaśnięcia decyzji z 17 sierpnia 1951 r. o nacjonalizacji. Decyzją nr 17 z 17 sierpnia 1951 r. Minister Przemysłu Rolnego i Spożywczego orzekł o przejęciu na rzecz Państwa Gorzelni Owocowej i Fabryki Wódek w Poznaniu, przy ul. Grochowe Łąki 6, stanowiącej własność firmy Hartwig Kantorowicz – następca S.A. w Poznaniu. Podstawą prawną przejęcia były przepisy art. 3 ust. 1 lit. a) i art. 6 ust. 1 zaskarżonej ustawy. Decyzja opublikowana została w Monitorze Polskim z 22 listopada 1951 r., A – 95, poz. 1331.
Pełnomocnik wskazuje, że przywołane orzeczenie z 1951 r. o przejęciu nie zostało w całości wykonane, albowiem nie dokonano stosownego wpisu nowego właściciela (Skarbu Państwa) do księgi wieczystej prowadzonej dla znacjonalizowanej nieruchomości. Do chwili wszczęcia postępowania o wygaśnięcie decyzji nacjonalizacyjnej wpisanym w księdze wieczystej jako właściciel nieruchomości pozostawał Hartwig Kantorowicz – następca S.A. Skarżący uzyskał również od Państwa, na podstawie prawomocnej decyzji, zwrot zarządu i posiadania przejętej nieruchomości. W oparciu o powyższe okoliczności, likwidator spółki sprzedał w dobrej wierze przedmiotową nieruchomość osobom fizycznym. Według pełnomocnika, w chwili wniesienia niniejszej skargi konstytucyjnej, Gmina Miasto Poznań dochodzi przed sądem powszechnym wpisu prawa własności Skarbu Państwa w księdze wieczystej, prowadzonej dla tej nieruchomości.
Uzasadniając zarzut naruszenia art. 2, art. 21 i art. 64 Konstytucji pełnomocnik wskazuje na okoliczność niedopuszczalnego w państwie prawnym “nieprzerwanego obowiązywania ustawy nacjonalizacyjnej” dającej Państwu “podstawy prawne do żądania zwrotu nieruchomości, oznaczającego de facto kolejne wywłaszczenie”. Wprawdzie – jak to zaznacza pełnomocnik – na podstawie kwestionowanych przepisów nie są już wydawane decyzje wywłaszczeniowe, tym niemniej to właśnie z uwagi na ich obowiązywanie organy władzy odmówiły stwierdzenia wygaśnięcia decyzji o przejęciu spornej nieruchomości. Takie zaś rozstrzygnięcie umożliwia dokonanie zmiany w treści ksiąg wieczystych, polegające na wykreśleniu prawa własności poprzedniego właściciela i wpisanie prawa własności Skarbu Państwa. Skarżący zakwestionował też zgodność z Konstytucją celów nacjonalizacji, określonych w art. 1 zaskarżonej ustawy, podkreślając, że pozostają one w sprzeczności z zasadami i wartościami statuowanymi w art. 20 Konstytucji. Jako konstytucyjny wzorzec dla kontroli kwestionowanych przepisów ustawy i rozporządzenia wskazano również art. 9, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 18 lipca 2001 r. skarżący wezwany został do uzupełnienia braków formalnych skargi m.in. przez wskazanie sposobu w jaki przepisy art. 3 i art. 6 powołanej ustawy z 3 stycznia 1946 r. oraz przepisy rozporządzenia z 11 kwietnia 1946 r. naruszają art. 9, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji RP.
W wykonaniu zarządzenia, pełnomocnik skarżącego w piśmie procesowym z 30 lipca 2001 r. wyjaśnia, iż zaskarżone przepisy ustawy i rozporządzenia naruszają art. 9, art. 87 ust. 1 i 91 Konstytucji, gdyż pozostają w sprzeczności z postanowieniami Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz przepisów Protokołu Nr 1 do tej Konwencji, co oznacza – zdaniem pełnomocnika – naruszenie zasady przestrzegania wiążącego Rzeczpospolitą Polską prawa międzynarodowego, a w szczególności zasady poszanowania mienia wynikającej z Art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji. Powoduje to funkcjonowanie w porządku prawnym Rzeczypospolitej Polskiej sprzecznych ze sobą norm prawnych.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, nie spełnia ona bowiem przesłanek dopuszczalności jej merytorycznego rozpoznania.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony przysługujący każdemu, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone ostatecznym orzeczeniem sądu lub organu administracji publicznej, wydanym na podstawie kwestionowanego w skardze przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego. Wszczęcie i prowadzenie postępowania w sprawie skargi uzależnione jest przy tym od spełnienia przez skarżącego warunków określonych w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 tej ustawy obowiązkiem podmiotu występującego ze skargą jest wskazanie jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; z kolei w art. 47 ust. 2 ustawodawca zobligował skarżącego do załączenia do skargi wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia wydanego na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego. Powyższe warunki stanowią konsekwencję przyjętego w polskim systemie prawnym modelu skargi konstytucyjnej. Będąc środkiem ochrony konstytucyjnych praw i wolności, służy ona badaniu zgodności z konstytucją przepisów prawnych stanowiących podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego w sprawie skarżącego. Obowiązek sprecyzowania przez skarżącego sposobu naruszenia jego konstytucyjnych praw spełnia przy tym dwojaką rolę. Z jednej strony, służy właściwemu dookreśleniu konstytucyjnego wzorca stanowiącego podstawę kontroli zakwestionowanych przepisów. Z drugiej zaś, umożliwia Trybunałowi Konstytucyjnemu sprawdzenie, czy postępowanie przed organami władzy publicznej istotnie doprowadziło do niedozwolonej (w świetle unormowań konstytucyjnych) ingerencji w sferę praw, wolności lub obowiązków skarżącego. Tylko bowiem wykazanie przez skarżącego, iż w wyniku wydania ostatecznego orzeczenia na podstawie zaskarżonych przepisów, naruszone zostały konstytucyjne prawa, wolności lub obowiązki skarżącego, uzasadnia legitymację skarżącego do wszczęcia postępowania w ramach skargi konstytucyjnej. Ograniczenie przedmiotu postępowania w sprawie skargi konstytucyjnej do podstawy prawnej orzeczeń wydanych w indywidualnej sprawie skarżącego (art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym) powoduje jednakże, iż poza zakresem badania znajduje się ocena prawidłowości ich stosowania przez organy orzekające. Wynika to również z treści art. 188 Konstytucji wskazującego na zakres przedmiotowy kognicji Trybunału Konstytucyjnego. Przedmiotem badania Trybunału Konstytucyjnego nie są bowiem akty stosowania prawa, a więc prawomocne orzeczenia lub ostateczne decyzje zapadłe w indywidualnych sprawach, lecz akty normatywne na podstawie których zapadają te rozstrzygnięcia. Nie należy do zadań Trybunału stwierdzenie prawidłowości bądź nieprawidłowości ustaleń sądu i zastosowania norm prawnych. Ocena aktu stosowania prawa przez Trybunał Konstytucyjny ogranicza się jedynie do stwierdzenia, w ramach postępowania wstępnego, czy zaskarżony akt normatywny jest tym aktem na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie.
W niniejszym postępowaniu pełnomocnik skarżących kwestionuje przepisy dwóch aktów normatywnych – ustawy o nacjonalizacji i rozporządzenia wykonawczego. Zarzucając niezgodność z Konstytucją przepisom ustawy, wskazuje na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lutego 2001 r., jako na orzeczenie, którym ostatecznie orzeczono o jego prawach i wolnościach. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego powyższa kwalifikacja nie jest w pełni uprawniona.
Uzasadnienie zarzutu naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego sprowadza się do wykazania innej oceny spełnienia przesłanek, które w świetle art. 162 § 1 i § 2 kpa warunkują dopuszczalność stwierdzenia wygaśnięcia decyzji Ministra Przemysłu Rolnego i Spożywczego o przejęciu nieruchomości, niż ta której dokonał Naczelny Sąd Administracyjny. Rozstrzygnięcie NSA w sprawie skarżącego, dokonane w oparciu o art. 162 § 1 i § 2 kpa, opiera się m.in. na stanowisku doktryny i utrwalonym orzecznictwie NSA “dotyczącym instytucji prawnej «wygaśnięcia» decyzji administracyjnej uregulowanej w art. 162 kpa” (str. 4 uzasadnienia wyroku NSA). Oparcie orzeczenia sądu na utrwalonej wykładni zastosowanego przepisu nie stanowi jednak o niezgodności tego przepisu ze wskazanym wzorcem konstytucyjnym. Wykładnia przepisu, jak to już podkreślono, nie podlega kontroli Trybunału Konstytucyjnego.
Zarzut naruszenia art. 2, art. 21 i art. 64 Konstytucji skarżący odnosi przede wszystkim do problemu odrębnego postępowania, którego przedmiotem jest zmiana treści wpisu w księdze wieczystej prowadzonej dla wywłaszczonej nieruchomości. Skarżący, antycypując treść rozstrzygnięcia w postępowaniu wieczystoksięgowym, odnosi do niego ocenę konstytucyjności przepisów zaskarżonej ustawy. Tego rodzaju zabieg wyklucza jednak spełnienie przesłanki wykazania aktualnego i bezpośredniego naruszenia przez kwestionowaną regulację przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw i wolności.
Oceniając zarzut naruszenia przez przepisy zaskarżonej ustawy art. 9, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji, należy stwierdzić, że nie mogą one stanowić w niniejszym postępowaniu konstytucyjnego wzorca dla kontroli kwestionowanych unormowań. Zarówno w uzasadnieniu samej skargi konstytucyjnej, jak i w piśmie z 30 lipca 2001 r. uzupełniającym braki formalne skargi, pełnomocnik nie wskazał, jakie podmiotowe prawa bądź wolności, mające rangę konstytucyjną i wyinterpretowane z treści tych przepisów, doznały ograniczenia zaskarżoną regulacją. Trzeba zauważyć, że zakres praw chronionych w ramach skargi konstytucyjnej doznaje z woli samego ustrojodawcy ograniczenia wyłącznie do tych, które znajdują swoją podstawę normatywną w przepisach o randze konstytucyjnej. Nie spełnia powyższego zastrzeżenia zarzut “złamania” wskazanych przepisów Konstytucji przez naruszenie ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych. Takie “pośrednie” uzasadnienie naruszenia przepisów konstytucyjnych oceniane być musi jako próba obejścia ograniczenia wprowadzonego w art. 79 ust. 1 Konstytucji.
Wskazanych wyżej przesłanek warunkujących dopuszczalność merytorycznego rozpoznania nie spełnia niniejsza skarga konstytucyjna także w odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności przepisów zaskarżonego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Pełnomocnik sam przyznaje, że akt ten nie stanowił podstawy normatywnej dla podjętych w sprawie rozstrzygnięć. Podzielając tę ocenę, uznać należy, że niedopuszczalne jest więc tym samym uczynienie z przepisów zaskarżonego rozporządzenia przedmiotu niniejszej skargi konstytucyjnej.
Biorąc powyższe pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 28 listopada 2001 r.
Sygn. akt Ts 69/01
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Zdzisław Czeszejko-Sochacki
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Hartwig Kantorowicz – następca S.A. (w likwidacji) i Jerzego Marcina Majewskiego w sprawie zgodności:
Art. 1 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3, poz. 17 ze zm.) z art. 21 ust. 2 Konstytucji RP;
Art. 3 i art. 6 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3, poz. 17 ze zm.) z art. 2, art. 9, art. 21, art. 64, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji RP;
Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 kwietnia 1946 r. o określeniu trybu ujawnienia w księgach hipotecznych, rejestrach handlowych i innych rejestrach publicznych przejścia na własność Państwa i osób prawnych prawa publicznego przedsiębiorstw, nieruchomości i praw hipotekowanych (Dz. U. Nr 17, poz. 116) z art. 2, art. 9, art. 21, art. 64, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji RP,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE:
W skardze konstytucyjnej z 11 czerwca 2001 r., skarżący – Jerzy Marcin Majewski, występujący w imieniu własnym oraz jako pełnomocnik Hartwig Kantorowicz – następca S.A. (w likwidacji), zakwestionował zgodność:
– art. 1 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3, poz. 17 ze zm.) z art. 21 ust. 2 Konstytucji RP;
– art. 3 i art. 6 ww. ustawy z art. 2, art. 9, art. 21, art. 64, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji RP.
Skarżący złożył ponadto wniosek o stwierdzenie niezgodności rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 11 kwietnia 1946 r. o określeniu trybu ujawnienia w księgach hipotecznych, rejestrach handlowych i innych rejestrach publicznych przejścia na własność Państwa i osób prawnych prawa publicznego przedsiębiorstw, nieruchomości i praw hipotekowanych (Dz. U. Nr 17, poz. 116) z art. 2, art. 9, art. 21, art. 64, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji RP. Jak wskazał skarżący “wyrok NSA orzekający ostatecznie o jego konstytucyjnych prawach i wolnościach nie został wydany na podstawie powyższego rozporządzenia, to (...) sam fakt obowiązywania rozporządzenia pozostaje w rażącej sprzeczności z Konstytucją, a także narusza konstytucyjne prawa i wolności skarżących”.
Skarżący wskazał, iż orzeczeniem, na mocy którego ostatecznie orzeczono o jego prawach i obowiązkach określonych w Konstytucji, jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lutego 2001 r. (sygn. IV SA 2654/98).
Skarga konstytucyjna sformułowana została w oparciu o następujący stan faktyczny:
Wyrokiem z 9 lutego 2001 r. (sygn. IV SA 2654/98) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę skarżących na decyzję Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 10 listopada 1998 r. (NR rn.051/626-33/96), wydaną w trybie art. 127 § 3 kpa po rozpatrzeniu wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy w przedmiocie decyzji Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 24 lipca 1996 r. (znak: GZ.rn-051/626-1/96) o odmowie stwierdzenia wygaśnięcia decyzji z 17 sierpnia 1951 r. o nacjonalizacji. Decyzją nr 17 z 17 sierpnia 1951 r. Minister Przemysłu Rolnego i Spożywczego orzekł o przejęciu na rzecz Państwa Gorzelni Owocowej i Fabryki Wódek w Poznaniu, przy ul. Grochowe Łąki 6, stanowiącej własność firmy Hartwig Kantorowicz – następca S.A. w Poznaniu. Podstawą prawną przejęcia były przepisy art. 3 ust. 1 lit. a) i art. 6 ust. 1 zaskarżonej ustawy. Decyzja opublikowana została w Monitorze Polskim z 22 listopada 1951 r., A – 95, poz. 1331.
Pełnomocnik wskazuje, że przywołane orzeczenie z 1951 r. o przejęciu nie zostało w całości wykonane, albowiem nie dokonano stosownego wpisu nowego właściciela (Skarbu Państwa) do księgi wieczystej prowadzonej dla znacjonalizowanej nieruchomości. Do chwili wszczęcia postępowania o wygaśnięcie decyzji nacjonalizacyjnej wpisanym w księdze wieczystej jako właściciel nieruchomości pozostawał Hartwig Kantorowicz – następca S.A. Skarżący uzyskał również od Państwa, na podstawie prawomocnej decyzji, zwrot zarządu i posiadania przejętej nieruchomości. W oparciu o powyższe okoliczności, likwidator spółki sprzedał w dobrej wierze przedmiotową nieruchomość osobom fizycznym. Według pełnomocnika, w chwili wniesienia niniejszej skargi konstytucyjnej, Gmina Miasto Poznań dochodzi przed sądem powszechnym wpisu prawa własności Skarbu Państwa w księdze wieczystej, prowadzonej dla tej nieruchomości.
Uzasadniając zarzut naruszenia art. 2, art. 21 i art. 64 Konstytucji pełnomocnik wskazuje na okoliczność niedopuszczalnego w państwie prawnym “nieprzerwanego obowiązywania ustawy nacjonalizacyjnej” dającej Państwu “podstawy prawne do żądania zwrotu nieruchomości, oznaczającego de facto kolejne wywłaszczenie”. Wprawdzie – jak to zaznacza pełnomocnik – na podstawie kwestionowanych przepisów nie są już wydawane decyzje wywłaszczeniowe, tym niemniej to właśnie z uwagi na ich obowiązywanie organy władzy odmówiły stwierdzenia wygaśnięcia decyzji o przejęciu spornej nieruchomości. Takie zaś rozstrzygnięcie umożliwia dokonanie zmiany w treści ksiąg wieczystych, polegające na wykreśleniu prawa własności poprzedniego właściciela i wpisanie prawa własności Skarbu Państwa. Skarżący zakwestionował też zgodność z Konstytucją celów nacjonalizacji, określonych w art. 1 zaskarżonej ustawy, podkreślając, że pozostają one w sprzeczności z zasadami i wartościami statuowanymi w art. 20 Konstytucji. Jako konstytucyjny wzorzec dla kontroli kwestionowanych przepisów ustawy i rozporządzenia wskazano również art. 9, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 18 lipca 2001 r. skarżący wezwany został do uzupełnienia braków formalnych skargi m.in. przez wskazanie sposobu w jaki przepisy art. 3 i art. 6 powołanej ustawy z 3 stycznia 1946 r. oraz przepisy rozporządzenia z 11 kwietnia 1946 r. naruszają art. 9, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji RP.
W wykonaniu zarządzenia, pełnomocnik skarżącego w piśmie procesowym z 30 lipca 2001 r. wyjaśnia, iż zaskarżone przepisy ustawy i rozporządzenia naruszają art. 9, art. 87 ust. 1 i 91 Konstytucji, gdyż pozostają w sprzeczności z postanowieniami Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz przepisów Protokołu Nr 1 do tej Konwencji, co oznacza – zdaniem pełnomocnika – naruszenie zasady przestrzegania wiążącego Rzeczpospolitą Polską prawa międzynarodowego, a w szczególności zasady poszanowania mienia wynikającej z Art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji. Powoduje to funkcjonowanie w porządku prawnym Rzeczypospolitej Polskiej sprzecznych ze sobą norm prawnych.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, nie spełnia ona bowiem przesłanek dopuszczalności jej merytorycznego rozpoznania.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony przysługujący każdemu, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone ostatecznym orzeczeniem sądu lub organu administracji publicznej, wydanym na podstawie kwestionowanego w skardze przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego. Wszczęcie i prowadzenie postępowania w sprawie skargi uzależnione jest przy tym od spełnienia przez skarżącego warunków określonych w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 tej ustawy obowiązkiem podmiotu występującego ze skargą jest wskazanie jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone; z kolei w art. 47 ust. 2 ustawodawca zobligował skarżącego do załączenia do skargi wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia wydanego na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego. Powyższe warunki stanowią konsekwencję przyjętego w polskim systemie prawnym modelu skargi konstytucyjnej. Będąc środkiem ochrony konstytucyjnych praw i wolności, służy ona badaniu zgodności z konstytucją przepisów prawnych stanowiących podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego w sprawie skarżącego. Obowiązek sprecyzowania przez skarżącego sposobu naruszenia jego konstytucyjnych praw spełnia przy tym dwojaką rolę. Z jednej strony, służy właściwemu dookreśleniu konstytucyjnego wzorca stanowiącego podstawę kontroli zakwestionowanych przepisów. Z drugiej zaś, umożliwia Trybunałowi Konstytucyjnemu sprawdzenie, czy postępowanie przed organami władzy publicznej istotnie doprowadziło do niedozwolonej (w świetle unormowań konstytucyjnych) ingerencji w sferę praw, wolności lub obowiązków skarżącego. Tylko bowiem wykazanie przez skarżącego, iż w wyniku wydania ostatecznego orzeczenia na podstawie zaskarżonych przepisów, naruszone zostały konstytucyjne prawa, wolności lub obowiązki skarżącego, uzasadnia legitymację skarżącego do wszczęcia postępowania w ramach skargi konstytucyjnej. Ograniczenie przedmiotu postępowania w sprawie skargi konstytucyjnej do podstawy prawnej orzeczeń wydanych w indywidualnej sprawie skarżącego (art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym) powoduje jednakże, iż poza zakresem badania znajduje się ocena prawidłowości ich stosowania przez organy orzekające. Wynika to również z treści art. 188 Konstytucji wskazującego na zakres przedmiotowy kognicji Trybunału Konstytucyjnego. Przedmiotem badania Trybunału Konstytucyjnego nie są bowiem akty stosowania prawa, a więc prawomocne orzeczenia lub ostateczne decyzje zapadłe w indywidualnych sprawach, lecz akty normatywne na podstawie których zapadają te rozstrzygnięcia. Nie należy do zadań Trybunału stwierdzenie prawidłowości bądź nieprawidłowości ustaleń sądu i zastosowania norm prawnych. Ocena aktu stosowania prawa przez Trybunał Konstytucyjny ogranicza się jedynie do stwierdzenia, w ramach postępowania wstępnego, czy zaskarżony akt normatywny jest tym aktem na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie.
W niniejszym postępowaniu pełnomocnik skarżących kwestionuje przepisy dwóch aktów normatywnych – ustawy o nacjonalizacji i rozporządzenia wykonawczego. Zarzucając niezgodność z Konstytucją przepisom ustawy, wskazuje na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lutego 2001 r., jako na orzeczenie, którym ostatecznie orzeczono o jego prawach i wolnościach. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego powyższa kwalifikacja nie jest w pełni uprawniona.
Uzasadnienie zarzutu naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego sprowadza się do wykazania innej oceny spełnienia przesłanek, które w świetle art. 162 § 1 i § 2 kpa warunkują dopuszczalność stwierdzenia wygaśnięcia decyzji Ministra Przemysłu Rolnego i Spożywczego o przejęciu nieruchomości, niż ta której dokonał Naczelny Sąd Administracyjny. Rozstrzygnięcie NSA w sprawie skarżącego, dokonane w oparciu o art. 162 § 1 i § 2 kpa, opiera się m.in. na stanowisku doktryny i utrwalonym orzecznictwie NSA “dotyczącym instytucji prawnej «wygaśnięcia» decyzji administracyjnej uregulowanej w art. 162 kpa” (str. 4 uzasadnienia wyroku NSA). Oparcie orzeczenia sądu na utrwalonej wykładni zastosowanego przepisu nie stanowi jednak o niezgodności tego przepisu ze wskazanym wzorcem konstytucyjnym. Wykładnia przepisu, jak to już podkreślono, nie podlega kontroli Trybunału Konstytucyjnego.
Zarzut naruszenia art. 2, art. 21 i art. 64 Konstytucji skarżący odnosi przede wszystkim do problemu odrębnego postępowania, którego przedmiotem jest zmiana treści wpisu w księdze wieczystej prowadzonej dla wywłaszczonej nieruchomości. Skarżący, antycypując treść rozstrzygnięcia w postępowaniu wieczystoksięgowym, odnosi do niego ocenę konstytucyjności przepisów zaskarżonej ustawy. Tego rodzaju zabieg wyklucza jednak spełnienie przesłanki wykazania aktualnego i bezpośredniego naruszenia przez kwestionowaną regulację przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw i wolności.
Oceniając zarzut naruszenia przez przepisy zaskarżonej ustawy art. 9, art. 87 ust. 1 i art. 91 Konstytucji, należy stwierdzić, że nie mogą one stanowić w niniejszym postępowaniu konstytucyjnego wzorca dla kontroli kwestionowanych unormowań. Zarówno w uzasadnieniu samej skargi konstytucyjnej, jak i w piśmie z 30 lipca 2001 r. uzupełniającym braki formalne skargi, pełnomocnik nie wskazał, jakie podmiotowe prawa bądź wolności, mające rangę konstytucyjną i wyinterpretowane z treści tych przepisów, doznały ograniczenia zaskarżoną regulacją. Trzeba zauważyć, że zakres praw chronionych w ramach skargi konstytucyjnej doznaje z woli samego ustrojodawcy ograniczenia wyłącznie do tych, które znajdują swoją podstawę normatywną w przepisach o randze konstytucyjnej. Nie spełnia powyższego zastrzeżenia zarzut “złamania” wskazanych przepisów Konstytucji przez naruszenie ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych. Takie “pośrednie” uzasadnienie naruszenia przepisów konstytucyjnych oceniane być musi jako próba obejścia ograniczenia wprowadzonego w art. 79 ust. 1 Konstytucji.
Wskazanych wyżej przesłanek warunkujących dopuszczalność merytorycznego rozpoznania nie spełnia niniejsza skarga konstytucyjna także w odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności przepisów zaskarżonego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Pełnomocnik sam przyznaje, że akt ten nie stanowił podstawy normatywnej dla podjętych w sprawie rozstrzygnięć. Podzielając tę ocenę, uznać należy, że niedopuszczalne jest więc tym samym uczynienie z przepisów zaskarżonego rozporządzenia przedmiotu niniejszej skargi konstytucyjnej.
Biorąc powyższe pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.