Pełny tekst orzeczenia

26




POSTANOWIENIE

z dnia 16 września 2002 r.
Sygn. akt Ts 27/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Marek Mazurkiewicz


po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Marii Smarzyńskiej w sprawie zgodności:
art. 118 ust. 3 ustawy z dn. 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.


UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 7 marca 2002 r. (data nadania w urzędzie pocztowym) pełnomocnik skarżącej – Marii Smarzyńskiej zakwestionował zgodność z Konstytucją RP art. 118 ust. 3 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (dalej: zaskarżona ustawa). Zaskarżonemu przepisowi zarzucił, że narusza zasadę równości wobec prawa, poprzez uzależnienie możliwości realizacji przysługującego skarżącej prawa od daty złożenia stosownego wniosku. Ponadto, porównanie ustawowych przesłanek uzyskania emerytury rolniczej wyrażonych w ustawie z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne (Dz. U. Nr 21, poz. 118 ze zm.) oraz zawartych w zaskarżonej ustawie, prowadzi pełnomocnika do wniosku, że naruszona została także zasada sprawiedliwości społecznej. W ocenie pełnomocnika kwestionowana regulacja godzi również w zasadę równej ochrony praw majątkowych, nadmiernie chroni bowiem interesy nabywców gruntów kosztem praw osób, które pozbyły się gospodarstw rolnych w zamian za rentę.
Skarga sformułowana została w oparciu o następujący stan faktyczny. W 1976 r. przejęte zostało na własność Państwa w zamian za rentę gospodarstwo rolne, którego współwłaścicielką w 1/2 części była skarżąca. Jednocześnie dotychczasowym właścicielom przydzielono do bezpłatnego dożywotniego użytkowania działkę gruntu o powierzchni 0,5 ha. W 1996 r. Gmina Gniezno sprzedała nieruchomość, w skład której wchodziła użytkowana przez skarżącą działka, nowym nabywcom. W związku z tym, skarżąca wystąpiła przeciwko Gminie oraz nowym właścicielom nieruchomości z powództwem o ustalenie nieważności zawartej umowy sprzedaży. Wyrokiem z 16 maja 2001 r. (sygn. akt I C 67/01) Sąd Rejonowy w Gnieźnie oddalił powództwo skarżącej. Apelacja skarżącej od tego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 9 listopada 2001 r. (sygn. akt II Ca 1060/01), doręczonym skarżącej 18 stycznia 2002 r. W uzasadnieniu wydanych orzeczeń sformułowano stanowisko, że warunkiem skorzystania z nieodpłatnego nabycia własności działki przez osobę, której przysługuje prawo jej użytkowania z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego Państwu jest złożenie wniosku. Nabycie w tej formie nie może jednak dotyczyć działki nie będącej już przedmiotem własności Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jak również przyznanie własności nie może naruszać praw osób trzecich do działki lub budynków. Sądy orzekające w sprawie jednoznacznie wskazały też, że złożenie stosownego wniosku możliwe jest dopóty, dopóki działka stanowi przedmiot własności Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Skarżąca miała więc możliwość złożenia stosownego wniosku, o którym mowa w art. 118 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, jednakże z prawa tego nie skorzystała.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg.
Warunkiem korzystania ze skargi jako środka ochrony konstytucyjnych wolności i praw jest jej wniesienie zgodnie z zasadami określonymi w ustawie (art. 79 ust. 1 Konstytucji). Kontroli ich przestrzegania przez skarżącego służyć ma procedura wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej. Zgodnie z art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym dopuszczalność merytorycznego rozpoznania wniesionej skargi uzależniona jest od tego, czy skarga nie zawiera nieusuniętych w ustawowym terminie braków oraz czy nie jest oczywiście bezzasadna.
W sprawie niniejszej skarżąca wskazuje na naruszenie konstytucyjnej zasady równej dla wszystkich ochrony praw majątkowych, przywołując art. 32 i art. 64 ust. 2 Konstytucji, jako unormowania mające służyć za wzorzec kontroli zaskarżonego przepisu ustawy. Ponadto odwołuje się do naruszenia wyrażonych w art. 2 Konstytucji zasad sprawiedliwości społecznej, jednakże bez bliższego sprecyzowania, w zakresie jakich przysługujących jej praw lub wolności naruszenie takie nastąpiło.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego wyrażone w skardze zarzuty nie mogą być uznane za spełniające wymagania sformułowane przez ustawodawcę. W części winny być one uznane za oczywiście bezzasadne, w części zaś za niespełniające wymogu wskazania konstytucyjnego prawa lub wolności przysługującego skarżącej, a naruszonego regulacją zaskarżonej ustawy.
W odniesieniu do zarzutu naruszenia zasady równej dla wszystkich ochrony własności, innych praw majątkowych oraz prawa dziedziczenia argumentacja skargi musi być uznana za oczywiście bezzasadną. Uzasadniając sformułowany zarzut, pełnomocnik skarżącej dokonuje w pierwszej kolejności porównania przesłanek warunkujących możliwość uzyskania emerytury rolniczej zawartych w dwóch ustawach – zaskarżonej oraz w ustawie z 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne. Porównanie to prowadzi pełnomocnika do konkluzji o istotnej dyskryminacji skarżącej, która uprawnienia te nabyła na gruncie ustawy z 1974 r., znacznie mniej korzystnej w porównaniu z regulacją zawartą w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników. Takie uzasadnienie zarzutu nie może być poddane ocenie Trybunału Konstytucyjnego. Należy bowiem zauważyć, że oznacza ono w konsekwencji próbę inicjowania przed Trybunałem Konstytucyjnym kontroli przepisów, które bądź to nie stanowiły w sprawie skarżącej normatywnej podstawy wydanych orzeczeń (stosowne uregulowania zaskarżonej ustawy), bądź też nie uczyniono ich przedmiotem samej skargi konstytucyjnej (postanowienia ustawy z 1974 r.). Ponadto, ocena przepisów zawartych w obydwu ustawach siłą rzeczy oznaczać musiałaby weryfikację dwóch równorzędnych (z punktu widzenia hierarchii źródeł prawa obowiązujących w RP) aktów normatywnych. Tego rodzaju kontrola nie mieści zaś w zakresie kognicji Trybunału Konstytucyjnego.
W uzasadnieniu skargi wyrażono także pogląd o naruszeniu zasady równej ochrony praw majątkowych z uwagi na dyskryminacyjne potraktowanie skarżącej w zakresie korzystania z prawa do nieodpłatnego nabycia własności działki użytkowanej z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego Państwu (art. 118 ust. 1 zaskarżonej ustawy). Źródłem tego rodzaju dyskryminacji miałoby być – w ocenie pełnomocnika – uzależnienie możliwości realizacji tego prawa od zdarzeń „zewnętrznych” i „niezależnych” od skarżącej. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego tego rodzaju argument jest zupełnie nieuprawniony. Unormowania zaskarżonej ustawy w żaden sposób nie pozbawiły skarżącej możliwości skorzystania z uprawnienia określonego w art. 118 ust. 1 tego aktu. Warunkiem jego realizacji było jednakże złożenie przez skarżącą stosownego wniosku w sytuacji, gdy użytkowana przez skarżącą działka przeznaczona została przez zarząd gminy do sprzedaży. Nie znajduje również uzasadnienia argument dotyczący niedopuszczalnego zróżnicowania uprawnień skarżącej i nabywców działki, wynikającego z treści art. 118 ust. 3 zaskarżonej ustawy. Należy w związku z tym podkreślić odmienność sytuacji prawnej obydwu kategorii podmiotów, ponadto warto jeszcze raz zauważyć, iż „pogorszenie” sytuacji skarżącej stanowiło prostą konsekwencję jej zaniechania w korzystaniu w odpowiednim terminie z uprawnienia przewidzianego w art. 118 ust. 1 zaskarżonej ustawy.
W odniesieniu do zarzutu naruszenia przez zaskarżoną regulację art. 2 Konstytucji, przytoczyć należy wyrażony już w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego pogląd odnośnie ograniczonej dopuszczalności czynienia z wyrażonych w nim zasad sprawiedliwości społecznej wzorca kontroli przepisów kwestionowanych w trybie skargi konstytucyjnej (por. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 23 stycznia 2002 r., sygn. Ts 105/00, OTK ZU z 2002 r., z. 1B, poz. 60). Jest to możliwe w sytuacji sprecyzowania w skardze, w zakresie jakiego przysługującego skarżącemu prawa lub wolności doszło do naruszenia. Obowiązek takiego doprecyzowania spoczywa przy tym na podmiocie występującym ze skargą konstytucyjną (art. 47 ust. 1 pkt 2 i art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). W niniejszej sprawie, poza ogólnikowym sformułowaniem zarzutu naruszenia zasad sprawiedliwości społecznej, tego rodzaju konieczne doprecyzowanie nie nastąpiło.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.