Pełny tekst orzeczenia

278

POSTANOWIENIE
z dnia 3 kwietnia 2002 r.

Sygn. akt Ts 32/02


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Janusz Niemcewicz

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej PERFECT Spółki z o.o. w sprawie zgodności:
– art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 48, poz. 554) z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz
– art. 382 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej 12 marca 2002 r. zarzucono, że art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 48, poz. 554) jest niezgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, zaś art. 382 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Zdaniem skarżącej zmiana wprowadzona przez ustawodawcę w art. 5 ust. 1 zaskarżonej ustawy ograniczająca prawo do kasacji spowodowała istotne pogorszenie jej sytuacji procesowej. Skarżąca podejmując decyzje o wniesieniu powództwa brała pod uwagę zakres przysługujących jej środków ochrony. Prawo do kasacji wchodziło wtedy w zakres szeroko rozumianego prawa do sądu, a ustawodawca ograniczając to prawo powinien respektować zakaz stanowienia intertemporalnych norm regulujących stosunki prawne powstałe pod rządami dawnej ustawy i trwające w momencie wejścia w życie ustawy nowej, gdyż wywołuje to ujemne następstwa procesowe. Ingerencja ustawodawcy polegająca na ograniczeniu prawa do kasacji pogorszyła sytuację skarżącej w sprawie będącej w toku na długo przed wejściem w życie nowych regulacji. Ustawodawca naruszył też zasadę niedziałania prawa wstecz stosując ustawę do zdarzeń sprzed jej wejścia w życie. Ponadto utrata gwarancji wniesienia kasacji zdeterminowana została niesprawnym działaniem organów wymiaru sprawiedliwości. Z kolei naruszenie zasady rzetelnego postępowania sądowego nastąpiło przez wyłączenie z pojęcia “materiału zebranego w postępowaniu apelacyjnym”, o którym mowa w art. 382 k.p.c., pisma procesowego pozwanej z 2 kwietnia 2001 r.
Pozwana złożyła powództwo 13 maja 1999 r., zostało ono oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z 29 lutego 2000 r. Wyrok ten został uchylony wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 15 czerwca 2000 r. Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze wyrokiem z 21 grudnia 2000 r. ponownie oddalił powództwo skarżącej, a apelacja od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 10 kwietnia 2001 r. Kasacja skarżącej została odrzucona postanowieniem Sądu Apelacyjnego z 13 lipca 2001 r. jako niedopuszczalna, a zażalenie na to postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2001 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Konstytucyjne prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy przez bezstronny sąd, o którym mowa w art. 45 ust. 1 Konstytucji swym zakresem przedmiotowym nie obejmuje w zasadzie prawa do kasacji. Ustrojodawca stoi na stanowisku, że gwarancją sprawiedliwego rozpoznania sprawy jest rozpoznanie jej w postępowaniu dwuinstancyjnym. Wynika to wprost z art. 78 i art. 176 Konstytucji. Ustawowy charakter prawa do kasacji powoduje, iż ustawodawca ma określoną swobodę w kształtowaniu środków zaskarżenia orzeczeń zapadłych w drugiej instancji oraz określania ich charakteru. W myśl ustawy prawo do złożenia kasacji w postępowaniu cywilnym daje możliwość rozpatrzenia sprawy w trzeciej instancji, ale funkcja procesowa kasacji jest odmienna od funkcji zażalenia czy apelacji. Wprawdzie kasacja stanowi środek odwoławczy zwyczajny, bo przysługuje w toku instancji, jednak jej podstawowym celem nie jest korekta orzeczeń wydanych przez sądy powszechne. Celem kasacji jest przede wszystkim ochrona interesu publicznego przez zapewnienie jednolitości wykładni (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 4 lutego 2000 r., sygn. CZ 178/99, OSNC z 2001 r., nr 3, poz. 51). Konsekwencją powyższego jest ustanowienie w art. 3933 kodeksu postępowania cywilnego wymogów, jakie powinna spełniać kasacja oraz ustanowienie w art. 393 k.p.c. instytucji przedsądu.
Ukształtowanie prawa do wnoszenia kasacji pozostaje więc w gestii ustawodawcy zwykłego. Ograniczenie dostępności i dopuszczalności kasacji nie jest tym samym ograniczeniem konstytucyjnego prawa do sądu (por. wyrok TK z 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143).
W przedmiotowej sprawie nietrafny jest również zarzut naruszenia interesów w toku i zasady niedziałania prawa wstecz. Prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej ma stanowić gwarancję uzyskania sprawiedliwego rozstrzygnięcia, tym samym zapewnić ochronę praw dochodzonych przed sądem. Prawo to nie obejmuje jednak uprawnienia do żądania niezmieniania reguł procesowych w trakcie rozpatrywania przez sądy sprawy skarżącego. Ustawodawca może zmieniać reguły procesowe, a sądy mogą je stosować bezpośrednio do rozpatrywania sprawy skarżącego, o ile nie zagraża to wydaniu sprawiedliwego rozstrzygnięcia. Innymi słowy stosowanie zasady bezpośredniego działania ustawy nowej odnośnie przepisów regulujących postępowanie przed sądem jest dopuszczalne, o ile nie wpływa na prawidłowy sposób rozstrzygnięcia sądowego sporu lub wydania rozstrzygnięcia w postępowaniu nieprocesowym. Ze względu na charakter i funkcje konstytucyjnego prawa do sądu jego ewentualne naruszenie przez ustawodawcę może polegać na ukształtowaniu procedury sądowej w sposób nie gwarantujący sprawiedliwego rozstrzygnięcia. Z tego punktu widzenia należy oceniać konstytucyjność poszczególnych instytucji procedury sądowej. Dla spełnienia wskazanego wyżej wymogu nie jest konieczne przyznanie skarżącemu uprawnienia do rozstrzygania danej sprawy w oparciu o reguły procesowe, które obowiązywały w momencie jej wszczęcia lub wszczęcia określonego etapu postępowania, tym bardziej gdy jest to postępowanie kasacyjne. Z pewnością Konstytucja nie gwarantuje skarżącej prawa do wniesienia kasacji w oparciu o przepisy obowiązujące w dniu złożenia powództwa. Na marginesie należy podkreślić, że skarżąca składając kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 10 kwietnia 2001 r. znała ustawowe warunki, jakie powinna spełniać kasacja.
Z powyższego wynika, że wskazane przez skarżącą prawo nie ma charakteru konstytucyjnego, tym samym nie można domagać się jego ochrony w drodze skargi konstytucyjnej.
Odnośnie zarzutu naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji przez art. 382 k.p.c. należy stwierdzić, że skarżąca nie wskazała w jaki sposób normatywna treść zaskarżonego przepisu narusza konstytucyjne prawo do sądu. Formułowane w skardze konstytucyjnej zarzuty dotyczące stosowania prawa pozostają poza zakresem kognicji Trybunału Konstytucyjnego.

Mając powyższe na względzie należało orzec jak na wstępie.