Ts 139/01
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
107
POSTANOWIENIE
z dnia 22 stycznia 2002 r.
Sygn. Ts 139/01
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Wiesław Johann – przewodniczący
Andrzej Mączyński – sprawozdawca
Jerzy Stępień
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 12 listopada 2001 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Jerzego Sanseigne
p o s t a n a w i a :
nie uwzględnić zażalenia.
Uzasadnienie:
W skardze konstytucyjnej Jerzego Sanseigne z 6 września 2001 zarzucono, iż art. 316 § 1, art. 328 § 2, art. 361 oraz art. 116 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) są niezgodne z art. 7, art. 77 ust. 2 oraz art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś art. 1 ust. 8 dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim (Dz.U. Nr 15, poz. 81) jest niezgodny z art. 2, art. 8, art. 34 ust. 2, art. 77 ust. 2, art. 32, art. 30 oraz art. 31 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Skarżący wskazał, iż postanowieniem z 15 stycznia 2001 r. (sygn. akt I Acz 2122/00) Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił jego zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 5 lipca 2000 r. (sygn. akt IC 962/00), którym oddalono wniosek skarżącego o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie cywilnej. Sąd uzasadnił swoje rozstrzygnięcie oczywistą bezzasadnością powództwa w którym skarżący domagał się odszkodowania od Skarbu Państwa za pozbawienie członków jego rodziny uprawnień rentowych w związku z wydaniem przez PKWN dekretu z 12 grudnia 1944 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim. Zdaniem sądu Skarb Państwa nie może ponosić odpowiedzialności za wcześniejszą działalność prawodawczą organów państwa, zaś w powództwie nie wskazano żadnych okoliczności, które mogłyby uzasadniać taką odpowiedzialność na podstawie art. 417 i art. 418 kodeksu cywilnego.
Skarżący zarzucił, iż art. 116 § 2 kodeksu postępowania cywilnego pozwala na wydawanie przez sąd postanowień według własnej oceny sądu w sprawach, które zostały rozstrzygnięte w innych ustawach, w szczególności w art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 17 marca 1932 r. o zaopatrzeniu inwalidzkim (Dz.U. Nr 5, poz. 31), zgodnie z którym koszty związane z postępowaniem administracyjnym i sądowym w dochodzeniach wynikających z ustawy ponosi Skarb Państwa.
Ponadto skarżący wskazał, iż zakwestionowane art. 316 § 1 oraz art. 328 § 2 kodeksu postępowania cywilnego zezwalają sądowi na wydawanie postanowień bez podstawy prawnej, czego dowodem jest uznanie przez Sąd Apelacyjny w Warszawie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego za organ prawodawczy Państwa Polskiego. Zdaniem skarżącego brak obowiązku wskazania przez sąd podstawy prawnej orzeczeń uniemożliwia dochodzenie naruszonych praw i wolności na drodze skargi konstytucyjnej, co jest niezgodne z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP.
W związku z art. 1 ust. 8 dekretu PKWN z 12 grudnia 1944 r. skarżący zarzucił, iż jest on niezgodny z art. 32 oraz art. 2 Konstytucji, ponieważ na podstawie tego przepisu Państwo Polskie i jego organy odmawiają uznania praw do renty członkom rodzin żołnierzy poległych w walce o obronę Polski, dyskryminując ich w stosunku do członków formacji wojskowych związanych z PKWN.
Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 12 listopada 2001 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stwierdzając, iż podniesione w skardze zarzuty dotyczące art. 116 § 2 oraz art. 316 § 1, art. 328 § 2 oraz art. 361 kodeksu postępowania cywilnego mają oczywiście bezzasadny charakter. Jeżeli zaś chodzi o zakwestionowany w skardze konstytucyjnej art. 1 ust. 8 dekretu PKWN z 12 grudnia 1944 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim, to zdaniem Trybunału Konstytucyjnego przepis ten nie stanowił podstawy wydania wskazanych w skardze rozstrzygnięć sądowych. Ponadto rozstrzygnięcia te nie miały charakteru ostatecznego orzeczenia o konstytucyjnych prawach lub wolnościach przyjętych za podstawę skargi konstytucyjnej, nie przysługuje im bowiem przymiot res iudicata w zakresie prawa do renty przysługującej po żołnierzu poległym w walce o obronę Państwa Polskiego czy uprawnień odszkodowawczych związanych z tym prawem.
Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżący wniósł zażalenie, w którym stwierdził, iż zakwestionowany przez niego przepis dekretu PKWN z 12 grudnia 1944 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim stanowił podstawę odmowy skorzystania przez skarżącego z uprawnień wynikających z ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim z dnia 17 marca 1932 r. Równocześnie zawarte w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie stwierdzenie, iż “Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za wcześniejszą działalność organów prawodawczych państwa”, świadczy zdaniem skarżącego, iż zakwestionowana regulacja stanowiła podstawę wydania tego postanowienia.
Skarżący podkreślił, iż odmowa zwolnienia go od kosztów sądowych oznacza odmowę uznania roszczeń odszkodowawczych za niewypłacone z nieuzasadnionych przyczyn renty. Skarżący wskazał ponadto, iż Trybunał nie odniósł się do sformułowanego w skardze konstytucyjnej zarzutu naruszenia art. 34 Konstytucji RP. W zażaleniu podniesiono także nowy zarzut sprzeczności zakwestionowanych regulacji z art. 13 Konstytucji RP.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarżący nie odniósł się w swoim zażaleniu do tych ustaleń Trybunału Konstytucyjnego, z których wynikała oczywista bezzasadność sformułowanych w skardze konstytucyjnej zarzutów dotyczących regulacji kodeksu postępowania cywilnego. Powodem odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie dotyczącym art. 1 ust. 8 dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim (Dz.U. Nr 15, poz. 81) było stwierdzenie, iż regulacja ta nie stanowiła podstawy wydania przez sądy ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach, których naruszenie skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, w szczególności zaś prawa do odszkodowania za niewypłaconą rentę. Za bezzasadne należy uznać przekonanie skarżącego, iż odmowa zwolnienia z kosztów sądowych tożsama jest z rozstrzygnięciem o ewentualnych roszczeniach skarżącego. Roszczenia te nie były przedmiotem merytorycznego rozpoznania sądu i w kwestii tej nie zapadł prawomocny wyrok, który posiadałby przymioty ostatecznego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji RP.
Odnosząc się do pominięcia przez Trybunał Konstytucyjny zarzutu naruszenia art. 34 Konstytucji RP należało stwierdzić, iż przedmiotem rozpoznania wstępnego jest wyłącznie ustalenie przesłanek dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej, jeżeli przesłanki te nie są spełnione, Trybunał Konstytucyjny wydaje postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, nie rozpoznając merytorycznie wszelkich podniesionych w skardze konstytucyjnej zarzutów. Pominięcie w rozważaniach Trybunału Konstytucyjnego zastrzeżeń, jakie skarżący sformułował w związku z art. 34 Konstytucji RP, wynikało z faktu, iż nie miały one znaczenia w perspektywie przesłanek warunkujących merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej. Oczywista bezzasadność skargi konstytucyjnej w zakresie odnoszącym się do regulacji kodeksu postępowania cywilnego wynikała z przypisania tym regulacjom innego znaczenia normatywnego, niż to, które rzeczywiście one posiadają, natomiast jeżeli chodzi o art. 1 ust. 8 dekretu PKWN z 12 grudnia 1944 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim, to nie została spełniona konstytucyjna przesłanka kwestionowania tego przepisu w trybie skargi konstytucyjnej. W szczególności wskazane w skardze konstytucyjnej orzeczenia sądowe nie miały charakteru ostatecznych orzeczeń o prawach, których naruszenie przyjęto za podstawę wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Zarzut naruszenia art. 34 Konstytucji RP nie miał znaczenia w perspektywie dokonania przez Trybunał Konstytucyjny powyższych ustaleń.
Poza zakresem rozważań Trybunału Konstytucyjnego pozostał podniesiony w zażaleniu zarzut naruszenia art. 13 Konstytucji RP. Rozszerzenie zakresu skargi konstytucyjnej o nowe zarzuty, wychodzące poza granice określone we wniesionej już do Trybunału Konstytucyjnego skardze, nie jest możliwe po upływie terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Nie może ono mieć miejsca także w toku rozpatrywania zażalenia, bowiem zakres kognicji Trybunału Konstytucyjnego w tej fazie postępowania ogranicza się do zbadania zasadności ustaleń dokonanych w trakcie wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej (por. postanowienia TK z: 17 listopada 1999 r., SK 17/99, OTK ZU Nr 7(29)/1999, poz. 169; 19 stycznia 2000 r., Ts 172/99, OTK ZU Nr 1(31)/2000, poz. 49).
W tym stanie rzeczy należało orzec jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 22 stycznia 2002 r.
Sygn. Ts 139/01
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Wiesław Johann – przewodniczący
Andrzej Mączyński – sprawozdawca
Jerzy Stępień
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 12 listopada 2001 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Jerzego Sanseigne
p o s t a n a w i a :
nie uwzględnić zażalenia.
Uzasadnienie:
W skardze konstytucyjnej Jerzego Sanseigne z 6 września 2001 zarzucono, iż art. 316 § 1, art. 328 § 2, art. 361 oraz art. 116 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) są niezgodne z art. 7, art. 77 ust. 2 oraz art. 79 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś art. 1 ust. 8 dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim (Dz.U. Nr 15, poz. 81) jest niezgodny z art. 2, art. 8, art. 34 ust. 2, art. 77 ust. 2, art. 32, art. 30 oraz art. 31 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Skarżący wskazał, iż postanowieniem z 15 stycznia 2001 r. (sygn. akt I Acz 2122/00) Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił jego zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 5 lipca 2000 r. (sygn. akt IC 962/00), którym oddalono wniosek skarżącego o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie cywilnej. Sąd uzasadnił swoje rozstrzygnięcie oczywistą bezzasadnością powództwa w którym skarżący domagał się odszkodowania od Skarbu Państwa za pozbawienie członków jego rodziny uprawnień rentowych w związku z wydaniem przez PKWN dekretu z 12 grudnia 1944 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim. Zdaniem sądu Skarb Państwa nie może ponosić odpowiedzialności za wcześniejszą działalność prawodawczą organów państwa, zaś w powództwie nie wskazano żadnych okoliczności, które mogłyby uzasadniać taką odpowiedzialność na podstawie art. 417 i art. 418 kodeksu cywilnego.
Skarżący zarzucił, iż art. 116 § 2 kodeksu postępowania cywilnego pozwala na wydawanie przez sąd postanowień według własnej oceny sądu w sprawach, które zostały rozstrzygnięte w innych ustawach, w szczególności w art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 17 marca 1932 r. o zaopatrzeniu inwalidzkim (Dz.U. Nr 5, poz. 31), zgodnie z którym koszty związane z postępowaniem administracyjnym i sądowym w dochodzeniach wynikających z ustawy ponosi Skarb Państwa.
Ponadto skarżący wskazał, iż zakwestionowane art. 316 § 1 oraz art. 328 § 2 kodeksu postępowania cywilnego zezwalają sądowi na wydawanie postanowień bez podstawy prawnej, czego dowodem jest uznanie przez Sąd Apelacyjny w Warszawie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego za organ prawodawczy Państwa Polskiego. Zdaniem skarżącego brak obowiązku wskazania przez sąd podstawy prawnej orzeczeń uniemożliwia dochodzenie naruszonych praw i wolności na drodze skargi konstytucyjnej, co jest niezgodne z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP.
W związku z art. 1 ust. 8 dekretu PKWN z 12 grudnia 1944 r. skarżący zarzucił, iż jest on niezgodny z art. 32 oraz art. 2 Konstytucji, ponieważ na podstawie tego przepisu Państwo Polskie i jego organy odmawiają uznania praw do renty członkom rodzin żołnierzy poległych w walce o obronę Polski, dyskryminując ich w stosunku do członków formacji wojskowych związanych z PKWN.
Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 12 listopada 2001 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stwierdzając, iż podniesione w skardze zarzuty dotyczące art. 116 § 2 oraz art. 316 § 1, art. 328 § 2 oraz art. 361 kodeksu postępowania cywilnego mają oczywiście bezzasadny charakter. Jeżeli zaś chodzi o zakwestionowany w skardze konstytucyjnej art. 1 ust. 8 dekretu PKWN z 12 grudnia 1944 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim, to zdaniem Trybunału Konstytucyjnego przepis ten nie stanowił podstawy wydania wskazanych w skardze rozstrzygnięć sądowych. Ponadto rozstrzygnięcia te nie miały charakteru ostatecznego orzeczenia o konstytucyjnych prawach lub wolnościach przyjętych za podstawę skargi konstytucyjnej, nie przysługuje im bowiem przymiot res iudicata w zakresie prawa do renty przysługującej po żołnierzu poległym w walce o obronę Państwa Polskiego czy uprawnień odszkodowawczych związanych z tym prawem.
Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżący wniósł zażalenie, w którym stwierdził, iż zakwestionowany przez niego przepis dekretu PKWN z 12 grudnia 1944 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim stanowił podstawę odmowy skorzystania przez skarżącego z uprawnień wynikających z ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim z dnia 17 marca 1932 r. Równocześnie zawarte w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego w Warszawie stwierdzenie, iż “Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za wcześniejszą działalność organów prawodawczych państwa”, świadczy zdaniem skarżącego, iż zakwestionowana regulacja stanowiła podstawę wydania tego postanowienia.
Skarżący podkreślił, iż odmowa zwolnienia go od kosztów sądowych oznacza odmowę uznania roszczeń odszkodowawczych za niewypłacone z nieuzasadnionych przyczyn renty. Skarżący wskazał ponadto, iż Trybunał nie odniósł się do sformułowanego w skardze konstytucyjnej zarzutu naruszenia art. 34 Konstytucji RP. W zażaleniu podniesiono także nowy zarzut sprzeczności zakwestionowanych regulacji z art. 13 Konstytucji RP.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarżący nie odniósł się w swoim zażaleniu do tych ustaleń Trybunału Konstytucyjnego, z których wynikała oczywista bezzasadność sformułowanych w skardze konstytucyjnej zarzutów dotyczących regulacji kodeksu postępowania cywilnego. Powodem odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie dotyczącym art. 1 ust. 8 dekretu PKWN z dnia 12 grudnia 1944 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim (Dz.U. Nr 15, poz. 81) było stwierdzenie, iż regulacja ta nie stanowiła podstawy wydania przez sądy ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach, których naruszenie skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, w szczególności zaś prawa do odszkodowania za niewypłaconą rentę. Za bezzasadne należy uznać przekonanie skarżącego, iż odmowa zwolnienia z kosztów sądowych tożsama jest z rozstrzygnięciem o ewentualnych roszczeniach skarżącego. Roszczenia te nie były przedmiotem merytorycznego rozpoznania sądu i w kwestii tej nie zapadł prawomocny wyrok, który posiadałby przymioty ostatecznego orzeczenia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji RP.
Odnosząc się do pominięcia przez Trybunał Konstytucyjny zarzutu naruszenia art. 34 Konstytucji RP należało stwierdzić, iż przedmiotem rozpoznania wstępnego jest wyłącznie ustalenie przesłanek dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej, jeżeli przesłanki te nie są spełnione, Trybunał Konstytucyjny wydaje postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, nie rozpoznając merytorycznie wszelkich podniesionych w skardze konstytucyjnej zarzutów. Pominięcie w rozważaniach Trybunału Konstytucyjnego zastrzeżeń, jakie skarżący sformułował w związku z art. 34 Konstytucji RP, wynikało z faktu, iż nie miały one znaczenia w perspektywie przesłanek warunkujących merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej. Oczywista bezzasadność skargi konstytucyjnej w zakresie odnoszącym się do regulacji kodeksu postępowania cywilnego wynikała z przypisania tym regulacjom innego znaczenia normatywnego, niż to, które rzeczywiście one posiadają, natomiast jeżeli chodzi o art. 1 ust. 8 dekretu PKWN z 12 grudnia 1944 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim, to nie została spełniona konstytucyjna przesłanka kwestionowania tego przepisu w trybie skargi konstytucyjnej. W szczególności wskazane w skardze konstytucyjnej orzeczenia sądowe nie miały charakteru ostatecznych orzeczeń o prawach, których naruszenie przyjęto za podstawę wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Zarzut naruszenia art. 34 Konstytucji RP nie miał znaczenia w perspektywie dokonania przez Trybunał Konstytucyjny powyższych ustaleń.
Poza zakresem rozważań Trybunału Konstytucyjnego pozostał podniesiony w zażaleniu zarzut naruszenia art. 13 Konstytucji RP. Rozszerzenie zakresu skargi konstytucyjnej o nowe zarzuty, wychodzące poza granice określone we wniesionej już do Trybunału Konstytucyjnego skardze, nie jest możliwe po upływie terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Nie może ono mieć miejsca także w toku rozpatrywania zażalenia, bowiem zakres kognicji Trybunału Konstytucyjnego w tej fazie postępowania ogranicza się do zbadania zasadności ustaleń dokonanych w trakcie wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej (por. postanowienia TK z: 17 listopada 1999 r., SK 17/99, OTK ZU Nr 7(29)/1999, poz. 169; 19 stycznia 2000 r., Ts 172/99, OTK ZU Nr 1(31)/2000, poz. 49).
W tym stanie rzeczy należało orzec jak w sentencji.