Pełny tekst orzeczenia

105

POSTANOWIENIE
z dnia 17 marca 2003 r.
Sygn. akt Ts 116/02


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Zdyb – przewodniczący
Bohdan Zdziennicki – sprawozdawca
Ewa Łętowska,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 5 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), zażalenia z dnia 23 grudnia 2002 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 grudnia 2002 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Gminy Jastrzębie Zdrój,


p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.


UZASADNIENIE:


W skardze konstytucyjnej złożonej 12 sierpnia 2002 r. przez Zarząd Gminy Jastrzębie Zdrój zarzucono, że art. 46 ust. 7 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414 ze zm.) jest niezgodny z art. 16 ust. 2, art. 71 ust. 1 i art. 166 ust. 1 Konstytucji RP. Zdaniem skarżącej przepis ten narusza prawa gminy do samodzielnego wykonywania zadań publicznych, prawa gminy do swobodnego wykonywania tych zadań oraz prawa członków wspólnoty samorządowej znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej do uzyskania pomocy.
Rada Miasta Jastrzębia Zdroju uchwałą z 23 października 1999 r. przyjęła do realizacji gminny program pomocy społecznej. W wykonaniu uchwały został zawarty z kilkoma spółdzielniami mieszkaniowymi kontrakt socjalny, na mocy, którego rodzinom będącym w trudnej sytuacji materialnej, którym zagraża utrata prawa do lokalu mieszkalnego Gmina miała udzielić pomocy finansowej w spłacie zaległości czynszowej, zaś właściciele mieszkań mieli umorzyć im odsetki z tytułu tych zaległości. W wykonaniu tego kontraktu Zarząd Miasta 19 września 2001 r. podjął uchwałę, w której wskazał osoby uprawnione do korzystania z pomocy społecznej. Rozstrzygnięciem nadzorczym z 25 października 2001 r. Wojewoda Śląski stwierdził nieważność wskazanej uchwały Zarządu Miasta Jastrzębia Zdroju w sprawie przyznania pomocy socjalnej. Skarga na powyższe rozstrzygnięcie nadzorcze została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 marca 2002 r. Naczelny Sąd Administracyjny uznał, iż Gmina wydając wskazaną uchwałę wykroczyła poza swoje ustawowe kompetencje. Ustawa o samorządzie gminnym nie upoważnia bowiem gminy do działania, które w istocie rzeczy sprowadza się do wydawania swego rodzaju „zbiorowej” decyzji w sprawach konkretnych świadczeń pomocy społecznej.
Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 11 grudnia, 2002 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, wskazując, iż przywołane przez Gminę prawa nie stanowią konstytucyjnych wolności lub praw w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Ponadto Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż Gmina w drodze skargi konstytucyjnej nie może dochodzić ochrony praw mieszkańców. Skarga konstytucyjna nie ma charakteru actio popularis, dlatego też jej przedmiotem nie można czynić naruszenia praw osób trzecich.
W zażaleniu złożonym 23 grudnia 2002 r. skarżąca wniosła o jego uwzględnienie i rozpoznanie skargi konstytucyjnej. Zdaniem skarżącej osoba prawa publicznego może wystąpić ze skargą konstytucyjną, jeżeli jej sytuacja jest analogiczna do sytuacji osób fizycznych. Ograniczenie możliwości udzielania pomocy społecznej wynikające z orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego i będącego jego podstawą przepisu ustawy dotyka, tak praw mieszkańców Gminy, jak i praw samej Gminy. Skarżąca ponownie podniosła, iż chodzi tu o jej prawo do samodzielnego i swobodnego wykonywania zadań publicznych oraz prawo członków wspólnoty samorządowej do pomocy społecznej. Na koniec skarżąca wskazała, iż art. 79 ust. 1 Konstytucji nie zawęża zakresu podmiotowego wyłącznie do osób fizycznych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W zaskarżonym postanowieniu Trybunał Konstytucyjny stwierdził wprost, że osoby prawne mogą być podmiotami tylko niektórych praw konstytucyjnych. Z treści tych praw musi wynikać, iż są one adresowane również do osób prawnych.
W niniejszej skardze konstytucyjnej skarżąca nie tylko że nie wskazuje tego rodzaju praw, ale w ogóle nie wskazuje żadnych przynależnych jej wolności lub praw w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Do konstytucyjnych wolności lub praw człowieka i obywatela nie można bowiem zaliczyć wskazanego przez Gminę prawa do samodzielnego i swobodnego wykonywania zadań publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego. Również w zażaleniu Gmina, choć kwestionuje podstawy odmowy nadania biegu skardze, nie wskazuje nadal swych konstytucyjnych praw, których ochrony mogłaby dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej. Gmina odwołuje się ponownie do samodzielności i swobody w wykonywaniu zadań publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego. Tego typu prawa nie mogą być jednak chronione w trybie skargi konstytucyjnej. Istotą skargi konstytucyjnej jest stworzenie ochrony konstytucyjnych wolności i praw jednostki przed działaniami władzy publicznej, a nie stworzenie procedury rozstrzygającej spory między poszczególnymi ogniwami tej władzy.
W drodze skargi konstytucyjnej Gmina nie może również dochodzić praw członków wspólnoty samorządowej do pomocy społecznej. Należy podkreślić, że wskazując w zażaleniu na prawa mieszkańców skarżąca w ogóle nie odnosi się do podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, a w szczególności do wskazanej przez Trybunał Konstytucyjny zasady bezpośredniości naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw. Tymczasem to właśnie z tej zasady wynika zakaz występowania ze skargą konstytucyjną w imieniu osób trzecich. Złożenie skargi konstytucyjnej przez osobę prawną w imieniu osób trzecich byłoby dopuszczalne wyjątkowo w sytuacji, gdy korzystanie przez te osoby z ich praw byłoby ściśle powiązane z działalnością osoby prawej, osoby te nie miałyby możliwości złożenia skargi konstytucyjnej, a sama osoba prawna nie mogłaby również zainicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji. Przesłanki takie w niniejszej sprawie nie występują m.in. dlatego, że postępowanie w sprawie zgodności aktu normatywnego z Konstytucją może zainicjować organ przedstawicielski gminy w oparciu o art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji RP.

W niniejszej sprawie nie został spełniony wymóg wskazania konstytucyjnych wolności lub praw skarżącej. Mając powyższe na względzie należało orzec jak w sentencji.


3