Ts 153/02
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:III AUa 1026/00 VIII U 3672/98
Pełny tekst orzeczenia
127
POSTANOWIENIE
z dnia 2 kwietnia 2003 r.
Sygn. akt Ts 153/02
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Wiesław Johann
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ireny Błażejewskiej w sprawie zgodności:
1) art. 12 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 1997 r. Nr 142, poz. 950);
2) art. 232, art. 233 § 1 oraz art. 393 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 45, 175, 32 oraz 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE:
W skardze konstytucyjnej Ireny Błażejewskiej z 8 października 2002 r. zarzucono, iż art. 12 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 1997 r. Nr 142, poz. 950), a także art. 232, art. 233 § 1 oraz art. 393 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) są niezgodne z art. 45, 175, 32 oraz 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Skarżąca wskazała, iż decyzją z 6 czerwca 1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Łodzi odmówił jej przyznania wojennej renty inwalidzkiej w związku z deportacją do ZSRR w latach 1940-1946, z uwagi na brak związku pomiędzy pobytem na deportacji, a stwierdzoną u skarżącej częściową niezdolnością do pracy. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z 23 czerwca 2000 r. (sygn. akt VIII U. 3672/98) oddalił odwołanie skarżącej od decyzji ZUS, zaś apelacja od tego wyroku została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z 8 listopada 2001 r. (sygn. akt III AUa 1026/00). Sąd Najwyższy 28 sierpnia 2002 r. odmówił przyjęcia do rozpoznania kasacji skarżącej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi.
Zdaniem skarżącej, niezgodność art. 233 § 1 oraz 232 k.p.c. z art. 45 Konstytucji RP polega na tym, iż zakwestionowane regulacje stwarzają możliwość dowolnej oceny materiału dowodowego bez konieczności uzasadnienia powodów, dla których sąd uwzględnia określone dowody, odmawiając wiary innym. W sprawie będącej podstawą wystąpienia ze skargą konstytucyjną sądy uwzględniły opinię biegłych psychiatrów, pomijając zaświadczenie o stanie zdrowia skarżącej wydane przez wiodącą placówkę naukową. W ocenie skarżącej narusza to prawo do sprawiedliwego procesu.
W odniesieniu do art. 12 ust. 3 i 4 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego skarżąca zarzuciła, iż konieczność wykazania związku pomiędzy stanem zdrowia osoby ubiegającej się o wojenną rentę inwalidzką a pobytem na deportacji narusza art. 45 Konstytucji RP, podkreślając przy tym, iż ów związek ustalany jest przez komisję lekarską w oparciu o dokumentację medyczną, której z przyczyn obiektywnych osoby deportowane nie posiadają. Skarżąca podniosła także, iż art. 12 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego prowadzi do naruszenia zasady równości, uzależnia bowiem przyznanie świadczeń od dowolnej decyzji lekarza. Skarżąca wskazała przy tym, iż członkowie jej rodziny, znajdujący się w takiej samej sytuacji faktycznej, otrzymali świadczenia przewidziane w zakwestionowanej regulacji prawnej.
Zarzucając niezgodność art. 393 k.p.c. z art. 175 Konstytucji RP skarżąca stwierdziła, iż kompetencja Sądu Najwyższego do odmowy przyjęcia do rozpoznania kasacji sprzeczna jest z zasadą, iż wymiar sprawiedliwości sprawuje w Polsce m.in. Sąd Najwyższy.
Ostatecznie skarżąca zarzuciła, iż zakwestionowane w skardze konstytucyjnej regulacje stoją w sprzeczności z art. 2 Konstytucji RP, bowiem przekazują jurysdykcję w ręce lekarzy orzeczników i biegłych, co narusza zasadę rzetelnego postępowania dowodowego będącego podstawą wydania sprawiedliwego wyroku.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ten akt normatywny, który stanowił podstawę wydania przez sąd lub organ administracji publicznej ostatecznego orzeczenia prowadzącego do naruszenia praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego. Ów konstytucyjny warunek dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej spełniony jest wówczas, gdy określona regulacja prawna zakwestionowana w skardze determinuje w sensie normatywnym treść wydanego rozstrzygnięcia w tym zakresie, w jakim odnosi się ono do praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego.
Niezależnie od wyżej wymienionej przesłanki Trybunał Konstytucyjny w trakcie wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej ustala, czy podniesione w tej skardze zarzuty nie mają oczywiście bezzasadnego charakteru.
Biorąc pod uwagę powyższe kryteria Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż sformułowany w skardze konstytucyjnej zarzut niezgodności art. 233 § 1 oraz 232 k.p.c. z Konstytucją RP sprowadza się do polemiki z ustaleniami dowodowymi sądów orzekających w sprawie, nie odnosi się on natomiast bezpośrednio do treści tych przepisów. W szczególności zakwestionowane regulacje k.p.c. nie przesądzają w żaden sposób wyższej mocy dowodowej opinii biegłych, ani też nie wprowadzają żadnych ograniczeń dowodowych w zakresie ustalania stanu faktycznego. Z treści skargi konstytucyjnej można wnioskować, iż zdaniem skarżącej ustalenia orzekających w jej sprawie sądów były arbitralne, bowiem pominęły zaświadczenia o stanie zdrowia skarżącej wydane przez placówkę naukową. Domaganie się wszakże dla tego typu zaświadczeń szczególnej mocy dowodowej, prowadziłoby do ograniczenia kompetencji sądów i w istocie naruszenia standardów sprawiedliwego postępowania.
Zakwestionowane regulacje prawne w żadnym wypadku nie przekazują jurysdykcji przysługującej sądom w ręce biegłych lekarzy, nie przesądzają także sposobu i długości badania przez biegłego. Sformułowane przez skarżącą w tym zakresie zarzuty sprowadzają się do kwestionowania określonej praktyki, która nie znajduje oparcia w zaskarżonych regulacjach prawnych, ani też nie jest normatywną konsekwencją ich stosowania.
Odnośnie zarzutu sprzeczności art. 12 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego z art. 45 Konstytucji RP Trybunał Konstytucyjny uznał, iż ma on oczywiście bezzasadny charakter. Ustalenie związku pomiędzy stanem zdrowia osoby ubiegającej się o wojenna rentę inwalidzką a faktem deportacji, stanowi ratio legis przewidzianych w art. 12 ustawy świadczeń. Związek ów można przed sądem ustalać przedstawiając wszelkie możliwe dowody, a zakwestionowana regulacja nie wprowadza w tym zakresie żadnych ograniczeń. Przewidziana w art. 12 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego kompetencja komisji lekarskich dotyczy wyłącznie postępowania przez organami ZUS, nie wyłącza więc możliwości powołania przed sądem innych dowodów, w tym opinii i zaświadczeń lekarskich.
Twierdzenie, jakoby art. 12 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego naruszał zasady sprawiedliwego postępowania, należy w tym zakresie uznać więc za dowolne.
Oceniając zarzut naruszenia przez art. 12 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego zasady równości Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż zarzut ten odniesiono do praktyki stosowania prawa, regulacja ta bowiem nie zakłada żadnej dowolności w ustalaniu przesłanek nabycia uprawnień do wojennej renty inwalidzkiej.
Trybunał Konstytucyjny uznał, iż nie może stanowić przedmiotu merytorycznego rozpoznania zarzut niezgodności art. 393 k.p.c. z art. 175 Konstytucji RP, przesłankę dopuszczalności skargi konstytucyjnej stanowi bowiem naruszenie podmiotowych praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Tymczasem art. 175 Konstytucji RP ma charakter zasady ustrojowej i nie ustanawia prawa podmiotowego, które przysługiwałoby skarżącej, do rozpoznawania każdej sprawy przez Sąd Najwyższy.
Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności należało orzec jak w sentencji.
4
POSTANOWIENIE
z dnia 2 kwietnia 2003 r.
Sygn. akt Ts 153/02
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Wiesław Johann
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ireny Błażejewskiej w sprawie zgodności:
1) art. 12 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 1997 r. Nr 142, poz. 950);
2) art. 232, art. 233 § 1 oraz art. 393 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 45, 175, 32 oraz 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE:
W skardze konstytucyjnej Ireny Błażejewskiej z 8 października 2002 r. zarzucono, iż art. 12 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 1997 r. Nr 142, poz. 950), a także art. 232, art. 233 § 1 oraz art. 393 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) są niezgodne z art. 45, 175, 32 oraz 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Skarżąca wskazała, iż decyzją z 6 czerwca 1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Łodzi odmówił jej przyznania wojennej renty inwalidzkiej w związku z deportacją do ZSRR w latach 1940-1946, z uwagi na brak związku pomiędzy pobytem na deportacji, a stwierdzoną u skarżącej częściową niezdolnością do pracy. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z 23 czerwca 2000 r. (sygn. akt VIII U. 3672/98) oddalił odwołanie skarżącej od decyzji ZUS, zaś apelacja od tego wyroku została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z 8 listopada 2001 r. (sygn. akt III AUa 1026/00). Sąd Najwyższy 28 sierpnia 2002 r. odmówił przyjęcia do rozpoznania kasacji skarżącej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi.
Zdaniem skarżącej, niezgodność art. 233 § 1 oraz 232 k.p.c. z art. 45 Konstytucji RP polega na tym, iż zakwestionowane regulacje stwarzają możliwość dowolnej oceny materiału dowodowego bez konieczności uzasadnienia powodów, dla których sąd uwzględnia określone dowody, odmawiając wiary innym. W sprawie będącej podstawą wystąpienia ze skargą konstytucyjną sądy uwzględniły opinię biegłych psychiatrów, pomijając zaświadczenie o stanie zdrowia skarżącej wydane przez wiodącą placówkę naukową. W ocenie skarżącej narusza to prawo do sprawiedliwego procesu.
W odniesieniu do art. 12 ust. 3 i 4 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego skarżąca zarzuciła, iż konieczność wykazania związku pomiędzy stanem zdrowia osoby ubiegającej się o wojenną rentę inwalidzką a pobytem na deportacji narusza art. 45 Konstytucji RP, podkreślając przy tym, iż ów związek ustalany jest przez komisję lekarską w oparciu o dokumentację medyczną, której z przyczyn obiektywnych osoby deportowane nie posiadają. Skarżąca podniosła także, iż art. 12 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego prowadzi do naruszenia zasady równości, uzależnia bowiem przyznanie świadczeń od dowolnej decyzji lekarza. Skarżąca wskazała przy tym, iż członkowie jej rodziny, znajdujący się w takiej samej sytuacji faktycznej, otrzymali świadczenia przewidziane w zakwestionowanej regulacji prawnej.
Zarzucając niezgodność art. 393 k.p.c. z art. 175 Konstytucji RP skarżąca stwierdziła, iż kompetencja Sądu Najwyższego do odmowy przyjęcia do rozpoznania kasacji sprzeczna jest z zasadą, iż wymiar sprawiedliwości sprawuje w Polsce m.in. Sąd Najwyższy.
Ostatecznie skarżąca zarzuciła, iż zakwestionowane w skardze konstytucyjnej regulacje stoją w sprzeczności z art. 2 Konstytucji RP, bowiem przekazują jurysdykcję w ręce lekarzy orzeczników i biegłych, co narusza zasadę rzetelnego postępowania dowodowego będącego podstawą wydania sprawiedliwego wyroku.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ten akt normatywny, który stanowił podstawę wydania przez sąd lub organ administracji publicznej ostatecznego orzeczenia prowadzącego do naruszenia praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego. Ów konstytucyjny warunek dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej spełniony jest wówczas, gdy określona regulacja prawna zakwestionowana w skardze determinuje w sensie normatywnym treść wydanego rozstrzygnięcia w tym zakresie, w jakim odnosi się ono do praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego.
Niezależnie od wyżej wymienionej przesłanki Trybunał Konstytucyjny w trakcie wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej ustala, czy podniesione w tej skardze zarzuty nie mają oczywiście bezzasadnego charakteru.
Biorąc pod uwagę powyższe kryteria Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż sformułowany w skardze konstytucyjnej zarzut niezgodności art. 233 § 1 oraz 232 k.p.c. z Konstytucją RP sprowadza się do polemiki z ustaleniami dowodowymi sądów orzekających w sprawie, nie odnosi się on natomiast bezpośrednio do treści tych przepisów. W szczególności zakwestionowane regulacje k.p.c. nie przesądzają w żaden sposób wyższej mocy dowodowej opinii biegłych, ani też nie wprowadzają żadnych ograniczeń dowodowych w zakresie ustalania stanu faktycznego. Z treści skargi konstytucyjnej można wnioskować, iż zdaniem skarżącej ustalenia orzekających w jej sprawie sądów były arbitralne, bowiem pominęły zaświadczenia o stanie zdrowia skarżącej wydane przez placówkę naukową. Domaganie się wszakże dla tego typu zaświadczeń szczególnej mocy dowodowej, prowadziłoby do ograniczenia kompetencji sądów i w istocie naruszenia standardów sprawiedliwego postępowania.
Zakwestionowane regulacje prawne w żadnym wypadku nie przekazują jurysdykcji przysługującej sądom w ręce biegłych lekarzy, nie przesądzają także sposobu i długości badania przez biegłego. Sformułowane przez skarżącą w tym zakresie zarzuty sprowadzają się do kwestionowania określonej praktyki, która nie znajduje oparcia w zaskarżonych regulacjach prawnych, ani też nie jest normatywną konsekwencją ich stosowania.
Odnośnie zarzutu sprzeczności art. 12 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego z art. 45 Konstytucji RP Trybunał Konstytucyjny uznał, iż ma on oczywiście bezzasadny charakter. Ustalenie związku pomiędzy stanem zdrowia osoby ubiegającej się o wojenna rentę inwalidzką a faktem deportacji, stanowi ratio legis przewidzianych w art. 12 ustawy świadczeń. Związek ów można przed sądem ustalać przedstawiając wszelkie możliwe dowody, a zakwestionowana regulacja nie wprowadza w tym zakresie żadnych ograniczeń. Przewidziana w art. 12 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego kompetencja komisji lekarskich dotyczy wyłącznie postępowania przez organami ZUS, nie wyłącza więc możliwości powołania przed sądem innych dowodów, w tym opinii i zaświadczeń lekarskich.
Twierdzenie, jakoby art. 12 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego naruszał zasady sprawiedliwego postępowania, należy w tym zakresie uznać więc za dowolne.
Oceniając zarzut naruszenia przez art. 12 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego zasady równości Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż zarzut ten odniesiono do praktyki stosowania prawa, regulacja ta bowiem nie zakłada żadnej dowolności w ustalaniu przesłanek nabycia uprawnień do wojennej renty inwalidzkiej.
Trybunał Konstytucyjny uznał, iż nie może stanowić przedmiotu merytorycznego rozpoznania zarzut niezgodności art. 393 k.p.c. z art. 175 Konstytucji RP, przesłankę dopuszczalności skargi konstytucyjnej stanowi bowiem naruszenie podmiotowych praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Tymczasem art. 175 Konstytucji RP ma charakter zasady ustrojowej i nie ustanawia prawa podmiotowego, które przysługiwałoby skarżącej, do rozpoznawania każdej sprawy przez Sąd Najwyższy.
Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności należało orzec jak w sentencji.
4