Pełny tekst orzeczenia

161

POSTANOWIENIE
z dnia 8 grudnia 2003 r.
Sygn. akt Tw 24/03


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Zdyb


po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Rady Miejskiej w Reczu o stwierdzenie zgodności:
art. 24f ust. 1a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1806) i art. 9 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1806) z art. 20 i art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,


p o s t a n a w i a:

odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu.


UZASADNIENIE:

W dniu 30 czerwca 2003 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Rady Miejskiej w Reczu o stwierdzenie zgodności art. 24f ust. 1a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1806) i art. 9 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1806; dalej: ustawa o zmianie ustawy o samorządzie gminnym) z art. 20 i art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 10 października 2003 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od dnia doręczenia tego zarządzenia, braków formalnych wniosku, poprzez: powołanie przepisu prawa wskazującego, że kwestionowane przepisy dotyczą spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy; wskazanie, w jaki sposób – w stosunku do Rady Miejskiej w Reczu jako wnioskodawcy – zaskarżone przepisy naruszają zasadę społecznej gospodarki rynkowej, określoną w art. 20 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności wskazanie, na czym polega naruszenie zasady wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych; wskazanie, w jaki sposób – w stosunku do rady Miejskiej w Reczu jako wnioskodawcy – zaskarżone przepisy naruszają zasadę ograniczania wolności działalności gospodarczej, określoną w art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz wskazanie umocowanego przedstawiciela do reprezentowania wnioskodawcy w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.
W wykonaniu powyższego zarządzenia 22 października 2003 r. zostało dostarczone Trybunałowi Konstytucyjnemu pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego mogą wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności przepisów prawnych z przepisami mającymi wyższą rangę w hierarchicznie zbudowanym systemie źródeł prawa. Jednakże legitymacja tych podmiotów została – w porównaniu z uprawnieniami przysługującymi podmiotom wymienionym w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji – ograniczona przez ustrojodawcę w ten sposób, że przedmiotem wniosku mogą być tylko takie przepisy, które dotyczą spraw objętych „zakresem działania wnioskodawcy” (art. 191 ust. 2 Konstytucji).
Zakres działania samorządu terytorialnego wyznaczają przepisy Konstytucji i ustaw. Ponieważ jednostki samorządu terytorialnego należą do organów władzy publicznej, w pełni odnosi się do nich zasada legalizmu, wyrażona w art. 7 Konstytucji. Dlatego ocena, czy dana „sprawa” należy do zakresu działania jednostki samorządu terytorialnego, jako podmiotu legitymowanego do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm, musi odbywać się na podstawie Konstytucji i ustaw.
Legitymacja procesowa przewidziana dla jednostek samorządu terytorialnego doznaje – z mocy Konstytucji – dwojakiego rodzaju ograniczeń. Po pierwsze, z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego może wystąpić jedynie organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, niezależnie od ustawowo – a w granicach upoważnienia ustawowego także i statutowo – określonej struktury organizacyjnej danej jednostki samorządu terytorialnego. Po drugie, przedmiot kontroli oraz powoływane wzorce kontroli muszą mieścić się w konstytucyjnie i ustawowo określonym katalogu spraw należących do zakresu działania samego organu stanowiącego tejże jednostki samorządu terytorialnego.

2. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, Rada Miejska w Reczu wykazała, że art. 1 pkt 1 lit. a oraz art. 9 ustawy zmieniającej ustawę o samorządzie gminnym, będące przedmiotem wniosku, dotyczą spraw objętych jej zakresem działania.
Wnioskodawca uzasadnił swoją legitymację, powołując art. 190 ust. 2 w związku z ust. 1 pkt 2a ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1547), zgodnie z którym podejmowanie uchwał stwierdzających wygaśnięcie mandatu radnego jest kompetencją należącą do zakresu działania rady miejskiej. Jeżeli zatem kwestionowane we wniosku przepisy ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, kształtują przesłanki, których spełnienie obliguje organ stanowiący tego szczebla samorządu terytorialnego do podjęcia uchwał o wygaśnięciu mandatu radnego, to wyznaczony w ten sposób przedmiot wniosku potwierdza – na gruncie art. 191 ust. 2 Konstytucji – legitymację Rady Miejskiej w Reczu w rozpatrywanej sprawie.

3. Trybunał Konstytucyjny zwraca jednak uwagę, że zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 3 w związku z ust. 2 ustawy zasadniczej, badanie zdolności wnioskowej organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego musi uwzględniać również spełnienie wymogu wskazania podstawy kontroli, mieszczącej się w zakresie działania wnioskodawcy.
Rada Miejska w Reczu zarzuciła przepisom objętym wnioskiem naruszenie art. 20 i art. 22 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny przypomina zatem, iż pierwszy wzorzec kontroli dokonuje najbardziej ogólnej charakterystyki ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej, przyjmując za jego podstawę społeczną gospodarkę rynkową opartą na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. Art. 20 Konstytucji należy rozmieć, z jednej strony, jako regulację zawężającą swobodę ustawodawcy w kwestii wyboru systemu gospodarczego w państwie, z drugiej zaś, jako ogólne zobowiązanie państwa do podejmowania działań łagodzących społeczne skutki funkcjonowania praw rynku, ale jednocześnie dokonywanych przy poszanowaniu tych praw. Wskazany jako drugi z wzorców kontroli (art. 22 Konstytucji) potwierdza i precyzuje zasadę wolności działalności gospodarczej, dopuszczając jej ograniczenie tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.
Trybunał Konstytucyjny uznając za brak formalny wniosku Rady Miejskiej w Reczu niewskazanie, w jaki sposób – w stosunku do tejże Rady jako wnioskodawcy – zaskarżone przepisy naruszają art. 20 i 22 ustawy zasadniczej, wezwał do jego usunięcia na podstawie art. 36 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 pkt 3-4 i ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o Trybunale Konstytucyjnym). W wykonaniu tego zarządzenia, wnioskodawca argumentuje, że art. 20 i art. 22 Konstytucji: „stanowią podstawę prawa podmiotowego o randze konstytucyjnej. Wolność działalności gospodarczej może stanowić podstawę uprawnień jednostek wobec organów władzy publicznej”. Zdaniem wnioskodawcy, radni wybrani w ostatnich wyborach (27 października 2002 r.), prowadzący swoją działalność w oparciu o zasady wolności działalności gospodarczej, zostali zmuszeni do rezygnacji z pełnionych funkcji w związku z ograniczeniami, które w trakcie kadencji, wprowadziły kwestionowane we wniosku przepisy ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym.
Odnosząc się do wyższej przedstawionego stanowiska, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że Rada Miejska w Reczu nie wyjaśniła ostatecznie, w jaki sposób zaskarżone przepisy – w stosunku do niej jako wnioskodawcy – naruszyły art. 20 i art. 22 Konstytucji. Rada Miejska w Reczu, co istotne w niniejszej sprawie, nie wykazała zatem, że powołane wzorce konstytucyjne mieszczą się w jej zakresie działania. Poprzestała bowiem na uzasadnieniu naruszenia zasady społecznej gospodarki rynkowej, w tym wolności działalności gospodarczej, z punktu widzenia radnego, którego utożsamiła z adresatem przywołanych przepisów konstytucyjnych. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, Rada Miejska w Reczu może skutecznie postawić zarzut wobec art. 20 i art. 22 Konstytucji tylko wtedy, gdy uprawdopodobni, że przepisy te są adresowane bezpośrednio do niej jako organu, a ich naruszenie legitymuje Radę do działania w charakterze wnioskodawcy. Założenie takie obliguje do wykazania istnienia związku między podstawą kontroli a zakresem działania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, traktowanego in gremio.
Mając na uwadze powyższe Trybunał Konstytucyjny uznaje, że wniosek Rady Miejskiej w Reczu o zbadanie zgodności art. 1 pkt 1 lit a oraz art. 9 ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, wskazuje jako podstawę kontroli art. 20 i art. 22 Konstytucji, a więc wzorce, które nie pozwalają uznać, że wszczęta na podstawie wniosku sprawa mieści się w zakresie działania Rady Miejskiej w Reczu.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 36 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 oraz ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, należało orzec jak w sentencji.


3