P 5/03
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
13/2A/2004
POSTANOWIENIE
z dnia 24 lutego 2004 r.
Sygn. akt P 5/03
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marian Grzybowski – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski – sprawozdawca
Wiesław Johann
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska
Marek Mazurkiewicz,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 lutego 2004 r., pytania prawnego Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych o zbadanie zgodności:
art. 783 § 2, 3, 4 oraz art. 83 § 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), uchylonej ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638 oraz z 2001 r. Nr 98, poz. 1070) umorzyć postępowanie w sprawie z powodu niedopuszczalności wydania wyroku.
UZASADNIENIE:
I
1. Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, postanowieniem z 16 grudnia 2002 r., sygn. III P 12/02, wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym, czy przepisy art. 783 § 2, 3, 4 oraz art. 83 § 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), uchylonej ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) są zgodne z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Pytanie prawne Sądu związane jest z rozpoznawaną sprawą z pozwu W. Koleśnika, który wystąpił o zasądzenie na jego rzecz kwoty 3.630,51 zł, tytułem uposażenia należnego sędziemu w stanie spoczynku. Powód utrzymywał, że pozbawienie go przez sąd dyscyplinarny prawa do stanu spoczynku wraz z prawem do uposażenia nastąpiło na podstawie bezwzględnie nieważnego orzeczenia, albowiem sąd dyscyplinarny, który wydał to orzeczenie, nie jest sądem, o którym mowa w art. 175 Konstytucji, a poza tym – zgodnie z art. 180 Konstytucji – nie jest możliwe pozbawienie stanu spoczynku, jako sui generis prawa do emerytury.
W toku postępowania, Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił, że powód był sędzią Sądu Wojewódzkiego w Suwałkach – do końca kwietnia 1991 r., a następnie przeszedł na emeryturę. Z dniem 1 stycznia 1999 r. powód uzyskał prawo do stanu spoczynku.
Sąd Dyscyplinarny w Warszawie wyrokiem z 26 kwietnia 2001 r., sygn. SD 30/99, wymierzył W. Koleśnikowi karę dyscyplinarną pozbawienia prawa do stanu spoczynku wraz z prawem do pobierania uposażenia. Wyrok ten został utrzymany w mocy przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w Warszawie (wyrok z 11 września 2001 r., sygn. akt WSD 26/01).
Sąd Okręgowy powziął wątpliwość co do zgodności z Konstytucją przepisów, na podstawie których wymierzono powodowi karę dyscyplinarną. W ocenie Sądu, poprzez zastosowanie sankcji polegającej na pozbawieniu prawa do stanu spoczynku i do uposażenia, przez organ nie będący sądem w rozumieniu art. 175 ust. 1 Konstytucji, „wprowadzono możliwość ograniczenia praw zagwarantowanych Konstytucją”. Zgodnie z art. 180 ust. 1 i 2 Konstytucji sędziowie są nieusuwalni, a złożenie sędziego z urzędu może nastąpić jedynie na skutek orzeczenia sądu. Zdaniem Sądu Okręgowego w Suwałkach, Sąd Dyscyplinarny, funkcjonujący w oparciu o kwestionowane przepisy, nie jest sądem, w rozumieniu art. 175 ust. 1 Konstytucji, toteż pozbawienie powoda uprawnień wynikających z ustawy o ustroju sądów powszechnych nastąpiło z naruszeniem art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji, a także art. 45 ust. 1, który gwarantuje każdemu prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, bezstronny i niezawisły sąd.
2. Prokurator Generalny w pisemnym stanowisku z 12 maja 2003 r. wyraził pogląd, że przepisy art. 783 § 2, 3, 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), uchylonej ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) – nie są niezgodne z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz, że przepis art. 83 § 1 powołanej ustawy jest zgodny z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Przede wszystkim Prokurator Generalny zwrócił uwagę, że pytanie prawne nie zawiera w zasadzie żadnych argumentów wskazujących na niekonstytucyjność art. 783 § 2, 3 i 4 prawa o ustroju sądów powszechnych, który przewiduje kary za uchybienie godności urzędu sędziego, wymierzane przez sąd dyscyplinarny sędziom w stanie spoczynku.
Zdaniem Prokuratora Generalnego, nie może budzić zastrzeżeń możliwość pozbawienia prawa do stanu spoczynku (i związanego z tym uposażenia) osób, które uchybiły godności urzędu sędziego, jeżeli nastąpiło to w trybie właściwym dla tego rodzaju postępowania. Nie oznacza to pozbawienia takiej osoby środków do życia, gdyż w takim przypadku uzyskuje ona prawo do powszechnego zaopatrzenia emerytalnego, co czyni zadość konstytucyjnej zasadzie, że „obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego” (art. 67 ust. 1 Konstytucji).
Poza tym, Prokurator Generalny podniósł, że wskazane w pytaniu prawnym wzorce konstytucyjnej kontroli zakwestionowanych przepisów nie pozostają w związku z ich treścią. Wzorce te mogą bowiem odnosić się do badania nie tyle zarzutu, czy pozbawienie prawa do spoczynku narusza, co do istoty, konstytucyjne prawa obywatelskie, ile do oceny uprawnień sądów dyscyplinarnych, działających w oparciu o nieobowiązujący już przepis art. 83 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych, do orzeczenia takiej kary. Zadający pytanie Sąd Okręgowy w Suwałkach zarzuca bowiem, że sądy te nie spełniają wymogów, o których mowa w art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji.
Prokurator Generalny odwołując się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 1998 r. w sprawie K 3/98 wyraził pogląd, że sądy dyscyplinarne mogą być uznane za sądy w rozumieniu art. 180 ust. 2 Konstytucji. Sądy te spełniały bowiem wszystkie konstytucyjne wymogi ustrojowe i proceduralne, określone przez art. 45 ust. 1 Konstytucji. Postępowanie przed sądem dyscyplinarnym było ponadto dwuinstancyjne, zgodnie z zasadami określonymi w kodeksie postępowania karnego. Zapewniło to wszystkie gwarancje procesowe przysługujące obwinionemu.
Skoro zatem sąd dyscyplinarny, działający na podstawie art. 83 ustawy z 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, charakteryzował się przymiotami, o których mowa w art. 45 ust. 1 Konstytucji (był sądem właściwym do rozpoznania danego rodzaju spraw, niezależnym, bezstronnym i niezawisłym) – zarzut niezgodności tego przepisu z art. 45 ust. 1, art. 175 i art. 180 Konstytucji, w ocenie Prokuratora Generalnego – jest nieuzasadniony.
3. Stanowisko Sejmu przedstawił Marszałek Sejmu w piśmie z 30 września 2003 r. Sejm nie podzielił wątpliwości Sądu Okręgowego przedstawionych w pytaniu prawnym.
Przede wszystkim Sejm zwrócił uwagę, że powołany przepis art. 180 ust. 2 Konstytucji odnosi się tylko do sędziego czynnego zawodowo i nie może podlegać interpretacji rozszerzającej, np. polegającej na objęciu także sędziów w stanie spoczynku. Skoro zakres podmiotowy art. 180 ust. 2 Konstytucji został ograniczony do sędziów pozostających na urzędzie (sędzią „pozostającym na urzędzie” jest także sędzia, który dopiero „zostanie złożony z urzędu”), w związku z tym bezprzedmiotowy jest zarzut niezgodności art. 783 § 2 i 3 ustawy z art. 175 ust. l ustawy zasadniczej. Użyte bowiem w art. 180 ust. 2 Konstytucji określenie – „na mocy orzeczenia sądu” – nie dotyczy orzeczenia o odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego w stanie spoczynku. Sprawy związane z odpowiedzialnością dyscyplinarną sędziego w stanie spoczynku, za przewinienia polegające na uchybieniu godności urzędu sędziego po przejściu w stan spoczynku oraz godności urzędu sędziego w okresie pełnienia przez niego służby, nie należą do kategorii spraw, o których mowa w art. 180 ust. 2 Konstytucji.
W ocenie Sejmu uzasadniony jest zatem pogląd, że do dnia wejścia w życie ustawy z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (1 października 2001 r.) organami właściwymi do orzekania o odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego w stanie spoczynku były sądy dyscyplinarne wymienione w art. 83 § 1 uchylonej ustawy z 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych. W tym zakresie powołany przepis nie jest niezgodny z art. 180 ust. 2 ani z art. 175 ust. l Konstytucji. Zasada wyłączności sądów, o których mowa w art. 175 ust. l ustawy zasadniczej, w orzekaniu w sprawach wyszczególnionych w art. 180 ust. 2 Konstytucji, nie dotyczy bowiem sędziów w stanie spoczynku.
Sejm wyraził pogląd, iż sądowa kontrola orzeczeń sądów dyscyplinarnych, powoływanych na zasadach i w trybie przewidzianych w ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych z 1985 r., byłaby rozwiązaniem dyskusyjnym. Należy bowiem mieć na uwadze, że sądy dyscyplinarne składały się wyłącznie z sędziów wybranych przez zgromadzenie ogólne sędziów Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz zebranie zgromadzeń ogólnych sędziów sądów apelacyjnych i zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów w sądach okręgowych, a także przez Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych. Zdaniem Sejmu, sądy dyscyplinarne, orzekające zarówno w pierwszej, jak i w drugiej instancji, były organami posiadającymi cechy, o jakich mowa w art. 45 ust. l Konstytucji.
Ponadto, z mocy art. 80 § 1 uchylonej ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, przewinienia służbowe sędziów, w tym także sędziów przeniesionych w stan spoczynku, były objęte odpowiedzialnością dyscyplinarną, a nie karno-sądową. Powołane do orzekania w sprawach dyscyplinarnych sędziów sądy: w pierwszej instancji – Sąd Dyscyplinarny oraz w drugiej instancji – Wyższy Sąd Dyscyplinarny, nie były organami wymiaru sprawiedliwości w rozumieniu art. 175 § 1 Konstytucji, zaś postępowanie przed nimi nie było formą wymiaru sprawiedliwości w tym rozumieniu.
II
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym, czy art. 783 § 2, 3, 4 oraz art. 83 § 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), uchylonej ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) są zgodne z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Zakwestionowane przepisy przewidują, że za uchybienie godności urzędu sędziego, po przejściu w stan spoczynku oraz godności urzędu w okresie pełnienia służby, sędzia w stanie spoczynku odpowiada dyscyplinarnie (art. 783 § 2). Do odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów w stanie spoczynku stosuje się odpowiednio przepisy o odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów, z tym że zamiast kar przewidzianych dla sędziów sąd dyscyplinarny orzeka kary: 1) upomnienia, 2) nagany, 3) zawieszenia waloryzacji uposażenia na okres od 1 roku do 3 lat, 4) pozbawienia prawa do stanu spoczynku wraz z prawem do uposażenia (§ 3). Ponadto, zgodnie z art. 783 § 4 ustawy o u.s.p. z 1985 r., skazanie sędziego w stanie spoczynku prawomocnym wyrokiem sądu na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych za przestępstwo popełnione przed przejściem w stan spoczynku lub prawomocne orzeczenie kary wydalenia ze służby za przewinienia popełnione w tym okresie powoduje utratę uprawnień do stanu spoczynku i uposażenia sędziego. Na mocy art. 83 § 1 ustawy z 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych do orzekania w sprawach dyscyplinarnych sędziów były powołane sądy dyscyplinarne: w pierwszej instancji – Sąd Dyscyplinarny, w drugiej – Wyższy Sąd Dyscyplinarny.
Sąd Okręgowy w Suwałkach w toku postępowania wszczętego z powództwa W. Koleśnika o zapłatę określonej kwoty, tytułem uposażenia należnego sędziemu w stanie spoczynku powziął wątpliwość, czy zastosowanie sankcji polegającej na pozbawieniu prawa do stanu spoczynku i do uposażenia w stanie spoczynku, przez organ nie będący sądem w rozumieniu art. 175 ust. 1 Konstytucji, nie spowodowało ograniczenia zagwarantowanego Konstytucją prawa do sądu (art. 45 Konstytucji) oraz naruszenia wynikającej z art. 180 ust. 2 Konstytucji zasady, iż „złożenie sędziego z urzędu może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu”.
2. Pytanie prawne Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach, rozpatrującego pozew o zasądzenie uposażenia należnego sędziom w stanie spoczynku, dotyczy w istocie przepisów, które znalazły zastosowanie w postępowaniu dyscyplinarnym prowadzonym w 2001 r. przed Sądem Dyscyplinarnym i Wyższym Sądem Dyscyplinarnym w Warszawie. Pytający Sąd powziął wątpliwość co do zgodności z Konstytucją przepisów, które dotyczyły rodzaju kar dyscyplinarnych, wymierzanych sędziom w stanie spoczynku (art. 783 § 2, 3, i 4 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych), jak i trybu orzekania w sprawach dyscyplinarnych, obowiązującego w dacie wydania orzeczenia w przedmiotowej sprawie (art. 83 ust. 1 wymienionej ustawy).
Zgodnie z art. 193 Konstytucji i art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Postępowanie toczące się przed Trybunałem Konstytucyjnym w wyniku wniesienia pytania prawnego jest więc kontrolą związaną z konkretną sprawą, zawisłą przed sądem, na gruncie której pojawiła się wątpliwość co do legalności lub co do konstytucyjności przepisu prawnego, który ma być zastosowany w tej właśnie sprawie (por. wyrok z 6 marca 2002 r., P 7/00, OTK ZU nr 2/A/2002, s. 163). Konieczny jest zatem element zależności pomiędzy odpowiedzią na pytanie prawne, a rozstrzygnięciem sprawy rozpatrywanej przez sąd, tzw. przesłanka funkcjonalna. Zależność taką powinien wykazać sąd zadający pytanie prawne. Zgodnie z art. 32 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, pytanie prawne powinno również wskazywać, w jakim zakresie odpowiedź na pytanie może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą pytanie zostało postawione (por. wyrok z 12 marca 2002 r., P 9/01, OTK ZU nr 2/A/2002, s. 197).
Zadający pytanie prawne Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach nie wykazał tej zależności, skupiając się na uzasadnieniu niezgodności zakwestionowanych przepisów z powołanymi wzorcami konstytucyjnymi. Tymczasem z nakazu wskazania przez sąd, „w jakim zakresie odpowiedź na pytanie może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy”, wynika procesowy obowiązek uzasadnienia związku pytania z rozstrzygnięciem sprawy. Gdyby ocena relewantności (istotności) pytania prawnego wiązała się z koniecznością analizy akt sprawy w celu ustalenia istnienia lub braku kwestii konstytucyjnej, mającej znaczenie dla prognozy rozstrzygnięcia, to trzeba byłoby uznać ją za ingerencję w sferę sędziowskiej niezawisłości i tym samym wykluczyć (Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Warszawa 1999, Wydawnictwo Sejmowe, s. 117).
Sąd Okręgowy w Suwałkach nie wyjaśnił, jaki związek – z prowadzonym postępowaniem o zapłatę uposażenia – ma ocena przepisów, na podstawie których zapadło prawomocne orzeczenie o wymierzeniu kary dyscyplinarnej pozbawienia prawa do stanu spoczynku wraz z prawem do uposażenia, a także nie wykazał, że kwestionowane przepisy znajdą zastosowanie w prowadzonym postępowaniu sądowym.
Trybunał Konstytucyjny kontroluje zgodność z Konstytucją aktów normatywnych, które wiążą się z konkretnym kazusem. Konstytucyjność prawa jest tu powiązana z prawem podmiotowym (roszczeniem, wnioskiem w konkretnej sprawie). Cel pytania prawnego urzeczywistnia się wyłącznie wtedy, kiedy doprowadzić może do oceny przepisu mającego zastosowanie w danej sprawie. Niewątpliwie, art. 783 § 2, 3, 4 oraz art. 83 § 1 ustawy z 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, nie będą stosowane w postępowaniu przed Sądem Pracy.
Z tego punktu widzenia pytanie prawne Sądu Okręgowego w Suwałkach nie spełnia funkcjonalnej przesłanki dopuszczalności przedstawienia Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego. „Przedstawienie przez sąd pytania prawnego w kwestii zgodności aktu normatywnego (przepisu prawnego) z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami jest dopuszczalne wyłącznie w sytuacji, gdy sąd powziął przekonanie, iż niezgodność ta dotyczy właśnie tego aktu normatywnego (przepisu prawnego), który ma być podstawą rozstrzygnięcia w sprawie rozpoznawanej przez ten sąd. Przedmiotem pytania prawnego sądu nie może być przeto jakikolwiek akt normatywny, a zwłaszcza akt normatywny, który nie ma bezpośredniego znaczenia dla rozstrzygnięcia w rozpoznawanej przez sąd sprawie i z tej przyczyny nie będzie podstawą prawną rozstrzygnięcia” (A. Wasilewski, Przedstawianie pytań prawnych Trybunałowi Konstytucyjnemu przez sądy (art. 193 Konstytucji RP), PiP z. 8/1999, s. 32).
Oznacza to procesowy obowiązek uzasadnienia związku pytania prawnego z rozstrzygnięciem. Istnienie określonej zależności pomiędzy odpowiedzią na pytanie prawne a rozstrzygnięciem rozpoznawanej sprawy stanowi cechę charakterystyczną konkretnej kontroli norm.
Wątpliwość konstytucyjna podniesiona w pytaniu prawnym Sądu Okręgowego w Suwałkach dotyczy przepisów zastosowanych w postępowaniu dyscyplinarnym, które zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem Wyższego Sądu Dyscyplinarnego w Warszawie. Tymczasem postępowanie toczące się przed tym Sądem związane jest z wniesieniem pozwu o zapłatę z tytułu uposażenia należnego sędziom przeniesionym w stan spoczynku. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach, oceniając zasadność roszczenia pozwu o zapłatę uposażenia, nie ma uprawnień do zmiany czy unieważnienia prawomocnego orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego wydanego w sprawie powoda w 2001 r. Obwiniony w postępowaniu dyscyplinarnym mógł wykorzystać dostępne środki odwoławcze i wykorzystał je. Natomiast uprawnione organy nie skorzystały z prawa wniesienia rewizji nadzwyczajnej (art. 98 § 1 ustawy o u.s.p. z 1985 r.) ani też nie występowały o wznowienie postępowania (art. 99 ustawy o u.s.p. z 1985 r.). Zakwestionowanie przepisów zastosowanych w postępowaniu dyscyplinarnym było uzasadnione ewentualnie w pytaniu prawnym sądu dyscyplinarnego lub w skardze konstytucyjnej wniesionej w ustawowym terminie do Trybunału Konstytucyjnego po zakończeniu postępowania dyscyplinarnego.
Jeszcze raz należy podkreślić, że skierowanie pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego jest dopuszczalne jedynie w sytuacji, gdy wątpliwość dotycząca aktu normatywnego pozostaje w związku z konkretnym toczącym się postępowaniem. Chodzi tu o ścisły związek pytań prawnych z postępowaniem toczącym się w indywidualnej sprawie, wyrażający się tym, że przedmiotem pytania może być tylko taka wątpliwość konstytucyjna, która jest ważna dla dalszego biegu tego postępowania (Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym ..., s. 117). Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie stwierdzał, iż istnienie zależności pomiędzy odpowiedzią na pytanie prawne, a rozstrzygnięciem rozpoznawanej sprawy stanowi cechę charakterystyczną i konieczną konkretnej kontroli norm prawnych. Nie jest natomiast dopuszczalne inicjowanie za pomocą pytań prawnych kontroli generalno-abstrakcyjnej przed Trybunałem (postanowienie TK z 29 listopada 2001 r., OTK ZU nr 8/2001, poz. 268).
3. Pytający Sąd pominął ponadto fakt, że przepisy art. 783 § 2, 3, i 4 i art. 83 § 1 ustawy z 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych utraciły moc prawną wraz z uchyleniem ustawy na podstawie art. 211 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.).
W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, przepis, który utracił moc obowiązującą może podlegać ocenie, jeżeli znajduje zastosowanie do sytuacji z przeszłości, teraźniejszości lub przyszłości. Z treści przepisów przejściowych zamieszczonych w ustawie z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych wynika, że zakwestionowane w pytaniu prawnym przepisy nie znajdują już zastosowania w postępowaniu dyscyplinarnym (ustawa weszła w życie 1 października 2001 r.), chyba że są jeszcze sprawy o których mowa w art. 204 § 3 i 4 nowej ustawy. Pytający Sąd nie próbował wykazać, że takie postępowania toczą się nadal.
Biorąc pod uwagę powyższe względy, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 24 lutego 2004 r.
Sygn. akt P 5/03
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marian Grzybowski – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski – sprawozdawca
Wiesław Johann
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska
Marek Mazurkiewicz,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 lutego 2004 r., pytania prawnego Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych o zbadanie zgodności:
art. 783 § 2, 3, 4 oraz art. 83 § 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), uchylonej ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638 oraz z 2001 r. Nr 98, poz. 1070) umorzyć postępowanie w sprawie z powodu niedopuszczalności wydania wyroku.
UZASADNIENIE:
I
1. Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, postanowieniem z 16 grudnia 2002 r., sygn. III P 12/02, wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym, czy przepisy art. 783 § 2, 3, 4 oraz art. 83 § 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), uchylonej ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) są zgodne z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Pytanie prawne Sądu związane jest z rozpoznawaną sprawą z pozwu W. Koleśnika, który wystąpił o zasądzenie na jego rzecz kwoty 3.630,51 zł, tytułem uposażenia należnego sędziemu w stanie spoczynku. Powód utrzymywał, że pozbawienie go przez sąd dyscyplinarny prawa do stanu spoczynku wraz z prawem do uposażenia nastąpiło na podstawie bezwzględnie nieważnego orzeczenia, albowiem sąd dyscyplinarny, który wydał to orzeczenie, nie jest sądem, o którym mowa w art. 175 Konstytucji, a poza tym – zgodnie z art. 180 Konstytucji – nie jest możliwe pozbawienie stanu spoczynku, jako sui generis prawa do emerytury.
W toku postępowania, Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustalił, że powód był sędzią Sądu Wojewódzkiego w Suwałkach – do końca kwietnia 1991 r., a następnie przeszedł na emeryturę. Z dniem 1 stycznia 1999 r. powód uzyskał prawo do stanu spoczynku.
Sąd Dyscyplinarny w Warszawie wyrokiem z 26 kwietnia 2001 r., sygn. SD 30/99, wymierzył W. Koleśnikowi karę dyscyplinarną pozbawienia prawa do stanu spoczynku wraz z prawem do pobierania uposażenia. Wyrok ten został utrzymany w mocy przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w Warszawie (wyrok z 11 września 2001 r., sygn. akt WSD 26/01).
Sąd Okręgowy powziął wątpliwość co do zgodności z Konstytucją przepisów, na podstawie których wymierzono powodowi karę dyscyplinarną. W ocenie Sądu, poprzez zastosowanie sankcji polegającej na pozbawieniu prawa do stanu spoczynku i do uposażenia, przez organ nie będący sądem w rozumieniu art. 175 ust. 1 Konstytucji, „wprowadzono możliwość ograniczenia praw zagwarantowanych Konstytucją”. Zgodnie z art. 180 ust. 1 i 2 Konstytucji sędziowie są nieusuwalni, a złożenie sędziego z urzędu może nastąpić jedynie na skutek orzeczenia sądu. Zdaniem Sądu Okręgowego w Suwałkach, Sąd Dyscyplinarny, funkcjonujący w oparciu o kwestionowane przepisy, nie jest sądem, w rozumieniu art. 175 ust. 1 Konstytucji, toteż pozbawienie powoda uprawnień wynikających z ustawy o ustroju sądów powszechnych nastąpiło z naruszeniem art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji, a także art. 45 ust. 1, który gwarantuje każdemu prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, bezstronny i niezawisły sąd.
2. Prokurator Generalny w pisemnym stanowisku z 12 maja 2003 r. wyraził pogląd, że przepisy art. 783 § 2, 3, 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), uchylonej ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) – nie są niezgodne z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz, że przepis art. 83 § 1 powołanej ustawy jest zgodny z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Przede wszystkim Prokurator Generalny zwrócił uwagę, że pytanie prawne nie zawiera w zasadzie żadnych argumentów wskazujących na niekonstytucyjność art. 783 § 2, 3 i 4 prawa o ustroju sądów powszechnych, który przewiduje kary za uchybienie godności urzędu sędziego, wymierzane przez sąd dyscyplinarny sędziom w stanie spoczynku.
Zdaniem Prokuratora Generalnego, nie może budzić zastrzeżeń możliwość pozbawienia prawa do stanu spoczynku (i związanego z tym uposażenia) osób, które uchybiły godności urzędu sędziego, jeżeli nastąpiło to w trybie właściwym dla tego rodzaju postępowania. Nie oznacza to pozbawienia takiej osoby środków do życia, gdyż w takim przypadku uzyskuje ona prawo do powszechnego zaopatrzenia emerytalnego, co czyni zadość konstytucyjnej zasadzie, że „obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego” (art. 67 ust. 1 Konstytucji).
Poza tym, Prokurator Generalny podniósł, że wskazane w pytaniu prawnym wzorce konstytucyjnej kontroli zakwestionowanych przepisów nie pozostają w związku z ich treścią. Wzorce te mogą bowiem odnosić się do badania nie tyle zarzutu, czy pozbawienie prawa do spoczynku narusza, co do istoty, konstytucyjne prawa obywatelskie, ile do oceny uprawnień sądów dyscyplinarnych, działających w oparciu o nieobowiązujący już przepis art. 83 § 1 prawa o ustroju sądów powszechnych, do orzeczenia takiej kary. Zadający pytanie Sąd Okręgowy w Suwałkach zarzuca bowiem, że sądy te nie spełniają wymogów, o których mowa w art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji.
Prokurator Generalny odwołując się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 1998 r. w sprawie K 3/98 wyraził pogląd, że sądy dyscyplinarne mogą być uznane za sądy w rozumieniu art. 180 ust. 2 Konstytucji. Sądy te spełniały bowiem wszystkie konstytucyjne wymogi ustrojowe i proceduralne, określone przez art. 45 ust. 1 Konstytucji. Postępowanie przed sądem dyscyplinarnym było ponadto dwuinstancyjne, zgodnie z zasadami określonymi w kodeksie postępowania karnego. Zapewniło to wszystkie gwarancje procesowe przysługujące obwinionemu.
Skoro zatem sąd dyscyplinarny, działający na podstawie art. 83 ustawy z 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, charakteryzował się przymiotami, o których mowa w art. 45 ust. 1 Konstytucji (był sądem właściwym do rozpoznania danego rodzaju spraw, niezależnym, bezstronnym i niezawisłym) – zarzut niezgodności tego przepisu z art. 45 ust. 1, art. 175 i art. 180 Konstytucji, w ocenie Prokuratora Generalnego – jest nieuzasadniony.
3. Stanowisko Sejmu przedstawił Marszałek Sejmu w piśmie z 30 września 2003 r. Sejm nie podzielił wątpliwości Sądu Okręgowego przedstawionych w pytaniu prawnym.
Przede wszystkim Sejm zwrócił uwagę, że powołany przepis art. 180 ust. 2 Konstytucji odnosi się tylko do sędziego czynnego zawodowo i nie może podlegać interpretacji rozszerzającej, np. polegającej na objęciu także sędziów w stanie spoczynku. Skoro zakres podmiotowy art. 180 ust. 2 Konstytucji został ograniczony do sędziów pozostających na urzędzie (sędzią „pozostającym na urzędzie” jest także sędzia, który dopiero „zostanie złożony z urzędu”), w związku z tym bezprzedmiotowy jest zarzut niezgodności art. 783 § 2 i 3 ustawy z art. 175 ust. l ustawy zasadniczej. Użyte bowiem w art. 180 ust. 2 Konstytucji określenie – „na mocy orzeczenia sądu” – nie dotyczy orzeczenia o odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego w stanie spoczynku. Sprawy związane z odpowiedzialnością dyscyplinarną sędziego w stanie spoczynku, za przewinienia polegające na uchybieniu godności urzędu sędziego po przejściu w stan spoczynku oraz godności urzędu sędziego w okresie pełnienia przez niego służby, nie należą do kategorii spraw, o których mowa w art. 180 ust. 2 Konstytucji.
W ocenie Sejmu uzasadniony jest zatem pogląd, że do dnia wejścia w życie ustawy z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (1 października 2001 r.) organami właściwymi do orzekania o odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego w stanie spoczynku były sądy dyscyplinarne wymienione w art. 83 § 1 uchylonej ustawy z 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych. W tym zakresie powołany przepis nie jest niezgodny z art. 180 ust. 2 ani z art. 175 ust. l Konstytucji. Zasada wyłączności sądów, o których mowa w art. 175 ust. l ustawy zasadniczej, w orzekaniu w sprawach wyszczególnionych w art. 180 ust. 2 Konstytucji, nie dotyczy bowiem sędziów w stanie spoczynku.
Sejm wyraził pogląd, iż sądowa kontrola orzeczeń sądów dyscyplinarnych, powoływanych na zasadach i w trybie przewidzianych w ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych z 1985 r., byłaby rozwiązaniem dyskusyjnym. Należy bowiem mieć na uwadze, że sądy dyscyplinarne składały się wyłącznie z sędziów wybranych przez zgromadzenie ogólne sędziów Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz zebranie zgromadzeń ogólnych sędziów sądów apelacyjnych i zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów w sądach okręgowych, a także przez Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych. Zdaniem Sejmu, sądy dyscyplinarne, orzekające zarówno w pierwszej, jak i w drugiej instancji, były organami posiadającymi cechy, o jakich mowa w art. 45 ust. l Konstytucji.
Ponadto, z mocy art. 80 § 1 uchylonej ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, przewinienia służbowe sędziów, w tym także sędziów przeniesionych w stan spoczynku, były objęte odpowiedzialnością dyscyplinarną, a nie karno-sądową. Powołane do orzekania w sprawach dyscyplinarnych sędziów sądy: w pierwszej instancji – Sąd Dyscyplinarny oraz w drugiej instancji – Wyższy Sąd Dyscyplinarny, nie były organami wymiaru sprawiedliwości w rozumieniu art. 175 § 1 Konstytucji, zaś postępowanie przed nimi nie było formą wymiaru sprawiedliwości w tym rozumieniu.
II
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym, czy art. 783 § 2, 3, 4 oraz art. 83 § 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), uchylonej ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) są zgodne z art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 i art. 180 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Zakwestionowane przepisy przewidują, że za uchybienie godności urzędu sędziego, po przejściu w stan spoczynku oraz godności urzędu w okresie pełnienia służby, sędzia w stanie spoczynku odpowiada dyscyplinarnie (art. 783 § 2). Do odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów w stanie spoczynku stosuje się odpowiednio przepisy o odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów, z tym że zamiast kar przewidzianych dla sędziów sąd dyscyplinarny orzeka kary: 1) upomnienia, 2) nagany, 3) zawieszenia waloryzacji uposażenia na okres od 1 roku do 3 lat, 4) pozbawienia prawa do stanu spoczynku wraz z prawem do uposażenia (§ 3). Ponadto, zgodnie z art. 783 § 4 ustawy o u.s.p. z 1985 r., skazanie sędziego w stanie spoczynku prawomocnym wyrokiem sądu na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych za przestępstwo popełnione przed przejściem w stan spoczynku lub prawomocne orzeczenie kary wydalenia ze służby za przewinienia popełnione w tym okresie powoduje utratę uprawnień do stanu spoczynku i uposażenia sędziego. Na mocy art. 83 § 1 ustawy z 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych do orzekania w sprawach dyscyplinarnych sędziów były powołane sądy dyscyplinarne: w pierwszej instancji – Sąd Dyscyplinarny, w drugiej – Wyższy Sąd Dyscyplinarny.
Sąd Okręgowy w Suwałkach w toku postępowania wszczętego z powództwa W. Koleśnika o zapłatę określonej kwoty, tytułem uposażenia należnego sędziemu w stanie spoczynku powziął wątpliwość, czy zastosowanie sankcji polegającej na pozbawieniu prawa do stanu spoczynku i do uposażenia w stanie spoczynku, przez organ nie będący sądem w rozumieniu art. 175 ust. 1 Konstytucji, nie spowodowało ograniczenia zagwarantowanego Konstytucją prawa do sądu (art. 45 Konstytucji) oraz naruszenia wynikającej z art. 180 ust. 2 Konstytucji zasady, iż „złożenie sędziego z urzędu może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu”.
2. Pytanie prawne Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach, rozpatrującego pozew o zasądzenie uposażenia należnego sędziom w stanie spoczynku, dotyczy w istocie przepisów, które znalazły zastosowanie w postępowaniu dyscyplinarnym prowadzonym w 2001 r. przed Sądem Dyscyplinarnym i Wyższym Sądem Dyscyplinarnym w Warszawie. Pytający Sąd powziął wątpliwość co do zgodności z Konstytucją przepisów, które dotyczyły rodzaju kar dyscyplinarnych, wymierzanych sędziom w stanie spoczynku (art. 783 § 2, 3, i 4 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych), jak i trybu orzekania w sprawach dyscyplinarnych, obowiązującego w dacie wydania orzeczenia w przedmiotowej sprawie (art. 83 ust. 1 wymienionej ustawy).
Zgodnie z art. 193 Konstytucji i art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Postępowanie toczące się przed Trybunałem Konstytucyjnym w wyniku wniesienia pytania prawnego jest więc kontrolą związaną z konkretną sprawą, zawisłą przed sądem, na gruncie której pojawiła się wątpliwość co do legalności lub co do konstytucyjności przepisu prawnego, który ma być zastosowany w tej właśnie sprawie (por. wyrok z 6 marca 2002 r., P 7/00, OTK ZU nr 2/A/2002, s. 163). Konieczny jest zatem element zależności pomiędzy odpowiedzią na pytanie prawne, a rozstrzygnięciem sprawy rozpatrywanej przez sąd, tzw. przesłanka funkcjonalna. Zależność taką powinien wykazać sąd zadający pytanie prawne. Zgodnie z art. 32 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, pytanie prawne powinno również wskazywać, w jakim zakresie odpowiedź na pytanie może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą pytanie zostało postawione (por. wyrok z 12 marca 2002 r., P 9/01, OTK ZU nr 2/A/2002, s. 197).
Zadający pytanie prawne Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach nie wykazał tej zależności, skupiając się na uzasadnieniu niezgodności zakwestionowanych przepisów z powołanymi wzorcami konstytucyjnymi. Tymczasem z nakazu wskazania przez sąd, „w jakim zakresie odpowiedź na pytanie może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy”, wynika procesowy obowiązek uzasadnienia związku pytania z rozstrzygnięciem sprawy. Gdyby ocena relewantności (istotności) pytania prawnego wiązała się z koniecznością analizy akt sprawy w celu ustalenia istnienia lub braku kwestii konstytucyjnej, mającej znaczenie dla prognozy rozstrzygnięcia, to trzeba byłoby uznać ją za ingerencję w sferę sędziowskiej niezawisłości i tym samym wykluczyć (Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Warszawa 1999, Wydawnictwo Sejmowe, s. 117).
Sąd Okręgowy w Suwałkach nie wyjaśnił, jaki związek – z prowadzonym postępowaniem o zapłatę uposażenia – ma ocena przepisów, na podstawie których zapadło prawomocne orzeczenie o wymierzeniu kary dyscyplinarnej pozbawienia prawa do stanu spoczynku wraz z prawem do uposażenia, a także nie wykazał, że kwestionowane przepisy znajdą zastosowanie w prowadzonym postępowaniu sądowym.
Trybunał Konstytucyjny kontroluje zgodność z Konstytucją aktów normatywnych, które wiążą się z konkretnym kazusem. Konstytucyjność prawa jest tu powiązana z prawem podmiotowym (roszczeniem, wnioskiem w konkretnej sprawie). Cel pytania prawnego urzeczywistnia się wyłącznie wtedy, kiedy doprowadzić może do oceny przepisu mającego zastosowanie w danej sprawie. Niewątpliwie, art. 783 § 2, 3, 4 oraz art. 83 § 1 ustawy z 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, nie będą stosowane w postępowaniu przed Sądem Pracy.
Z tego punktu widzenia pytanie prawne Sądu Okręgowego w Suwałkach nie spełnia funkcjonalnej przesłanki dopuszczalności przedstawienia Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego. „Przedstawienie przez sąd pytania prawnego w kwestii zgodności aktu normatywnego (przepisu prawnego) z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami jest dopuszczalne wyłącznie w sytuacji, gdy sąd powziął przekonanie, iż niezgodność ta dotyczy właśnie tego aktu normatywnego (przepisu prawnego), który ma być podstawą rozstrzygnięcia w sprawie rozpoznawanej przez ten sąd. Przedmiotem pytania prawnego sądu nie może być przeto jakikolwiek akt normatywny, a zwłaszcza akt normatywny, który nie ma bezpośredniego znaczenia dla rozstrzygnięcia w rozpoznawanej przez sąd sprawie i z tej przyczyny nie będzie podstawą prawną rozstrzygnięcia” (A. Wasilewski, Przedstawianie pytań prawnych Trybunałowi Konstytucyjnemu przez sądy (art. 193 Konstytucji RP), PiP z. 8/1999, s. 32).
Oznacza to procesowy obowiązek uzasadnienia związku pytania prawnego z rozstrzygnięciem. Istnienie określonej zależności pomiędzy odpowiedzią na pytanie prawne a rozstrzygnięciem rozpoznawanej sprawy stanowi cechę charakterystyczną konkretnej kontroli norm.
Wątpliwość konstytucyjna podniesiona w pytaniu prawnym Sądu Okręgowego w Suwałkach dotyczy przepisów zastosowanych w postępowaniu dyscyplinarnym, które zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem Wyższego Sądu Dyscyplinarnego w Warszawie. Tymczasem postępowanie toczące się przed tym Sądem związane jest z wniesieniem pozwu o zapłatę z tytułu uposażenia należnego sędziom przeniesionym w stan spoczynku. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach, oceniając zasadność roszczenia pozwu o zapłatę uposażenia, nie ma uprawnień do zmiany czy unieważnienia prawomocnego orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego wydanego w sprawie powoda w 2001 r. Obwiniony w postępowaniu dyscyplinarnym mógł wykorzystać dostępne środki odwoławcze i wykorzystał je. Natomiast uprawnione organy nie skorzystały z prawa wniesienia rewizji nadzwyczajnej (art. 98 § 1 ustawy o u.s.p. z 1985 r.) ani też nie występowały o wznowienie postępowania (art. 99 ustawy o u.s.p. z 1985 r.). Zakwestionowanie przepisów zastosowanych w postępowaniu dyscyplinarnym było uzasadnione ewentualnie w pytaniu prawnym sądu dyscyplinarnego lub w skardze konstytucyjnej wniesionej w ustawowym terminie do Trybunału Konstytucyjnego po zakończeniu postępowania dyscyplinarnego.
Jeszcze raz należy podkreślić, że skierowanie pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego jest dopuszczalne jedynie w sytuacji, gdy wątpliwość dotycząca aktu normatywnego pozostaje w związku z konkretnym toczącym się postępowaniem. Chodzi tu o ścisły związek pytań prawnych z postępowaniem toczącym się w indywidualnej sprawie, wyrażający się tym, że przedmiotem pytania może być tylko taka wątpliwość konstytucyjna, która jest ważna dla dalszego biegu tego postępowania (Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym ..., s. 117). Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie stwierdzał, iż istnienie zależności pomiędzy odpowiedzią na pytanie prawne, a rozstrzygnięciem rozpoznawanej sprawy stanowi cechę charakterystyczną i konieczną konkretnej kontroli norm prawnych. Nie jest natomiast dopuszczalne inicjowanie za pomocą pytań prawnych kontroli generalno-abstrakcyjnej przed Trybunałem (postanowienie TK z 29 listopada 2001 r., OTK ZU nr 8/2001, poz. 268).
3. Pytający Sąd pominął ponadto fakt, że przepisy art. 783 § 2, 3, i 4 i art. 83 § 1 ustawy z 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych utraciły moc prawną wraz z uchyleniem ustawy na podstawie art. 211 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.).
W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, przepis, który utracił moc obowiązującą może podlegać ocenie, jeżeli znajduje zastosowanie do sytuacji z przeszłości, teraźniejszości lub przyszłości. Z treści przepisów przejściowych zamieszczonych w ustawie z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych wynika, że zakwestionowane w pytaniu prawnym przepisy nie znajdują już zastosowania w postępowaniu dyscyplinarnym (ustawa weszła w życie 1 października 2001 r.), chyba że są jeszcze sprawy o których mowa w art. 204 § 3 i 4 nowej ustawy. Pytający Sąd nie próbował wykazać, że takie postępowania toczą się nadal.
Biorąc pod uwagę powyższe względy, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.