Pełny tekst orzeczenia

325





POSTANOWIENIE


z dnia 29 września 2004 r.

Sygn. akt Ts 99/04



Trybunał Konstytucyjny w składzie:




Adam Jamróz,


po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jolanty Szumko w sprawie zgodności:
art. 3, art. 471 oraz art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) z art. 24, art. 32 ust. 1 i 2, art. 63, art. 2, art. 20, art. 65 ust. 5 i art. 87 ust. 1 Konstytucji,


p o s t a n a w i a:


odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 8 maja 2004 r. zakwestionowano zgodność art. 3, art. 471 oraz art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) z art. 24, art. 32 ust. 1 i 2, art. 63, art. 2, art. 20, art. 65 ust. 5 i art. 87 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w oparciu o następujący stan faktyczny: skarżąca była zatrudniona w nieposiadającym osobowości prawnej Gminnym Zespole Oświaty w Smołdzinie stanowiącym jednostkę organizacyjną Gminy. Kiedy zespół ten został rozwiązany, skarżącej wypowiedziano stosunek pracy, uzasadniając to likwidacją pracodawcy, pomimo że zadania realizowane przez ten zespół zostały przeniesione do innej jednostki organizacyjnej. Skarżąca wystąpiła do sądu z powództwem o przywrócenie do pracy i odszkodowanie w związku ze sprzecznym z prawem rozwiązaniem stosunku pracy. Sąd Rejonowy w Słupsku – V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 20 maja 2002 r. (sygn. akt P 188/01) uznał za niemożliwe przywrócenie do pracy skarżącej i zasądził odszkodowanie w wysokości jednego miesięcznego wynagrodzenia. W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia sąd wskazał, iż Gminny Zespół Oświaty został przejęty przez pozwaną szkołę, co uniemożliwia rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 41 k.p., a tym samym uzasadnia tezę o wypowiedzeniu skarżącej umowy o pracę z naruszeniem prawa. Odwołując się do przepisów kodeksu cywilnego, sąd zasądził także odsetki ustawowe od 20 maja, oddalając powództwo o odsetki ustawowe za okres sprzed tej daty. Wniesiona przez skarżącą apelacja została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Słupsku – V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 24 października 2002 r. (sygn. akt V Pa 126/02), w uzasadnieniu którego podkreślono jednak błędne przyjęcie przez sąd I instancji, iż nastąpiło przejście Gminnego Zespołu Oświaty do Szkoły Podstawowej w trybie art. 231 k.p. Postanowieniem z 4 sierpnia 2003 r. (sygn. akt I PK 247/03), doręczonym skarżącej 4 lutego 2004 r., Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia wniesionej kasacji do rozpoznania, stwierdzając, iż przedstawione przez skarżącą kwestie nie stanowią zagadnień prawnych, które wymagałyby rozwiązania w drodze wyrażenia poglądu prawnego przez Sąd Najwyższy.
Uzasadniając niekonstytucyjność art. 3 k.p., skarżąca wskazuje, iż dopuszczenie przezeń do obrotu w charakterze pracodawcy jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej pozwala na obejście prawa i uchylenie się od odpowiedzialności lub ograniczenie jej wobec pracownika. Przepis ten pozbawia pracownika, zdaniem skarżącej, prawa do stosunku pracy z tworzącą i znoszącą jednostki organizacyjne osobą prawną. Kolejnemu z zaskarżonych przepisów – art. 471 k.p. zarzuca ograniczenie odpowiedzialności pracodawcy wobec pracownika za szkodę wyrządzoną nieuzasadnionym i niezgodnym z prawem wypowiedzeniem stosunku pracy, a także pozbawienie prawa do odsetek od odszkodowania za wynikłe z długotrwałego procesu opóźnienie. Skarżąca wywodzi, iż dopuszczenie do obrotu jednostki nieposiadającej osobowości prawnej nie może prowadzić do ograniczenia odpowiedzialności stojących za nią osób wobec kontrahentów, zaś modyfikacje odnoszące się do stosunków pracy nie mogą prowadzić do podważenia cywilnoprawnego charakteru stosunku pracy jako stosunku prawnego pomiędzy osobami, o których mowa w art. 1 k.c. Skarżąca kwestionuje też zasadę wyrażoną w art. 300 k.p., zgodnie z którą kodeks cywilny znajduje zastosowanie tylko w sprawach nieuregulowanych w kodeksie pracy, jako uniemożliwiającą pełną cywilnoprawną ochronę stosunku pracy.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 29 czerwca 2004 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez m.in. dokładne określenie, które z przysługujących skarżącej wolności i praw o charakterze podmiotowym zostały naruszone na skutek wydania wskazanego w skardze jako ostateczne rozstrzygnięcie, oraz określenie sposobu tego naruszenia, a także nadesłanie uzasadnień do wskazanych rozstrzygnięć.
W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skarżąca wskazuje na naruszenie: zasady równości wobec prawa i zakazu niedyskryminowania kogokolwiek z jakiejkolwiek przyczyny, prawa do równej dla wszystkich ochrony praw majątkowych, a także na prawo do wynagradzania szkód wyrządzonych przez działanie organów władzy publicznej, które wynikają z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 2 i art. 77 ust. 1 Konstytucji. Skarżąca wskazuje także na naruszenie prawa do ochrony stosunku pracy i wyboru miejsca pracy określone w art. 20, art. 24 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji, które zostały naruszone przez pozbawienie jej prawa do restytucji stosunku pracy za symbolicznym jedynie odszkodowaniem. W końcowej części pisma skarżąca wskazuje na naruszenie przez orzekające w sprawie sądy określonego w art. 2, art. 4, art. 7, art. 8, art. 37, art. 45 ust. 1 oraz art. 87 ust. 1 Konstytucji „prawa do równego i sprawiedliwego traktowania w oparciu o przepisy prawa pracy w sprawiedliwym procesie sądowym”, poprzez stosowanie w sposób dowolny i uznaniowy przepisów k.p. oraz przepisów o odsetkach i kosztach postępowania.
W dniu 14 maja 2004 r. skarżąca wystąpiła z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Przekazanie skargi konstytucyjnej do merytorycznego rozpoznania wymaga spełnienia przez ten środek ochrony konstytucyjnych praw lub wolności szeregu warunków o charakterze formalnym i materialnym zawartych w art. 79 ust. 1 Konstytucji i skonkretyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Przesłankę o charakterze formalnym stanowi niewątpliwie wynikający z art. 46 ust. 1 ustawy o TK wymóg wniesienia skargi w terminie trzech miesięcy od daty doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia, decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej. W niniejszej skardze warunek ten nie został spełniony.
Rozstrzygnięciem, z którego wydaniem skarżąca łączy naruszenie przysługujących jej praw lub wolności, jest wyrok Sądu Rejonowego w Słupsku – V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 20 maja 2002 r. (sygn. akt P 188/01). Postanowienie Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2003 r. (sygn. akt I PK 247/03) odmawiające przyjęcia kasacji do rozpoznania stanowi ostatnie z orzeczeń wydanych w ramach przysługującej skarżącej drogi prawnej. Ponieważ zostało one doręczone skarżącej 4 lutego 2004 r., zaś ze skargą konstytucyjną wystąpiono 8 maja 2004 r. przyjąć należy, iż skarga wniesiona została z przekroczeniem ustawowego terminu określonego w przepisach ustawy o TK, co samodzielnie uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Odnosząc się w dalszej kolejności do wniosku skarżącej o przywrócenie terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, należy przypomnieć, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego termin do wniesienia skargi konstytucyjnej, wynikający z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, ma charakter materialnoprawny, wyznaczający czasowe granice dla podjęcia przez skarżącego obrony naruszonych wolności lub praw konstytucyjnych. W uzasadnieniu tej tezy odwoływano się do istoty skargi konstytucyjnej, która nie jest zwykłym środkiem zaskarżenia w normalnym toku instancji. Z charakteru tego terminu wynika zaś niemożność jego przywrócenia (zob. np. postanowienia TK z: 15 lipca 1998 r., sygn. Ts 79/98, OTK ZU nr 5/1998, poz. 87; 16 grudnia 1998 r., sygn. Ts 149/1998, OTK ZU nr 1/1999, poz. 17; 11 lipca 2000 r., sygn. Ts 53/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 232).
Niezależnie od powyższej okoliczności samodzielnie przesądzającej o niemożności nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, wskazać należy na oczywistą bezzasadność większości podniesionych w skardze zarzutów, która uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie przepisów, w stosunku do których zostały one wysunięte.
Przede wszystkim należy wskazać na bezpodstawność zarzutu jakoby uznanie przez art. 3 k.p. jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej za pracodawcę doprowadziło do naruszenia wskazanych w skardze praw lub wolności konstytucyjnych, szczególnie gdy weźmie się pod uwagę, że orzeczenie, z którego wydaniem skarżąca wiąże naruszenie tych praw, obowiązkiem wypłaty odszkodowania obciążyło m.in. osobę prawną, która stworzyła jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej. Trudno zatem za zasadne przyjąć twierdzenie, iż przepis ten pozwala na obejście prawa i uchylenie się od odpowiedzialności lub ograniczenie jej w stosunku do pracownika. Takie ograniczenie może mieć źródło w innych przepisach kodeksu pracy, jednakże nie wynika z brzmienia zaskarżonego przepisu.
W ocenie Trybunału nie ma także podstaw do przyjęcia, iż zaskarżony art. 300 k.p. miał wpływ na treść rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżąca wiąże naruszenie przysługujących jej praw lub wolności konstytucyjnych. Unormowanie kwestii odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy w przepisach prawa pracy jako lex specialis wyłączałoby i tak zastosowanie odpowiedniego przepisu kodeksu cywilnego. Zaskarżony art. 300 k.p. nie kształtuje w tym zakresie sytuacji prawnej skarżącej.
Trybunał Konstytucyjny chciałby także wskazać na niezasadność wysuniętego w stosunku do art. 471 k.p. zarzutu, że przepis prowadzi do pozbawienia skarżącej prawa do odsetek od odszkodowania za wynikłe z długotrwałego procesu opóźnienie. Treść przepisu wskazuje jednoznacznie, iż nie reguluje on w żadnym zakresie kwestii odsetek od wymierzanego na jego podstawie odszkodowania. Ponadto z uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w Słupsku – V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 20 maja 2002 r. (sygn. akt P 188/01) wynika, iż w kwestii wyliczenia odsetek zastosowano regulacje kodeksu cywilnego. Nieprzyznanie skarżącej odsetek za postulowany przez nią okres, z którym to faktem wiąże ona także naruszenie przysługujących jej praw, nie jest zatem efektem zastosowania ani art. 471 k.p, ani żadnego z zaskarżonych przepisów.
Na zakończenie Trybunał Konstytucyjny chciałby podkreślić, iż zarzuty wysunięte przeciwko postępowaniu sądów orzekających w sprawie nie zostały powiązane z treścią żadnego z zaskarżonych przepisów i dotyczą wyłącznie płaszczyzny stosowania prawa. Rozpatrzenie tak sformułowanych zarzutów wykracza poza kompetencje Trybunału Konstytucyjnego ze względu na konstrukcję skargi konstytucyjnej przyjętą w prawie polskim; jest to skarga na przepis prawa, mająca służyć wyeliminowaniu niekonstytucyjnych przepisów z sytemu prawa, a nie skarga na niewłaściwe zastosowanie tych przepisów.

Z tych względów należało orzec, jak w sentencji.