P 10/05
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
127/10/A/2005
POSTANOWIENIE
z dnia 29 listopada 2005 r.
Sygn. akt P 10/05
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Jerzy Ciemniewski – przewodniczący
Wiesław Johann
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska – sprawozdawca
Marek Mazurkiewicz
Mirosław Wyrzykowski,
po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 listopada 2005 r., pytania prawnego Sądu Rejonowego w Płońsku:
czy art. 97 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 maja 2004 r., w zakresie, w jakim nie przewiduje terminu dla banku do wystąpienia do sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, jest zgodny z art. 2 i art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638 oraz z 2001 r. Nr 98, poz. 1070) umorzyć postępowanie w sprawie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
UZASADNIENIE:
I
1. Pytanie prawne przedstawione Trybunałowi Konstytucyjnemu na podstawie postanowienia z 9 maja 2005 r. Sądu Rejonowego w Płońsku powstało w związku z toczącą się przed tym Sądem sprawą o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, wystawionemu 31 maja 2002 r. przez bank PKO SA przeciwko dłużnikowi, Mariuszowi Podgórskiemu. Podstawą żądania jest art. 96 i art. 97 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.; dalej: prawo bankowe). Wątpliwości Sądu dotyczą zgodności z Konstytucją art. 97 ust. 2 tejże ustawy w brzmieniu tego przepisu sprzed nowelizacji z 1 kwietnia 2004 r. Art. 97 ustawy przewiduje możliwość wystawiania przez banki, przy spełnieniu dodatkowych przesłanek, bankowych tytułów egzekucyjnych przeciwko ich dłużnikom, którzy poddali się egzekucji. Oświadczenie o poddaniu się egzekucji – według treści art. 97 ust. 2 sprzed nowelizacji – „powinno określać kwotę, do której dłużnik poddaje się egzekucji, wraz z ostatecznym terminem, do którego bank może wystawić bankowy tytuł egzekucyjny”. W ocenie Sądu Rejonowego w Płońsku, takie sformułowanie przepisu oznaczało istnienie luki w prawie, gdyż przepisy nie wskazywały daty, do której bank-wierzyciel mógł wystąpić do sądu o nadanie wystawionemu przez siebie tytułowi klauzuli wykonalności. W konsekwencji, banki dysponowały dużą i niekontrolowaną swobodą zaopatrywania bankowych tytułów egzekucyjnych datą wcześniejszą od wskazanej przez dłużnika w oświadczeniu. Na skutek tego możliwe było antydatowanie tytułów.
Sąd uważa, że pominięcie w treści przepisu określenia terminu, do którego bank może zwrócić się do sądu o nadanie klauzuli wykonalności, oznacza naruszenie wynikającej z art. 2 Konstytucji zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Przepis nie chroni bowiem kontrahentów banku przed obchodzeniem przez nie skutków ustalonego w oświadczeniu terminu wystawienia tytułu egzekucyjnego. Brak owej ochrony oznacza ponadto naruszenie art. 76 Konstytucji, statuującego zasadę ochrony konsumentów. Kontrahenci banków, w znaczącej grupie, mają pozycję konsumentów. Przepisy powinny gwarantować im rzeczywistą ochronę. Tymczasem, jak stwierdza Sąd Rejonowy, „w efekcie luki prawnej, wyraźnie uprzywilejowaną pozycję mają banki”. Poza ogólnie silniejszą pozycją banków, wynikającą zarówno z ich sytuacji ekonomicznej, jak i z posiadania stałej obsługi prawnej, korzystają one z dodatkowego przywileju, jakim jest możliwość wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych i kierowania ich do egzekucji nawet z pominięciem terminu wynikającego z oświadczenia klienta o poddaniu się egzekucji.
Formułujący pytanie prawne Sąd Rejonowy w Płońsku podkreśla, że kwestionowana regulacja prawna została zastąpiona nową. Art. 97 ust. 2 prawa bankowego został zmieniony ustawą z 1 kwietnia 2004 r., obowiązującą od 1 maja 2004 r. Nowy przepis jest – w ocenie Sądu – sformułowany prawidłowo, gdyż wymaga, by w oświadczeniu dłużnika banku o poddaniu się egzekucji wskazywano termin, do którego bank może wystąpić do sądu o nadanie wystawionemu przez siebie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Sąd Rejonowy stoi na stanowisku, że udzielenie przez Trybunał Konstytucyjny odpowiedzi na pytanie prawne jest dopuszczalne i celowe, mimo zmiany treści budzącego wątpliwości przepisu prawa bankowego. Przepis ten bowiem, w dawnym brzmieniu, nadal funkcjonuje w obrocie i stanowi podstawę nadawania klauzul wykonalności. SN w uchwale z 9 lutego 2005 r. nakazał oceniać oświadczenia o poddaniu się egzekucji, na podstawie których wystawia się bankowe tytuły egzekucyjne, według przepisów obowiązujących w dacie składania tychże oświadczeń.
W końcowej części uzasadnienia pytania prawnego Sąd Rejonowy w Płońsku wskazuje na uzależnienie rozstrzygnięcia zawisłej przed nim sprawy od stanowiska Trybunału Konstytucyjnego. W razie uznania niezgodności art. 97 ust. 2 prawa bankowego w brzmieniu sprzed 1 maja 2004 r. z Konstytucją, Sąd oddali wniosek o nadanie klauzuli wykonalności. Natomiast uznanie przez Trybunał, że kwestionowany przepis nie narusza Konstytucji, oznacza konieczność nadania tejże klauzuli.
2. Prokurator Generalny w piśmie z 4 listopada 2005 r. wniósł o umorzenie postępowania w sprawie z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia.
Prokurator Generalny przyznaje, że – mimo zmiany treści kwestionowanego przepisu – nie zachodzi formalnoprawna podstawa umorzenia postępowania, jaką jest utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego, którego kontroli ma dokonać Trybunał Konstytucyjny. Prawdą jest bowiem, że w praktyce – zgodnie z uchwałą SN – oświadczenia o poddaniu się egzekucji, złożone przed zmianą kwestionowanego przepisu, nadal są podstawą wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych, nadal uzyskują klauzule wykonalności i stanowią podstawę prowadzenia egzekucji.
Prokurator Generalny dostrzega jednak inną, materialnoprawną podstawę umorzenia postępowania. Jest nią fakt, że Sąd Rejonowy nie kwestionuje zwerbalizowanej treści przepisu, ale pominięcie w niej terminu, do którego bank może występować z wnioskiem o nadanie w orzecznictwie klauzuli wykonalności. Trybunał Konstytucyjny – jak przypomina Prokurator – w swym orzecznictwie wielokrotnie podkreślał, że nie posiada kompetencji do zastępowania ustawodawcy i uzupełniania przepisów nowymi treściami; Trybunał nie jest ustawodawcą pozytywnym. Stwierdzenie zaś niezgodności z Konstytucją aktu normatywnego, czy jego części, tylko z powodu pominięcia w nim konkretnego postanowienia, jest dopuszczalne i celowe tylko wówczas, gdy stan prawny powstały po wyeliminowaniu kwestionowanej regulacji okaże się zdecydowanie bliższy wymaganiom konstytucyjnym. Taka sytuacja, zdaniem Prokuratora, nie zachodzi w rozpatrywanej sprawie.
Prokurator zwraca też uwagę, że wątpliwości Sądu Rejonowego wiążą się nie tyle z treścią art. 97 ust. 2 prawa bankowego, co z nieuczciwą praktyką banków, które wykorzystują brak terminu dochodzenia przed sądem klauzuli wykonalności. Prokurator przyznaje rację Sądowi, że ustawodawca powinien eliminować rozwiązania prawne stwarzające możliwość nadużyć. Brak regulacji w zakresie terminu występowania przez banki do sądu o nadanie klauzuli wykonalności Prokurator Generalny ocenia jednak nie jako lukę w prawie, lecz zaniechanie ustawodawcy, które nie podlega kontroli Trybunału Konstytucyjnego.
W konsekwencji, zdaniem Prokuratora Generalnego, postępowanie w sprawie powinno być umorzone na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia.
II
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Kwestionowana regulacja prawna – pytanie prawne Sądu Rejonowego w Płońsku dotyczy zgodności z Konstytucją jednego z trzech ustępów art. 97 prawa bankowego. Należyte uchwycenie znaczenia przepisu budzącego wątpliwości Sądu wymaga rozpatrzenia go na tle treści całego artykułu w powiązaniu z poprzedzającym go przepisem, wprowadzającym instytucję bankowego tytułu egzekucyjnego (dalej – b.t.e.). Wypada dodać, że brzmienie art. 96 i art. 97 ust. 1 prawa bankowego nie uległo zmianie w toku nowelizacji z 1 kwietnia 2004 r. (Dz. U. 2004 r. Nr 91, poz. 870).
Tak więc art. 96 ust. 1 prawa bankowego stanowi, że „Na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych banki mogą wystawiać bankowe tytuły egzekucyjne”. W kolejnym ustępie ustawodawca wskazał niezbędne elementy treści b.t.e. Są to: oznaczenie banku wystawiającego, na rzecz którego ma być prowadzona egzekucja, wskazanie dłużnika zobowiązanego do zapłaty, wysokość zobowiązań wraz z odsetkami i terminami płatności, data wystawienia b.t.e., oznaczenie czynności bankowej, z której wynika dochodzone roszczenie wraz ze wzmianką o jego wymagalności. B.t.e. musi być opatrzony pieczęcią banku i podpisami osób uprawnionych do działania w imieniu banku.
Kolejny przepis, reguluje warunki prowadzenia egzekucji na podstawie b.t.e. Zgodnie z art. 97 ust. 1 „Bankowy tytuł egzekucyjny może być podstawą egzekucji prowadzonej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności wyłącznie przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonywała czynności bankowej albo jest dłużnikiem banku z tytułu zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z czynności bankowej i złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz gdy roszczenie objęte tytułem wynika bezpośrednio z tej czynności bankowej lub jej zabezpieczenia”. Treść oświadczenia o poddaniu się egzekucji reguluje art. 97 ust. 2 prawa bankowego. W brzmieniu kwestionowanym w niniejszej sprawie, obowiązującym do 1 maja 2004 r., stanowił on, że oświadczenie to „powinno określać kwotę, do której dłużnik poddaje się egzekucji wraz z ostatecznym terminem, do którego bank może wystawić bankowy tytuł egzekucyjny”. Natomiast po zmianie dokonanej ustawą z 1 kwietnia 2004 r., przepis brzmi: „Oświadczenie, o którym mowa w ust. 1, powinno określać kwotę zadłużenia, do której bank może wystawić tytuł egzekucyjny oraz termin, do którego bank może wystąpić o nadanie temu tytułowi klauzuli wykonalności”. Obraz stanu prawnego trzeba uzupełnić wskazaniem, że w art. 97 ust. 3 prawa bankowego ustawodawca zdecydował, że „Wniosek banku o nadanie klauzuli wykonalności, o której mowa w ust. 1, sąd rozpoznaje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia”. Przepis ten nie był zmieniany; stanowi zresztą powtórzenie art. 7811 k.p.c., dodanego przez ustawę z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U. Nr 149, poz. 703 ze zm.).
Powyższa prezentacja unormowań dotyczących b.t.e. jest niezbędna, by ustalić znaczenie kwestionowanego przepisu dla kształtu prawnego tej instytucji i przejść do oceny jego konstytucyjności.
2. Dotychczasowe rozstrzygnięcia TK dotyczące b.t.e. – Trybunał Konstytucyjny uważa za konieczne przypomnienie na wstępie rozważań, że regulacje prawne dotyczące uproszczonego trybu egzekucji należności bankowych były już poddawane kontroli konstytucyjnej. W niniejszej sprawie – pomijając orzeczenia zapadłe na tle dawnego prawa (ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. – Prawo bankowe, Dz. U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359 ze zm), które uprawniało banki do wydawania tytułów wykonawczych – należy przypomnieć w szczególności, że przedmiotem kontroli konstytucyjnej był bankowy tytuł egzekucyjny wydawany w oparciu o art. 97 ust. 1 prawa bankowego. W wyroku z 26 stycznia 2005 r., wydanym na skutek pytania prawnego w sprawie o sygn. P 10/04 (OTK ZU nr 1/A/2005, poz. 7), Trybunał uznał, że art. 96 w związku z art. 97 ust. 1 prawa bankowego jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 76 Konstytucji oraz, że przepisy te nie są niezgodne z art. 2 Konstytucji. Rozstrzygnięcie to ma, w ocenie Trybunału, istotne znaczenie dla rozpatrywanej obecnie sprawy. Kwestionowany w niej przepis, co wykazano wyżej, nie stanowi bowiem samoistnej regulacji, lecz jest częścią unormowania dotyczącego wystawiania b.t.e. W świetle rozstrzygnięcia zawartego w powołanym wyroku Trybunału Konstytucyjnego punktem wyjścia do analizy konstytucyjności art. 97 ust. 2 prawa bankowego musi być stwierdzenie, że samo upoważnienie banków do wydawania b.t.e. jest zgodne z Konstytucją, w szczególności nie narusza powołanych w niniejszej sprawie jako wzorce kontroli art. 2 i art. 76 Konstytucji. W wyroku z 26 stycznia 2005 r. Trybunał uznał, że wynikające z art. 96 i art. 97 ust. 1 prawa bankowego „uprzywilejowanie” banków jest – zarówno w świetle prawa wewnętrznego, jak i prawa europejskiego – dopuszczalne, gdyż nie osłabia ono nadmiernie pozycji klienta banku w porównaniu z rozwiązaniami standardowymi stosowanymi wobec innych dłużników. W powołanym wyroku Trybunał Konstytucyjny położył nacisk na istnienie instrumentów skutecznej ochrony klienta, a przede wszystkim – na obciążający bank obowiązek udzielenia informacji. Chodzi o to, by klient banku miał świadomość trybu prowadzenia przeciw niemu ewentualnej egzekucji. Jego prawa są należycie chronione, gdy miał możliwość dokonania świadomego wyboru; zawierając umowę z bankiem znał jej konsekwencje, w szczególności wiązał oświadczenie o poddaniu się egzekucji z zaciąganym zobowiązaniem i wiedział o możliwości wystawienia przeciw niemu b.t.e. W konsekwencji, klient banku nie powinien być zaskoczony zastosowanym trybem dochodzenia przeciw niemu roszczeń.
3. Znaczenie art. 97 ust. 2 prawa bankowego – Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że podstawą prawną nadawania b.t.e. klauzuli wykonalności jest art. 97 ust. 1 prawa bankowego, a zatem przepis, którego konstytucyjność została potwierdzona przez Trybunał i obecnie nie jest kwestionowana. To w tym przepisie ustawodawca wskazał przesłanki, od których zależy możliwość ubiegania się przez bank o nadanie przez sąd klauzuli. Są to trzy wymagania. Po pierwsze, ustawa wymaga, by osoba, przeciwko której klauzula ma być nadana, była dłużnikiem banku, czy to dłużnikiem głównym, czy z tytułu udzielonego zabezpieczenia. Po drugie, roszczenie banku musi bezpośrednio wynikać z czynności bankowej. Po trzecie, dłużnik musi złożyć oświadczenie o poddaniu się egzekucji (por. M. Bączyk [w:] Prawo bankowe, Komentarz, LexisNexis 2002, s. 391). Trybunał zwraca uwagę, że takie określenie zakresu dopuszczalności wystawiania b.t.e., zwłaszcza podkreślenie, że b.t.e. może być wystawione „wyłącznie przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonywała czynności prawnej”, oznacza istotne ograniczenie uprawnień banku w zestawieniu ze stanem prawnym poprzednio obowiązującym, tj. istniejącym na gruncie art. 53 ust. 2 prawa bankowego z 1989 r. Oznacza w szczególności, że bank nie może wystawić b.t.e. np. przeciwko osobie, która przejęła dług „bezpośredniego” dłużnika, ani przeciwko osobie, której wierzycielem bank stał się na skutek przelewu dokonanego przez pierwotnego wierzyciela (np. cesja na zabezpieczenie). Ogólnie ujmując, aby stać się „adresatem” b.t.e. trzeba wcześniej zawrzeć umowę z bankiem (np. kredytu, pożyczki, poręczenia) i poddać się egzekucji. Prezentacja przesłanek wystawienia b.t.e. zawartych w art. 97 ust. 1 prawa bankowego wskazuje jednocześnie, że konkretna treść oświadczenia o poddaniu się egzekucji nie stanowi warunku, od którego uzależnione jest uprawnienie banku do wnoszenia o nadanie b.t.e. klauzuli wykonalności. Można powiedzieć, że w braku art. 97 ust. 2 prawa bankowego treść pisemnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji byłaby dowolna. W świetle unormowania z art. 97 ust. 1 prawa bankowego kwestionowany przez Sąd przepis, tj. art. 97 ust. 2 prawa bankowego, określający treść oświadczenia o poddaniu się egzekucji, jawi się zatem jako gwarancja udzielona dłużnikowi, a ściślej – przepis chroniący go przed blankietowym poddaniem się egzekucji. Trybunał Konstytucyjny przyznaje, że obecna formuła art. 97 ust. 2 prawa bankowego, nadana mu w wyniku nowelizacji z 1 kwietnia 2004 r., zapewnia dłużnikowi ochronę silniejszą, bardziej efektywną. Nie zmienia to jednak faktu, że poprzednio obowiązujący i będący przedmiotem pytania prawnego przepis ma na celu interes dłużnika banku.
4. Dopuszczalność wydania rozstrzygnięcia – Dotychczasowe ustalenia w kwestii konstytucyjności art. 96 i art. 97 ust. 1 prawa bankowego oraz znaczenia art. 97 ust. 2 prawa bankowego rzutują w sposób wyraźny na dopuszczalność wydania orzeczenia w niniejszej sprawie. Dowodzą one bowiem, że – wbrew zapatrywaniu Sądu Rejonowego – także w razie uznania art. 97 ust. 2 prawa bankowego za niezgodny z Konstytucją, nadal istniałaby podstawa prawna do nadawania przez sądy b.t.e. klauzul wykonalności, a odpadłaby jedyna podstawa ochrony, wynikająca z kwestionowanego przepisu. Warunki, od których zależy możliwość wystawiania b.t.e. i ubieganie się o nadanie im klauzul wykonalności określone są w przepisach niekwestionowanych obecnie i uprzednio uznanych już przez Trybunał Konstytucyjny za zgodne z Konstytucją. W konsekwencji, nawet gdyby art. 97 ust. 2 prawa bankowego w brzmieniu, jakie miał do 1 maja 2004 r., został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, Sądy nadal byłyby zobowiązane do nadawania klauzul wykonalności b.t.e. wystawionym do tego czasu. Co więcej, obowiązek ten ciążyłby na nich nawet gdyby w oświadczeniu o poddaniu się egzekucji, którego treść należałoby wtedy uznać za dowolną, nie wskazano terminu wystawienia b.t.e. Obowiązek ten ciążyłby także na Sądzie Rejonowym w Płońsku w sprawie przed nim zawisłej, na tle której sformułowano pytanie prawne.
Tymczasem, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, uzasadnienie pytania prawnego w niniejszej sprawie zdaje się wskazywać, że Sąd Rejonowy w Płońsku odmiennie ocenia znaczenie kwestionowanego przepisu. W uzasadnieniu przyjęto bowiem założenie, że ewentualne uznanie art. 97 ust. 2 prawa bankowego za niezgodny z Konstytucją pociągnie za sobą oddalenie wniosku o nadanie b.t.e. klauzuli wykonalności. Jednak, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, jest to założenie błędne; mylne jest wyobrażenie Sądu Rejonowego w Płońsku co do wpływu rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie na los zawisłego przed nim postępowania. Nawet bowiem w przypadku, gdyby Trybunał podzielił wątpliwości tegoż Sądu, nie istniałaby podstawa do oddalenia wniosku banku o nadanie klauzuli wykonalności.
Zgodnie z art. 193 Konstytucji – „Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją (…), jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem”. Zasada ta jest powtórzona niemal dosłownie w art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Ponadto art. 32 ust. 3 tejże ustawy stanowi, że pytanie prawne powinno wskazywać, „w jakim zakresie odpowiedź na pytanie może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą pytanie zostało postawione”. Z powołanych przepisów wynika wymaganie ścisłego związku między wynikiem badania przez Trybunał konstytucyjności przepisu a wynikiem konkretnego postępowania toczącego się przed sądem. Dotychczasowe ustalenia pozwalają stwierdzić, że w rozpatrywanej sprawie wymagana zależność nie występuje.
Podsumowując, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że – ponieważ źródłem uprawnienia banku w postępowaniu klauzulowym jest art. 97 ust. 1 prawa bankowego – ocena zgodności z Konstytucją art. 97 ust. 2 prawa bankowego nie może mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy zawisłej przed Sądem Rejonowym. Niezależnie od tego rozstrzygnięcia Sąd powinien nadać klauzulę wykonalności, jeśli spełnione są przesłanki z art. 97 ust. 1 prawa bankowego. Ewentualne uznanie kwestionowanego przepisu za niezgodny z Konstytucją zamiast wzmocnić ochronę dłużników, co jest celem pytania prawnego, zwiększyłoby swobodę banków, zwalniając je z zachowania rygorów dotyczących oświadczeń o poddaniu się egzekucji.
Brak związku między wynikiem badania konstytucyjności przepisu a rozstrzygnięciem sprawy zawisłej przed sądem formułującym pytanie prawne stanowi – w świetle art. 193 Konstytucji i art. 32 ust. 3 ustawy o TK – dostateczną podstawę umorzenia postępowania w sprawie wszczętej na skutek pytania prawnego.
5. Brak kompetencji Trybunału Konstytucyjnego do uzupełniania treści przepisów – W niniejszej sprawie istnieje jeszcze jedna przyczyna uzasadniająca takie zakończenie postępowania. Trybunał Konstytucyjny w pełni podziela stanowisko wyrażone przez Prokuratora Generalnego, że Sąd Rejonowy w Płońsku nie kwestionuje treści przepisu, jego zawartości normatywnej, lecz fakt pominięcia w nim elementu, który – w ocenie Sądu – jest niezbędny dla zapewnienia prawidłowego przebiegu egzekucji prowadzonej przez banki przeciwko ich klientom. Nie ulega wątpliwości, że uzupełnianie treści przepisów nie mieści się w kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Według popularnego określenia, jest on ustawodawcą negatywnym, tzn. eliminującym z porządku prawnego istniejące w nim a niezgodne z Konstytucją akty normatywne czy ich jednostki redakcyjne. Trybunał, co do zasady, nie jest natomiast powołany do stwierdzania naruszeń Konstytucji w przypadku, gdy ustawodawca zaniechał wprowadzenia określonego przepisu, czy jego fragmentu. Taka właśnie sytuacja występowała na tle art. 97 prawa bankowego, co stało się szczególnie wyraźne w chwili, gdy ustawodawca sam zdecydował się zmienić treść art. 97 ust. 2 prawa bankowego w ten sposób, by skuteczniej chronić dłużników banku. Niedopuszczalność ewentualnego stwierdzenia niezgodności z Konstytucją tego właśnie przepisu jest tym bardziej oczywista, że – jak to wyżej wykazano – jego uchylenie, przy zachowaniu mocy obowiązującej art. 97 ust. 1 prawa bankowego, oznaczałoby pogorszenie sytuacji dłużników, przeciwko którym b.t.e. wystawiono przed zmianą art. 97 ust. 2 prawa bankowego.
Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnął jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 29 listopada 2005 r.
Sygn. akt P 10/05
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Jerzy Ciemniewski – przewodniczący
Wiesław Johann
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska – sprawozdawca
Marek Mazurkiewicz
Mirosław Wyrzykowski,
po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 listopada 2005 r., pytania prawnego Sądu Rejonowego w Płońsku:
czy art. 97 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 maja 2004 r., w zakresie, w jakim nie przewiduje terminu dla banku do wystąpienia do sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, jest zgodny z art. 2 i art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638 oraz z 2001 r. Nr 98, poz. 1070) umorzyć postępowanie w sprawie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
UZASADNIENIE:
I
1. Pytanie prawne przedstawione Trybunałowi Konstytucyjnemu na podstawie postanowienia z 9 maja 2005 r. Sądu Rejonowego w Płońsku powstało w związku z toczącą się przed tym Sądem sprawą o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu, wystawionemu 31 maja 2002 r. przez bank PKO SA przeciwko dłużnikowi, Mariuszowi Podgórskiemu. Podstawą żądania jest art. 96 i art. 97 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.; dalej: prawo bankowe). Wątpliwości Sądu dotyczą zgodności z Konstytucją art. 97 ust. 2 tejże ustawy w brzmieniu tego przepisu sprzed nowelizacji z 1 kwietnia 2004 r. Art. 97 ustawy przewiduje możliwość wystawiania przez banki, przy spełnieniu dodatkowych przesłanek, bankowych tytułów egzekucyjnych przeciwko ich dłużnikom, którzy poddali się egzekucji. Oświadczenie o poddaniu się egzekucji – według treści art. 97 ust. 2 sprzed nowelizacji – „powinno określać kwotę, do której dłużnik poddaje się egzekucji, wraz z ostatecznym terminem, do którego bank może wystawić bankowy tytuł egzekucyjny”. W ocenie Sądu Rejonowego w Płońsku, takie sformułowanie przepisu oznaczało istnienie luki w prawie, gdyż przepisy nie wskazywały daty, do której bank-wierzyciel mógł wystąpić do sądu o nadanie wystawionemu przez siebie tytułowi klauzuli wykonalności. W konsekwencji, banki dysponowały dużą i niekontrolowaną swobodą zaopatrywania bankowych tytułów egzekucyjnych datą wcześniejszą od wskazanej przez dłużnika w oświadczeniu. Na skutek tego możliwe było antydatowanie tytułów.
Sąd uważa, że pominięcie w treści przepisu określenia terminu, do którego bank może zwrócić się do sądu o nadanie klauzuli wykonalności, oznacza naruszenie wynikającej z art. 2 Konstytucji zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Przepis nie chroni bowiem kontrahentów banku przed obchodzeniem przez nie skutków ustalonego w oświadczeniu terminu wystawienia tytułu egzekucyjnego. Brak owej ochrony oznacza ponadto naruszenie art. 76 Konstytucji, statuującego zasadę ochrony konsumentów. Kontrahenci banków, w znaczącej grupie, mają pozycję konsumentów. Przepisy powinny gwarantować im rzeczywistą ochronę. Tymczasem, jak stwierdza Sąd Rejonowy, „w efekcie luki prawnej, wyraźnie uprzywilejowaną pozycję mają banki”. Poza ogólnie silniejszą pozycją banków, wynikającą zarówno z ich sytuacji ekonomicznej, jak i z posiadania stałej obsługi prawnej, korzystają one z dodatkowego przywileju, jakim jest możliwość wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych i kierowania ich do egzekucji nawet z pominięciem terminu wynikającego z oświadczenia klienta o poddaniu się egzekucji.
Formułujący pytanie prawne Sąd Rejonowy w Płońsku podkreśla, że kwestionowana regulacja prawna została zastąpiona nową. Art. 97 ust. 2 prawa bankowego został zmieniony ustawą z 1 kwietnia 2004 r., obowiązującą od 1 maja 2004 r. Nowy przepis jest – w ocenie Sądu – sformułowany prawidłowo, gdyż wymaga, by w oświadczeniu dłużnika banku o poddaniu się egzekucji wskazywano termin, do którego bank może wystąpić do sądu o nadanie wystawionemu przez siebie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. Sąd Rejonowy stoi na stanowisku, że udzielenie przez Trybunał Konstytucyjny odpowiedzi na pytanie prawne jest dopuszczalne i celowe, mimo zmiany treści budzącego wątpliwości przepisu prawa bankowego. Przepis ten bowiem, w dawnym brzmieniu, nadal funkcjonuje w obrocie i stanowi podstawę nadawania klauzul wykonalności. SN w uchwale z 9 lutego 2005 r. nakazał oceniać oświadczenia o poddaniu się egzekucji, na podstawie których wystawia się bankowe tytuły egzekucyjne, według przepisów obowiązujących w dacie składania tychże oświadczeń.
W końcowej części uzasadnienia pytania prawnego Sąd Rejonowy w Płońsku wskazuje na uzależnienie rozstrzygnięcia zawisłej przed nim sprawy od stanowiska Trybunału Konstytucyjnego. W razie uznania niezgodności art. 97 ust. 2 prawa bankowego w brzmieniu sprzed 1 maja 2004 r. z Konstytucją, Sąd oddali wniosek o nadanie klauzuli wykonalności. Natomiast uznanie przez Trybunał, że kwestionowany przepis nie narusza Konstytucji, oznacza konieczność nadania tejże klauzuli.
2. Prokurator Generalny w piśmie z 4 listopada 2005 r. wniósł o umorzenie postępowania w sprawie z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia.
Prokurator Generalny przyznaje, że – mimo zmiany treści kwestionowanego przepisu – nie zachodzi formalnoprawna podstawa umorzenia postępowania, jaką jest utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego, którego kontroli ma dokonać Trybunał Konstytucyjny. Prawdą jest bowiem, że w praktyce – zgodnie z uchwałą SN – oświadczenia o poddaniu się egzekucji, złożone przed zmianą kwestionowanego przepisu, nadal są podstawą wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych, nadal uzyskują klauzule wykonalności i stanowią podstawę prowadzenia egzekucji.
Prokurator Generalny dostrzega jednak inną, materialnoprawną podstawę umorzenia postępowania. Jest nią fakt, że Sąd Rejonowy nie kwestionuje zwerbalizowanej treści przepisu, ale pominięcie w niej terminu, do którego bank może występować z wnioskiem o nadanie w orzecznictwie klauzuli wykonalności. Trybunał Konstytucyjny – jak przypomina Prokurator – w swym orzecznictwie wielokrotnie podkreślał, że nie posiada kompetencji do zastępowania ustawodawcy i uzupełniania przepisów nowymi treściami; Trybunał nie jest ustawodawcą pozytywnym. Stwierdzenie zaś niezgodności z Konstytucją aktu normatywnego, czy jego części, tylko z powodu pominięcia w nim konkretnego postanowienia, jest dopuszczalne i celowe tylko wówczas, gdy stan prawny powstały po wyeliminowaniu kwestionowanej regulacji okaże się zdecydowanie bliższy wymaganiom konstytucyjnym. Taka sytuacja, zdaniem Prokuratora, nie zachodzi w rozpatrywanej sprawie.
Prokurator zwraca też uwagę, że wątpliwości Sądu Rejonowego wiążą się nie tyle z treścią art. 97 ust. 2 prawa bankowego, co z nieuczciwą praktyką banków, które wykorzystują brak terminu dochodzenia przed sądem klauzuli wykonalności. Prokurator przyznaje rację Sądowi, że ustawodawca powinien eliminować rozwiązania prawne stwarzające możliwość nadużyć. Brak regulacji w zakresie terminu występowania przez banki do sądu o nadanie klauzuli wykonalności Prokurator Generalny ocenia jednak nie jako lukę w prawie, lecz zaniechanie ustawodawcy, które nie podlega kontroli Trybunału Konstytucyjnego.
W konsekwencji, zdaniem Prokuratora Generalnego, postępowanie w sprawie powinno być umorzone na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia.
II
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Kwestionowana regulacja prawna – pytanie prawne Sądu Rejonowego w Płońsku dotyczy zgodności z Konstytucją jednego z trzech ustępów art. 97 prawa bankowego. Należyte uchwycenie znaczenia przepisu budzącego wątpliwości Sądu wymaga rozpatrzenia go na tle treści całego artykułu w powiązaniu z poprzedzającym go przepisem, wprowadzającym instytucję bankowego tytułu egzekucyjnego (dalej – b.t.e.). Wypada dodać, że brzmienie art. 96 i art. 97 ust. 1 prawa bankowego nie uległo zmianie w toku nowelizacji z 1 kwietnia 2004 r. (Dz. U. 2004 r. Nr 91, poz. 870).
Tak więc art. 96 ust. 1 prawa bankowego stanowi, że „Na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych banki mogą wystawiać bankowe tytuły egzekucyjne”. W kolejnym ustępie ustawodawca wskazał niezbędne elementy treści b.t.e. Są to: oznaczenie banku wystawiającego, na rzecz którego ma być prowadzona egzekucja, wskazanie dłużnika zobowiązanego do zapłaty, wysokość zobowiązań wraz z odsetkami i terminami płatności, data wystawienia b.t.e., oznaczenie czynności bankowej, z której wynika dochodzone roszczenie wraz ze wzmianką o jego wymagalności. B.t.e. musi być opatrzony pieczęcią banku i podpisami osób uprawnionych do działania w imieniu banku.
Kolejny przepis, reguluje warunki prowadzenia egzekucji na podstawie b.t.e. Zgodnie z art. 97 ust. 1 „Bankowy tytuł egzekucyjny może być podstawą egzekucji prowadzonej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności wyłącznie przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonywała czynności bankowej albo jest dłużnikiem banku z tytułu zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z czynności bankowej i złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz gdy roszczenie objęte tytułem wynika bezpośrednio z tej czynności bankowej lub jej zabezpieczenia”. Treść oświadczenia o poddaniu się egzekucji reguluje art. 97 ust. 2 prawa bankowego. W brzmieniu kwestionowanym w niniejszej sprawie, obowiązującym do 1 maja 2004 r., stanowił on, że oświadczenie to „powinno określać kwotę, do której dłużnik poddaje się egzekucji wraz z ostatecznym terminem, do którego bank może wystawić bankowy tytuł egzekucyjny”. Natomiast po zmianie dokonanej ustawą z 1 kwietnia 2004 r., przepis brzmi: „Oświadczenie, o którym mowa w ust. 1, powinno określać kwotę zadłużenia, do której bank może wystawić tytuł egzekucyjny oraz termin, do którego bank może wystąpić o nadanie temu tytułowi klauzuli wykonalności”. Obraz stanu prawnego trzeba uzupełnić wskazaniem, że w art. 97 ust. 3 prawa bankowego ustawodawca zdecydował, że „Wniosek banku o nadanie klauzuli wykonalności, o której mowa w ust. 1, sąd rozpoznaje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia”. Przepis ten nie był zmieniany; stanowi zresztą powtórzenie art. 7811 k.p.c., dodanego przez ustawę z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U. Nr 149, poz. 703 ze zm.).
Powyższa prezentacja unormowań dotyczących b.t.e. jest niezbędna, by ustalić znaczenie kwestionowanego przepisu dla kształtu prawnego tej instytucji i przejść do oceny jego konstytucyjności.
2. Dotychczasowe rozstrzygnięcia TK dotyczące b.t.e. – Trybunał Konstytucyjny uważa za konieczne przypomnienie na wstępie rozważań, że regulacje prawne dotyczące uproszczonego trybu egzekucji należności bankowych były już poddawane kontroli konstytucyjnej. W niniejszej sprawie – pomijając orzeczenia zapadłe na tle dawnego prawa (ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. – Prawo bankowe, Dz. U. z 1992 r. Nr 72, poz. 359 ze zm), które uprawniało banki do wydawania tytułów wykonawczych – należy przypomnieć w szczególności, że przedmiotem kontroli konstytucyjnej był bankowy tytuł egzekucyjny wydawany w oparciu o art. 97 ust. 1 prawa bankowego. W wyroku z 26 stycznia 2005 r., wydanym na skutek pytania prawnego w sprawie o sygn. P 10/04 (OTK ZU nr 1/A/2005, poz. 7), Trybunał uznał, że art. 96 w związku z art. 97 ust. 1 prawa bankowego jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 76 Konstytucji oraz, że przepisy te nie są niezgodne z art. 2 Konstytucji. Rozstrzygnięcie to ma, w ocenie Trybunału, istotne znaczenie dla rozpatrywanej obecnie sprawy. Kwestionowany w niej przepis, co wykazano wyżej, nie stanowi bowiem samoistnej regulacji, lecz jest częścią unormowania dotyczącego wystawiania b.t.e. W świetle rozstrzygnięcia zawartego w powołanym wyroku Trybunału Konstytucyjnego punktem wyjścia do analizy konstytucyjności art. 97 ust. 2 prawa bankowego musi być stwierdzenie, że samo upoważnienie banków do wydawania b.t.e. jest zgodne z Konstytucją, w szczególności nie narusza powołanych w niniejszej sprawie jako wzorce kontroli art. 2 i art. 76 Konstytucji. W wyroku z 26 stycznia 2005 r. Trybunał uznał, że wynikające z art. 96 i art. 97 ust. 1 prawa bankowego „uprzywilejowanie” banków jest – zarówno w świetle prawa wewnętrznego, jak i prawa europejskiego – dopuszczalne, gdyż nie osłabia ono nadmiernie pozycji klienta banku w porównaniu z rozwiązaniami standardowymi stosowanymi wobec innych dłużników. W powołanym wyroku Trybunał Konstytucyjny położył nacisk na istnienie instrumentów skutecznej ochrony klienta, a przede wszystkim – na obciążający bank obowiązek udzielenia informacji. Chodzi o to, by klient banku miał świadomość trybu prowadzenia przeciw niemu ewentualnej egzekucji. Jego prawa są należycie chronione, gdy miał możliwość dokonania świadomego wyboru; zawierając umowę z bankiem znał jej konsekwencje, w szczególności wiązał oświadczenie o poddaniu się egzekucji z zaciąganym zobowiązaniem i wiedział o możliwości wystawienia przeciw niemu b.t.e. W konsekwencji, klient banku nie powinien być zaskoczony zastosowanym trybem dochodzenia przeciw niemu roszczeń.
3. Znaczenie art. 97 ust. 2 prawa bankowego – Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że podstawą prawną nadawania b.t.e. klauzuli wykonalności jest art. 97 ust. 1 prawa bankowego, a zatem przepis, którego konstytucyjność została potwierdzona przez Trybunał i obecnie nie jest kwestionowana. To w tym przepisie ustawodawca wskazał przesłanki, od których zależy możliwość ubiegania się przez bank o nadanie przez sąd klauzuli. Są to trzy wymagania. Po pierwsze, ustawa wymaga, by osoba, przeciwko której klauzula ma być nadana, była dłużnikiem banku, czy to dłużnikiem głównym, czy z tytułu udzielonego zabezpieczenia. Po drugie, roszczenie banku musi bezpośrednio wynikać z czynności bankowej. Po trzecie, dłużnik musi złożyć oświadczenie o poddaniu się egzekucji (por. M. Bączyk [w:] Prawo bankowe, Komentarz, LexisNexis 2002, s. 391). Trybunał zwraca uwagę, że takie określenie zakresu dopuszczalności wystawiania b.t.e., zwłaszcza podkreślenie, że b.t.e. może być wystawione „wyłącznie przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonywała czynności prawnej”, oznacza istotne ograniczenie uprawnień banku w zestawieniu ze stanem prawnym poprzednio obowiązującym, tj. istniejącym na gruncie art. 53 ust. 2 prawa bankowego z 1989 r. Oznacza w szczególności, że bank nie może wystawić b.t.e. np. przeciwko osobie, która przejęła dług „bezpośredniego” dłużnika, ani przeciwko osobie, której wierzycielem bank stał się na skutek przelewu dokonanego przez pierwotnego wierzyciela (np. cesja na zabezpieczenie). Ogólnie ujmując, aby stać się „adresatem” b.t.e. trzeba wcześniej zawrzeć umowę z bankiem (np. kredytu, pożyczki, poręczenia) i poddać się egzekucji. Prezentacja przesłanek wystawienia b.t.e. zawartych w art. 97 ust. 1 prawa bankowego wskazuje jednocześnie, że konkretna treść oświadczenia o poddaniu się egzekucji nie stanowi warunku, od którego uzależnione jest uprawnienie banku do wnoszenia o nadanie b.t.e. klauzuli wykonalności. Można powiedzieć, że w braku art. 97 ust. 2 prawa bankowego treść pisemnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji byłaby dowolna. W świetle unormowania z art. 97 ust. 1 prawa bankowego kwestionowany przez Sąd przepis, tj. art. 97 ust. 2 prawa bankowego, określający treść oświadczenia o poddaniu się egzekucji, jawi się zatem jako gwarancja udzielona dłużnikowi, a ściślej – przepis chroniący go przed blankietowym poddaniem się egzekucji. Trybunał Konstytucyjny przyznaje, że obecna formuła art. 97 ust. 2 prawa bankowego, nadana mu w wyniku nowelizacji z 1 kwietnia 2004 r., zapewnia dłużnikowi ochronę silniejszą, bardziej efektywną. Nie zmienia to jednak faktu, że poprzednio obowiązujący i będący przedmiotem pytania prawnego przepis ma na celu interes dłużnika banku.
4. Dopuszczalność wydania rozstrzygnięcia – Dotychczasowe ustalenia w kwestii konstytucyjności art. 96 i art. 97 ust. 1 prawa bankowego oraz znaczenia art. 97 ust. 2 prawa bankowego rzutują w sposób wyraźny na dopuszczalność wydania orzeczenia w niniejszej sprawie. Dowodzą one bowiem, że – wbrew zapatrywaniu Sądu Rejonowego – także w razie uznania art. 97 ust. 2 prawa bankowego za niezgodny z Konstytucją, nadal istniałaby podstawa prawna do nadawania przez sądy b.t.e. klauzul wykonalności, a odpadłaby jedyna podstawa ochrony, wynikająca z kwestionowanego przepisu. Warunki, od których zależy możliwość wystawiania b.t.e. i ubieganie się o nadanie im klauzul wykonalności określone są w przepisach niekwestionowanych obecnie i uprzednio uznanych już przez Trybunał Konstytucyjny za zgodne z Konstytucją. W konsekwencji, nawet gdyby art. 97 ust. 2 prawa bankowego w brzmieniu, jakie miał do 1 maja 2004 r., został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, Sądy nadal byłyby zobowiązane do nadawania klauzul wykonalności b.t.e. wystawionym do tego czasu. Co więcej, obowiązek ten ciążyłby na nich nawet gdyby w oświadczeniu o poddaniu się egzekucji, którego treść należałoby wtedy uznać za dowolną, nie wskazano terminu wystawienia b.t.e. Obowiązek ten ciążyłby także na Sądzie Rejonowym w Płońsku w sprawie przed nim zawisłej, na tle której sformułowano pytanie prawne.
Tymczasem, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, uzasadnienie pytania prawnego w niniejszej sprawie zdaje się wskazywać, że Sąd Rejonowy w Płońsku odmiennie ocenia znaczenie kwestionowanego przepisu. W uzasadnieniu przyjęto bowiem założenie, że ewentualne uznanie art. 97 ust. 2 prawa bankowego za niezgodny z Konstytucją pociągnie za sobą oddalenie wniosku o nadanie b.t.e. klauzuli wykonalności. Jednak, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, jest to założenie błędne; mylne jest wyobrażenie Sądu Rejonowego w Płońsku co do wpływu rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie na los zawisłego przed nim postępowania. Nawet bowiem w przypadku, gdyby Trybunał podzielił wątpliwości tegoż Sądu, nie istniałaby podstawa do oddalenia wniosku banku o nadanie klauzuli wykonalności.
Zgodnie z art. 193 Konstytucji – „Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją (…), jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem”. Zasada ta jest powtórzona niemal dosłownie w art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Ponadto art. 32 ust. 3 tejże ustawy stanowi, że pytanie prawne powinno wskazywać, „w jakim zakresie odpowiedź na pytanie może mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą pytanie zostało postawione”. Z powołanych przepisów wynika wymaganie ścisłego związku między wynikiem badania przez Trybunał konstytucyjności przepisu a wynikiem konkretnego postępowania toczącego się przed sądem. Dotychczasowe ustalenia pozwalają stwierdzić, że w rozpatrywanej sprawie wymagana zależność nie występuje.
Podsumowując, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że – ponieważ źródłem uprawnienia banku w postępowaniu klauzulowym jest art. 97 ust. 1 prawa bankowego – ocena zgodności z Konstytucją art. 97 ust. 2 prawa bankowego nie może mieć wpływu na rozstrzygnięcie sprawy zawisłej przed Sądem Rejonowym. Niezależnie od tego rozstrzygnięcia Sąd powinien nadać klauzulę wykonalności, jeśli spełnione są przesłanki z art. 97 ust. 1 prawa bankowego. Ewentualne uznanie kwestionowanego przepisu za niezgodny z Konstytucją zamiast wzmocnić ochronę dłużników, co jest celem pytania prawnego, zwiększyłoby swobodę banków, zwalniając je z zachowania rygorów dotyczących oświadczeń o poddaniu się egzekucji.
Brak związku między wynikiem badania konstytucyjności przepisu a rozstrzygnięciem sprawy zawisłej przed sądem formułującym pytanie prawne stanowi – w świetle art. 193 Konstytucji i art. 32 ust. 3 ustawy o TK – dostateczną podstawę umorzenia postępowania w sprawie wszczętej na skutek pytania prawnego.
5. Brak kompetencji Trybunału Konstytucyjnego do uzupełniania treści przepisów – W niniejszej sprawie istnieje jeszcze jedna przyczyna uzasadniająca takie zakończenie postępowania. Trybunał Konstytucyjny w pełni podziela stanowisko wyrażone przez Prokuratora Generalnego, że Sąd Rejonowy w Płońsku nie kwestionuje treści przepisu, jego zawartości normatywnej, lecz fakt pominięcia w nim elementu, który – w ocenie Sądu – jest niezbędny dla zapewnienia prawidłowego przebiegu egzekucji prowadzonej przez banki przeciwko ich klientom. Nie ulega wątpliwości, że uzupełnianie treści przepisów nie mieści się w kompetencji Trybunału Konstytucyjnego. Według popularnego określenia, jest on ustawodawcą negatywnym, tzn. eliminującym z porządku prawnego istniejące w nim a niezgodne z Konstytucją akty normatywne czy ich jednostki redakcyjne. Trybunał, co do zasady, nie jest natomiast powołany do stwierdzania naruszeń Konstytucji w przypadku, gdy ustawodawca zaniechał wprowadzenia określonego przepisu, czy jego fragmentu. Taka właśnie sytuacja występowała na tle art. 97 prawa bankowego, co stało się szczególnie wyraźne w chwili, gdy ustawodawca sam zdecydował się zmienić treść art. 97 ust. 2 prawa bankowego w ten sposób, by skuteczniej chronić dłużników banku. Niedopuszczalność ewentualnego stwierdzenia niezgodności z Konstytucją tego właśnie przepisu jest tym bardziej oczywista, że – jak to wyżej wykazano – jego uchylenie, przy zachowaniu mocy obowiązującej art. 97 ust. 1 prawa bankowego, oznaczałoby pogorszenie sytuacji dłużników, przeciwko którym b.t.e. wystawiono przed zmianą art. 97 ust. 2 prawa bankowego.
Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnął jak w sentencji.