Pełny tekst orzeczenia

32/1/B/2006


POSTANOWIENIE

z dnia 7 października 2005 r.
Sygn. akt Ts 58/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Janusza Lella w sprawie zgodności:
art. 129 ust. 4, art. 150 i art. 222 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) z art. 2, art. 64 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego w dniu 11 marca 2005 r. skarżący zarzucił art. 129 ust. 4, art. 150 i art. 222 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.; dalej: puin) sprzeczność z art. 2, art. 64 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 Konstytucji.
Postanowieniem z 2 grudnia 2004 r. (sygn. akt VII GUp 10/04) sędzia – komisarz Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy – XVII Wydział Gospodarczy dla spraw upadłościowych i naprawczych uznał za bezskuteczne w stosunku do masy upadłościowej „Wszystko dla Biura” sp. z o.o. całość niewypłaconych wobec skarżącego świadczeń.
Wniesione na powyższe orzeczenie zażalenie zostało częściowo uwzględnione postanowieniem Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy – XVII Wydział Gospodarczy z 19 stycznia 2005 r. W pozostałym zakresie zażalenie zostało oddalone.
Z wydaniem wskazanych powyżej rozstrzygnięć wiąże skarżący naruszenie prawa do równej dla wszystkich ochrony prawnej praw majątkowych oraz prawa do uzyskania kontroli orzeczeń sądu I instancji i prawa do dochodzenia ochrony praw majątkowych w dwuinstancyjnym postępowaniu sądowym. Wykonanie powyższych orzeczeń stwarza sytuację, w której – zdaniem skarżącego – odmiennie od innych wierzycieli nie mając prawa zgłaszania swoich wierzytelności do masy upadłościowej, utracił prawo do odszkodowania za skrócenie okresu wypowiedzenia i pozbawiony został prawa do należnego wynagrodzenia za pracę. Zaskarżony art. 222 ust. 1 puin pozbawił skarżącego, w jego opinii, prawa do uzyskania kontroli orzeczenia sądu I instancji i prawa do dochodzenia praw majątkowych w drugiej instancji. W dalszej części uzasadnienia skarżący wskazuje niewłaściwe zastosowanie przez orzekające sądy art. 129 puin.
Zarządzeniem sędziego z 20 maja 2005 r. wezwano skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez dokładne określenie sposobu, w jaki każdy z zaskarżonych przepisów narusza wskazane w skardze prawa konstytucyjne.
W piśmie procesowym z 6 czerwca 2005 r. skarżący wywodzi, iż zażalenie na postanowienie sędziego komisarza „winno podlegać kontroli przez Sąd II instancji, a nie przez sąd upadłościowy, ten sam, który wydał zaskarżone postanowienie, zwłaszcza w przypadku gdy zaskarżone postanowienie wydał Przewodniczący Wydziału a zażalenie na to postanowienie rozpoznali sędziowie bezpośrednio podlegli przewodniczącemu wydziału, którego postanowienie było przedmiotem zaskarżenia”. Niekonstytucyjność kolejnego z zaskarżonych przepisów – art. 150 puin uzasadnia poprzez odwołanie się do zakresu zastosowanie tego przepisu ustalającego zakres wyłączenia sędziego – komisarza, który nie wyłącza Przewodniczącego Wydziału od sprawowania funkcji sędziego komisarza „przez co zażalenie na postanowienia Przewodniczącego Wydziału Sądu Gospodarczego w XVII Wydziale Gospodarczym wykonującego funkcje sędziego – komisarza rozpoznają na podstawie przepisu art. 222 ust. 1 puin sędziowie zatrudnieni w tym samym XVIII Wydziale”. Skarżący nazywa tryb odwoławczy regulowany zaskarżonymi przepisami trybem „umownym”, dlatego że „umownie” określono w nim, że zażalenie na postanowienie sędziego – komisarza rozpoznaje sąd upadłościowy jako sąd II instancji. Tak ukształtowana procedura nie daje, zdaniem skarżącego, prawa do rzeczywistego postępowania dwuinstancyjnego. W ostatniej części pisma skarżący kwestionuje merytoryczną zasadność podjętych w tym postępowaniu rozstrzygnięć.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna przysługuje tylko takiemu podmiotowi, którego konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone na skutek wydania rozstrzygnięcia w oparciu o przepis, którego konstytucyjność się kwestionuje. Z tego względu we wnoszonej skardze należy sprecyzować przepis, któremu zarzuca się sprzeczność z Konstytucją, wskazać konstytucyjne prawo lub wolność, których ochrony chce się dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej, a także wykazać, iż to właśnie zaskarżone przepisy zdeterminowały w taki sposób treść opartego na ich podstawie rozstrzygnięcia, iż doprowadziło ono do naruszenia wskazanych w skardze praw lub wolności. Niespełnienie wskazanych powyżej wymogów uniemożliwia przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania.
Przedmiot skargi podlegającej wstępnej kontroli stanowi zarzut niekonstytucyjności wysunięty wobec trzech przepisów ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze: art. 129 ust. 4, art. 150 oraz art. 222 ust. 1. Pierwszy ze wskazanych przepisów stanowi, iż na postanowienie sędziego – komisarza przysługuje zażalenie, które, zgodnie z art. 222 ust. 1 zd. 2, rozpoznaje sąd upadłościowy jako sąd II instancji. Artykuł 150 określa skład, w jakim orzeka sąd upadłościowy, stwierdzając w ust. 3, iż w skład tego sądu nie może wchodzić sędzia komisarz, jeżeli sąd rozpoznaje zażalenie złożone na wydane przez niego postanowienie.
Z rozstrzygnięciami wydanymi na podstawie wskazanych powyżej przepisów skarżący łączy naruszenie prawa do równej dla wszystkich ochrony praw majątkowych (art. 64 ust. 2) oraz prawa do dwuinstancyjnego postępowania (art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji).
Naruszenie pierwszego ze wskazanych praw łączy skarżący z nieuprawnionym zastosowaniem w stosunku do niego norm wynikających z art. 129 zaskarżonej ustawy, dopuszczających możliwość ograniczenia wysokości roszczeń dochodzonych w stosunku do masy upadłościowej. Z wyjaśnień przedstawionych zarówno w skardze konstytucyjnej, jak i w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia tej skargi wynika jednoznacznie, iż zdaniem skarżącego w jego sprawie nie zostały spełnione wszystkie przesłanki wynikające z art. 129, a zatem nie było podstaw do zastosowania konsekwencji wynikających z tego przepisu i ograniczenia wysokości przysługujących mu świadczeń. Tak sformułowany zarzut dotyczy płaszczyzny stosowania prawa, co samo w sobie wyklucza przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania. Zadaniem Trybunału orzekającego w trybie skargi konstytucyjnej nie jest bowiem kontrola zasadności rozstrzygnięć podejmowanych przez organy orzekające w sprawie, tylko badanie zgodności z Konstytucją przepisów znajdujących się u podstaw tych rozstrzygnięć. Skoro zatem skarżący wykazując naruszenie prawa do równej ochrony innych praw majątkowych nie kwestionuje słuszności przesłanek zawartych w art. 129 zaskarżonej ustawy, których zaistnienie warunkuje ograniczenie wysokości dochodzonych przez niego roszczeń majątkowych, tylko kwestionuje ustalenia dokonane przez organy orzekające w sprawie, oznacza to, że domaga się on od Trybunału Konstytucyjnego kontroli zasadności zastosowania w sprawie art. 129 puin, nie zaś sprawdzenia jego zgodności z Konstytucją. Rozpatrzenie tak sformułowanego zarzutu wykracza poza kompetencje Trybunału Konstytucyjnego.
Kolejnym z praw konstytucyjnych, których ochrony skarżący chciałby dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej jest wskazane już prawo do dwuinstancyjnego postępowania. Do naruszenia tego prawa doszło, zdaniem skarżącego, poprzez dopuszczenie do sytuacji, w której zażalenie od decyzji sędziego – komisarza, którą to funkcję sprawował przewodniczący wydziału, rozpatruje sąd, w skład którego wchodzą sędziowie zatrudnieni w tym Wydziale. Niekonstytucyjność zaskarżonych przepisów polega zaś zdaniem skarżącego na tym, iż nie zawierają one normy wyłączającej przewodniczącego wydziału od sprawowania funkcji sędziego komisarza, szczególnie w sytuacji, w której zażalenie na wydane przez niego postanowienie rozpoznaje nie sąd II instancji, tylko sąd upadłościowy.
W pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż brak jest podstaw do łączenia tak rozumianego naruszenia prawa do dwuinstancyjnego postępowania z art. 129 ust. 4 zaskarżonej ustawy, zgodnie z którym na postanowienie sędziego – komisarza przysługuje zażalenie. Przepis ten stanowi instrument gwarantujący zachowanie prawa, którego ochrony skarżący pragnie dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej, tak więc twierdzenie, iż jego treść może prowadzić jednocześnie do wskazanego w skardze naruszenia tego prawa należy uznać za oczywiście bezzasadne.
Niekonstytucyjność art. 150, jak i art. 222 ust. 1 puin zdaje się upatrywać skarżący, jak już wskazano powyżej, przede wszystkim w braku regulacji zakazującej przewodniczącemu wydziału pełnienia funkcji sędziego – komisarza. W pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż tak sformułowanego zarzutu dotyczącego tzw. „pominięcia ustawodawczego” nie można łączyć z zaskarżonym art. 222 ust. 1. Jak wskazuje się w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, decydujący dla przyjęcia, z którym z obowiązujących przepisów łączyć można „pominięcie ustawodawcze”, jest zakres przedmiotowy konkretnego przepisu. W sprawie stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania za taki pominięty „fragment” przyjmuje się zakaz sprawowania przez Przewodniczącego wydziału funkcji sędziego – komisarza. W ocenie Trybunału normą, która mogłaby być dotknięta wskazanym powyżej brakiem, czyli normą, która nie zawiera pewnego elementu regulacji, który winien stanowić jej integralną, funkcjonalną część jest norma, która wskazuje, kto może zajmować stanowisko sędziego – komisarza, albo ewentualnie norma określająca, jaki podmiot i w jakim zakresie wyłączony jest od orzekania w postępowaniu upadłościowym. Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, iż zaskarżony art. 222 ust. 1, wskazujący m.in. kto rozpoznaje zażalenie na postanowienie sędziego – komisarza, nie może stanowić podstawy do wyinterpretowania żadnej ze wskazanych powyżej norm. Wyklucza to tym samym możliwość wiązania „pominięcia ustawodawczego” z tym przepisem, a w konsekwencji przyjęcie, iż naruszenie prawa, jakie łączone jest z tym pominięciem może stanowić podstawę do wniesienia skargi w zakresie tej regulacji.
Podstawę do interpretacji normy, wobec której można wysunąć zarzut „niepełności” stanowić może przepis art. 150 zaskarżonej ustawy, który w ust. 3 wprowadza wykluczenie sędziego – komisarza od zasiadania w sądzie rozpatrującym zażalenie złożone na wydane przezeń postanowienie. Jednakże sam ten fakt nie oznacza jeszcze dopuszczalności przekazania skargi w tym zakresie do merytorycznego rozpoznania. Podstawę odmowy nadania dalszego biegu wniesionej skardze, zgodnie z art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, stanowić może także oczywista bezzasadność wysuniętego zarzutu. W ocenie Trybunału badającego wstępnie wniesioną skargę konstytucyjną wysunięty w stosunku do wynikającej z art. 150 normy zarzut de facto jej „niepełności”, ze względu na brak zakazu sprawowania funkcji sędziego – komisarza przez przewodniczącego wydziału, uznać należy za oczywiście bezzasadny. Sędziowie orzekający w sprawach, także w sprawach z zakresu upadłości, są niezawiśli, co oznacza, iż posiadają swobodę podejmowania decyzji procesowych w zakresie wyznaczonym przez ustawy i Konstytucję. Żadna osoba trzecia nie może wywierać wpływu na podejmowane przez nich rozstrzygnięcia. Przewodniczący wydziału zgodnie z art. 11 § 2 ustawy z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych tylko kieruje wydziałem. Jest to kierownictwo wyłącznie o charakterze administracyjnym. Nie ma on żadnego wpływu na decyzje procesowe podejmowane przez sędziów pracujących w kierowanym przez niego wydziale. Przyjęcie odmiennej tezy podważałoby niezawisły charakter stanowiska sędziego. Z tego względu wysunięte w skardze twierdzenie o konieczności wyłączenia przewodniczącego wydziału od pełnienia funkcji sędziego – komisarza, z tego względu, że jej sprawowanie mogłoby wpływać na bezstronność sędziów rozpoznających zażalenie od wydanych przez niego postanowień, uznać należy za oczywiście bezzasadne Tym samym oczywiście bezzasadny jest także zarzut kwestionujący brak takiego wyłączenia. Ta konstatacja uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej także w zakresie art. 150 puin.
Naruszenie prawa do dwuinstancyjnego postępowania skarżący zdaje się także łączyć z faktem, iż zażalenia na postanowienie sędziego – komisarza, zgodnie z art. 221 ust. 1 zd. 2 puin, rozpoznaje sąd upadłościowy, jako sąd II instancji. Jednakże ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi wykazanych zarządzeniem sędziego TK z dnia 20 maja 2005 r. skarżący nie wykazał, w jaki sposób takie unormowanie postępowania zażaleniowego narusza prawo do dwuinstancyjnego postępowania.

Mając powyższe na uwadze należało orzec jak na wstępie.