Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2012 r. w Szczecinie

sprawy Z. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o emeryturę górniczą

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 marca 2012 r. sygn. akt VI U 19/12

oddala apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak SSA Zofia Rybicka - Szkibiel

Sygn. akt III AUa 391/12

UZASADNIENIE

D ecyzją z dnia 30 listopada 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił przyznania Z. G. prawa do emerytury w wieku obniżonym.

Ubezpieczony Z. G. wniósł odwołanie od wydanej decyzji. Uzasadniając powyższe wskazał, iż przyznanie mu emerytury ma swoje uzasadnienie w art. 46 ustawy z dnia 17.10.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. nr 153 poz. 1227 tj. z 2009 roku ze zm.). Wskazał także, że błędnie naliczono mu okresy składkowe odmawiając uznania okresu od dnia 01.02.2004 roku do dnia 31.12.2007 roku i od dnia 01.08.2008 roku do dnia 31.11.2011 roku.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - wyrokiem z dnia 15 marca 2012 r., oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. z dnia 30 listopada 2011 r., znak (...).

W ustaleniach faktycznych Sąd I instancji podał, że Z. G. urodził się 03 października 1951 roku. Na dzień 31 grudnia 2008 roku wykazał 24 lata 8 miesięcy i 6 dni okresów ubezpieczenia. Wiek 60 lat ukończył w dniu 03 października 2011 roku. Wniosek o emeryturę złożył w dniu 24 października 2011 roku.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał, że o dwołanie ubezpieczonego nie zasługiwało na uwzględnienie. Uzasadniając powyższe wskazał, iż ustawa emerytalna dzieli ubezpieczonych na osoby urodzone przed dniem 01 stycznia 1949 rokiem w tej grupie ubezpieczonych zapewnia korzystniejsze warunki przechodzenia na emeryturę. Grupa ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, do której należy Z. G. nie może liczyć na tak korzystne warunki uzyskiwania świadczeń emerytalnych , co wynika z zasady wygaszania prawa do tzw. wcześniejszych emerytur.

W myśl art. 46 ust 1 ustawy prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 29, 32, 33 i 39 przysługuje również ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

1)  nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa;

2)  warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do dnia 31 grudnia 2008 r.;

Przepis art. 39 ustawy, na który powołuje się ubezpieczony będący górnikiem, stanowi, że: ubezpieczonemu, urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r., spełniającemu warunek określony w art. 27 pkt 2 i niespełniającemu warunków wymaganych do uzyskania górniczej emerytury na podstawie art. 50a, który ma co najmniej 5 lat:

1)  pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wykonywanej pod ziemią stale i w "pełnym wymiarze czasu pracy, albo

2)  pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki, wiek emerytalny, o którym mowa w art. 27 pkt 1, obniża się o 6 miesięcy za każdy rok takiej pracy, nie więcej jednak niż o 15 lat.

Przepis ten odnosi się wprost do art. 27 ust. 2 ustawy o treści, iż ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

Z. G. twierdził, że pozwany ZUS bezpodstawnie odmówił mu prawa do emerytury w oparciu o w/w przepisy, albowiem spełnił przesłankę 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

W ocenie Sądu Okręgowego, stanowisko ubezpieczonego nie znajdowało uzasadnienia w obowiązujących przepisach. Uzasadniając powyższe sąd I instancji wskazał, iż system ubezpieczeń społecznych w zakresie świadczeń emerytalnych wprowadza co najmniej dwa podstawowe kryteria: wiek emerytalny i staż emerytalny ( art. 27 ), czasami wprowadza także dodatkowe kryteria takie jak staż pracy w szczególnych warunkach, czy konieczność rozwiązania stosunku pracy (art. 184, art. 29 ). W stanowiących podstawę prawną przepisach art. 46 i art. 39 ustawy emerytalnej ustawodawca wprowadził dodatkowe kryterium zarówno przedmiotowe (nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego), jak i czasowe (przesłanki należy spełnić do dnia 31 grudnia 2008 roku). Niesporne było to, że wiek obniżony skarżący osiągnął przed dniem 3 1.1 2. 2008 roku ( wiek emerytalny 65 lat obniżony o 8 lat i 6 miesięcy). Sporne pozostawało zatem to czy ubezpieczony wykazał na dzień 31 grudnia 2008 roku okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze co najmniej 25 lat (art. 27 ust 2 w związku z art. 46 ustawy). W ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczony tej przesłanki do uzyskania świadczenia emerytalnego nie wykazał. Z wyliczeń organu rentowego wynikało, że ustalony na dzień 31 grudnia 2008 roku okres ubezpieczenia skarżącego wyniósł niecałe 25 lat. Fakt ten stanowił o braku prawa do emerytury ubezpieczonego. Wniosek ten wynikał z literalnego brzmienia cytowanych przepisów. Skoro art. 46 mówi o obowiązku spełnienia warunków do uzyskania emerytury do dnia 31.12.2008 roku, to odnosi się do podstawowych przesłanek emerytalnych tj. wieku i stażu ubezpieczeniowego, oraz innych przesłanek wynikających z cytowanych przepisów ( np. pozostawanie w stosunku pracy ). Podobnie art. 39 ustawy emerytalnej wyraźnie odnosi się do wieku o którym mowa w art. 27 ustawy, czyli odnoszącym się do osób urodzonych przed 01 stycznia 1949 rokiem. Reasumując zatem tę część rozważań Sąd I instancji uznał, że art. 46 ustawy emerytalnej rozciągał dobrodziejstwa wynikające z zasad przyznawania emerytur osobom urodzonym przed 01 stycznia 1949 rokiem, na grupę osób które spełnią przesłanki do tego świadczenia, do końca 2008 roku ( wcześniej był to koniec 2006 i następnie 2007 roku ). Ubezpieczony do tej grupy nie należał , albowiem wiek emerytalny ukończył w czerwcu 2011 roku .

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, iż Z. G. powoływał się na błędne naliczenie okresów składkowych i nieskładkowych wskazując prowadzenie działalności gospodarczej w okresach od dnia 01.02.2004 do dnia 31.12.2007 i od dnia 01.01.2008 do dnia 30.11.2011 roku. Na dowód tego przedłożył dowody w postaci zaświadczeń ZUS. Organ rentowy ustosunkowując się do tych twierdzeń wskazał, że jako składkowy uwzględniono okres od dnia 01.01.2008 do dnia 31.12.2008, gdyż za ten okres ubezpieczony odprowadził składkę na ubezpieczenie emerytalno - rentowe. Nie został uwzględniony okres do 31 grudnia 2007 roku, albowiem skarżący uiszczał do tego dnia tylko składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Dokumenty przedłożone przez skarżącego oraz zgromadzone w aktach organu rentowego i aktach sprawy VI U 1507/10 zasługiwały na wiarę, albowiem żadna ze stron ich wiarygodności nie kwestionowała. Nie zasługiwały na wiarę zeznania ubezpieczonego, w części w której twierdził, że na dzień 31 grudnia 2008 roku wykazał co najmniej 25 lat okresów ubezpieczenia. Stały one bowiem w rażącej sprzeczności z dokumentami ilustrującymi okresy ubezpieczenie skarżącego. Nie ulegało wątpliwości, że okresem składkowym w odniesieniu do świadczenia emerytalnego, jest okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne ( emerytalno - rentowe ), a nie na ubezpieczenie zdrowotne. Dopiero uiszczenie składek na ubezpieczenie emerytalno - rentowe za miniony okres, uprawniałoby skarżącego do ubiegania się o świadczenie emerytalne. Odnosząc się do twierdzenia skarżącego, że w sprawie VI U 15 07/10 uzyskał informacje, że emeryturę otrzyma gdy ukończy 60 lat, należało stwierdzić , że w sprawie emerytury do której prawo przysługiwało na mocy art. 184 ustawy, wnioskodawca zeznał, iż prowadzi działalność gospodarczą od 2004 roku, co zostało odczytane jako równoznaczne z odprowadzaniem składek emerytalno - rentowych za cały okres prowadzonej działalności. Jak się okazało składki emerytalne były odprowadzane dopiero od dnia 01.01.2008 roku, a nie od roku 2004.

Tak podnosząc, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc oddalił dowołanie ubezpieczonego.

Od powyższego wyroku apelację wniósł ubezpieczony, który wskazał, iż nie zgadza się z wydanym rozstrzygnięciem, albowiem w jego przekonaniu należy mu się emerytura, gdyż pracuje w kopalniach gdzie stracił zdrowie i nerwy.

Organ rentowy nie ustosunkował się do apelacji ubezpieczonego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja ubezpieczonego okazała się nieuzasadniona.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w przedmiotowej sprawie, ustalenia swoje opierając na należycie zgromadzonym materiale dowodowym, którego ocena nie wykraczała poza granice wskazane w art. 233 § 1 k.p.c.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2005 r., o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy Karta Nauczyciela (Dz. U Nr 167, poz. 1397 z późn. zm. ) do ustawy emerytalnej wprowadzono rozdział 3a „Emerytury górnicze”. Zmiana ta oznaczała, że od dnia 1 stycznia 2007 r. uchylone zostały przepisy art. 34-38 i 48-49, na mocy których prawo do emerytur górniczych posiadali wyłącznie ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r. oraz niektórzy ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. Jednocześnie jednak w art. 3 ust. 1 powyższej noweli ustanowiono normę przejściową stanowiącą że osobom, które do dnia 31 grudnia 2008 r. spełniły warunki do emerytury górniczej określone w art. 34 lub 48-49, w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2006 r., przysługuje górnicza emerytura na warunkach określonych w tych przepisach.

Aktualnie ustawa emerytalna rozróżnia następujące rodzaje emerytur górniczych:

a) emerytury przyznawane dla osób, które spełniły warunki do emerytury górniczej określone w przepisach rozdziału 3a ustawy tj.:

- emeryturę przyznawaną na podstawie art. 50a ust. 1 ustawy tj. emeryturę górniczą dla pracowników, którzy ukończyli 55 lat przy 10-letnim okresie pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 w ogólnym okresie ubezpieczenia górnika wynoszącym co najmniej 20 lat (dla kobiet) i 25 lat (dla mężczyzn) pracy górniczej łącznie z okresami pracy równorzędnej,

- emeryturę górniczą przyznawaną na podstawie art. 50a ust. 2 ustawy dla pracowników, którzy ukończyli 50 lat przy 15-letnim okresie pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 w ogólnym okresie ubezpieczenia górnika wynoszącym co najmniej 20 lat (dla kobiet) i 25 lat (dla mężczyzn) pracy górniczej łącznie z okresami pracy równorzędnej,

- emeryturę górniczą przyznawaną na podstawie art. 50e ust. 1 dla pracowników bez względu na wiek i zajmowane stanowisko w przypadku wykonywania pracy górniczej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez co najmniej 25 lat pod warunkiem, że pracownik nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

b) emerytury przyznawane dla osób, które do dnia 31 grudnia 2008 r. spełniły warunki do emerytury górniczej określone w art. 34 lub 48-49, w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2006 r. tj.:

- emeryturę górniczą przyznawaną na podstawie (uchylonego) art. 34 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym górnicza emerytura przysługuje pracownikowi urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r., który spełnia łącznie następujące warunki: ukończył 55 lat życia oraz ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczalnymi do pracy górniczej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 5 lat pracy górniczej określonej w art. 36 ust. 1. (na podstawie art. 34 ust. 1 ) lub ukończył 50 lat przy 15-letnim okresie pracy górniczej określonej w art. 36 ust. 1 w ogólnym okresie ubezpieczenia górnika wynoszącym co najmniej 20 lat (dla kobiet) i 25 lat (dla mężczyzn) pracy górniczej, równorzędnej i okresów zaliczanych do pracy górniczej na podstawie art. 34 ust. 2 ustawy,

- emeryturę przyznawaną na podstawie (uchylonego) art. 48 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym prawo do górniczej emerytury bez względu na wiek i zajmowane stanowisko, przysługuje pracownikom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., którzy pracę górniczą wykonywali pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres wynoszący co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem ust. 2 i z zastrzeżeniem art. 49.

W art. 49 ust. 1 ustawy dodatkowo wskazano, że prawo do emerytury górniczej, o której mowa w art. 34 lub 48, przysługuje pracownikom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

1) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego,

2) warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do dnia 31 grudnia 2006 r.,

3) nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy.

W sprawie bezspornym było, że do ubezpieczony, urodzony w dniu 3 października 1951 r., nie spełnił wymaganych warunków do uzyskania emerytury w warunkach art. 3a ustawy emerytalnej. Do jego sytuacji zastosowanie mogły znaleźć wyłącznie przepisy art. 34 w zw. z art. 49 o ile spełniłby wszystkie wymagane przepisami warunki do uzyskania emerytury w tym trybie. Jak wynika z akt ubezpieczony na dzień 31 grudnia 2008 r. ubezpieczony udowodnił jednie 20 lat, 10 miesięcy i 11 lat okresów pracy górniczej i zaliczanej do pracy górniczej, zamiast wymaganych 25 lat. A zatem nie mógł uzyskać emerytury na podstawie art. 34 w zw. z art. 49.

W przypadku ubezpieczonego należało ustalić, a co prawidłowo uczynił sąd I instancji, czy nie spełnia on warunków do uzyskania emerytury w trybie art. 39 w zw. z art. 46 ustawy o emeryturach. W tym miejscu wyjaśnić raz jeszcze należy, że stosownie do treści art. 46 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 29, 32, 33 i 39 przysługuje również ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

1)nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa;

2)warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do dnia 31 grudnia 2008 r.

Zgodnie zaś z art. 39, ubezpieczonemu, urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949 r., spełniającemu warunek określony w art. 27 pkt 2 (tj. warunek stażu ) i niespełniającemu warunków wymaganych do uzyskania górniczej emerytury na podstawie art. 50a, który ma co najmniej 5 lat:

1)pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, albo

2)pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego oraz w kopalniach otworowych siarki,

wiek emerytalny, o którym mowa w art. 27 pkt 1, obniża się o 6 miesięcy za każdy rok takiej pracy, nie więcej jednak niż o 15 lat.

Z powyższego wynika, że ustawodawca przewidział możliwość nabycia przez górnika – w obniżonym wieku emerytalnym i na warunkach określonych w art. 39 i 46 – wcześniejszej emerytury na warunkach powszechnych. Warunki te przewidziane natomiast zostały w art. 27 ustawy, z mocy którego ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1)osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2)mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

Jednocześnie art. 46 ustawy emerytalno-rentowej, wymaga spełnienia warunków określonych w art. 39 ustawy do dnia 31 grudnia 2008 r., uznać zatem należy, że do wskazanej daty musi być spełniony zarówno warunek stażu, jak i wieku.

Jak wynika z ustaleń poczynionych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczony na dzień 31 grudnia 2008 r., udowodnił 24 lata, 8 miesięcy i 6 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 17 lat, 9 miesięcy i 22 dni okresów pracy górniczej, co pozwala na obniżenie wieku emerytalnego o 8 lat i 6 miesięcy i oznacza, że ubezpieczony na dzień 31 grudnia 2008 r. spełnił warunek wieku obniżonego ze względu na pracę górniczą, jednak nie udokumentował co najmniej 25 lat stażu pracy.

Skoro ubezpieczony nie spełnia drugiego pozytywnego warunku - stażu, umożliwiającego mu skorzystanie z dobrodziejstwa prawa do wcześniejszej emerytury, stąd nie może zostać objęty prawem do wcześniejszej emerytury przewidzianym dla osób urodzonych po 1948 r. w trybie art. 39 w zw. z art. 46 ustawy emerytalnej.

Na koniec wskazać należy, iż do stażu jako okres składkowy, ubezpieczonemu zaliczono wyłącznie te okresy związane z działalnością gospodarczą, w których opłacał on składkę na ubezpieczenie emerytalno-rentowe, albowiem okresami składkowymi w odniesieniu do świadczeń emerytalnych, jest okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, a nie ubezpieczenie zdrowotne. Jednocześnie skoro warunki do przyznania emerytury ubezpieczony winien spełnić do 31 grudnia 2008 r., to zaliczeniu podlegał tylko okres od 1 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., okresy przypadające po tej dacie nie mają znaczenia dla nabycia prawa do emerytury.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do wydania orzeczenia zgodnego z wnioskiem apelacji i na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił uznając ją za niezasadną.